Morgunblaðið - 25.10.1961, Qupperneq 13

Miðvikudagur 25. okt. 1961 ■
MORGVTSBLAÐIÐ
13
New York, föstudag 20. okt.
KJARNORKUMÁLIN og
sprengingar Sovétríkjanna í
gufuhvolfinu hafa haldið á-
íram að vera aðalumræðu-
efnið í tveimur nefndum
Sameinuðu þjóðanna vikum
saman. í fyrstu nefndinni
hafa umræðurnar snúizt um
það, í hvaða röð taka bæri
tillögur um bann við kjarn-
orkutilraunum á dagskrá
nefndarinnar. Var loks kom-
izt að niðurstöðu um þetta
sl. miðvikudag. Þann dag á-
kvað nefndin að setja þetta
mál efst á dagskrá sína.
Það eru fyrst og fremst
tvær tillögur, sem lágu fyr-
ir neíndinni um þessi mál.
í fyrsta lagi tillaga frá
Bandaríkjunum og Bretlandi
um drög að samningi um al-
gert bann við kjarnorkutil-

„Stdrabomba" Rússa
3g tillaga Norðurlanda
m m m m m m~ m~ \^r m m < r~ t— — — — ú
Eftir Sigurð Biarnason
búinn til þess að koma Rússum
til aðstoðar í umræðum og
málafylgju, undir þá skoðun,
enda þótt hann lýsti jafnframt
yfir heilögu „hlutleysi" sínu og
fordæmingu á öllum kjarnorku-
tilraunum, hver sem fram-
kvæmdi þær. Hýrnaði mjög yf-
ir fulltrúum Rússa og fylgis-
manna þeirra við þessa yfirlýs-
ingu Guineumannsins.
Nokkur hiti var þegar kominn
í umræðurnar á þessu stigi
málsins, sérstaklega var fulltrúa
Guineu mikið niðri fyrir. Flutti
hann ræðu sína af mikilli
mælsku á syngjandi frönsku og
svo hátt að glumdi við í saln-
um. Bjuggust nú margir við að
enn myndi hitna í glóðunum og
umræður standa fram eftir
kveldi. En af því varð þó ekki.
Formaður nefndarinnar sleit
fundi að lokinni ræðu Guineu-
mannsins og lýsti því yfir, að
málið yrði næst tekið fyrir á
fundi nefndarinnar n.k. mánu-
dag. Er þá gert ráð fyrir að
einhverjir fleiri af flutnings-
mönnum tillögunnar taki til
máls.
Óvíst um niðurstöður
Hér skal ekkert fullyrt um
það, hver verða örlög þessarar
tillögu, sem fjögur Norðurland-
anna standa að, auk Kanada og
Japans. Hún á áreiðanlega tölu-
verðu fylgi að fagna á þinginu
og í fyrstu nefndinni, þar sem
hún er borin fram. En því að-
eins getur hún orðið að nokkru
gagni, að samþykkt verði svo að
segja tafarlaust, að veita henni
forgangsrétt til þess að koma
til afgreiðslu í nefndinni. Á
mánudag er kominn 23. október
og fyrir þann 31. þ. m. lýsti
Krúsjeff því yfir að hann hygð-
ist sprengja „Stóru bombu“
sína. Um það þarf ekki að fara
í neinar grafgötur að yfirgnæf-
andi meirihluti fulltrúa á alls-
herjarþinginu horfir með mikl-
ingartiliögum myndi rigna yfir
fysrtu nefndina á mánudaginn
við tillöguna um að skora á
Rússa að hætta við a5 sprengja
„Stóru bombu“ sína. Mundu
þær breytingartillögur líklegast-
ar frá Rússum, fylgiríkjum
þeirra eða einhverjum hinna
„hlutlausu", sem þrátt fyrir allt
sitt hlutleysistal virðast ekki
kippa sér sérstaklega upp við
hótanir úr austurátt um stór-
sprengingar og annan herskap.
Umræður. í sérstöku
pólitísku nefndinni um
geislavirkni
í sérstöku pólitísku nefndinni
hafa undanfarið einnig staðið
yfir umræður um kjarnorku-
mál. Fyrir nefndinni hefur legið
skýrsla Vísindanefndar Samein-
uðu þjóðanna um áhrif geisla-
virkni af völdum kjarnorku-
sprenginga. Nefnd þessi, sem 15
þjóðir eiga fulltrúa í, var stofn-
uð með ályktun allsherjarþings-
ins árið 1955. Hefur hún látið
safna víðtækum upplýsingum
um þessi efni Og kemst m. a.
þannig að orði, að framkvæmd
kjarnorkusprenginga að nýju á
þessu hausti geri nauðsyn auk-
innar rannsóknar- og vísinda-
starfsemi ennþá brýnni.
í sambandi við skýrslu nefnd-
arinnar hafa 25 þjóðir í öllum
heimsálfum flutt ýtarlegar tillög
ur, þar sem lýst er yfir ótta
og ugg um framtíð mannkyns-
ins vegna stóraukinnar geisla-
virkni af völdum kjarnorku-
sprenginga Rússa. Jafnframt er
lagt til að haldið verði áfram
alþjóðlegri samvinnu um rann-
sóknir á geislavirkni og áhrif-
um hennar, þannig að þekking
manna á þeim verði sem víð-
tækust og traustust.
Fulltrúi Kanada er fyrsti
flutningsmaður þessarar tillögu.
Skýrði hann m. a. frá því að
geislavirkni í lofti í landi sínu
hefði aukizt gífurlega undanfar-
Tillagan á miklu fylgi aZ fagna
en óvist um örlög hennar
Zorin, aðalfulltrúi Rússa í Fyrstu nefndinni, heldur ræðu.
raunum og raunhæft alþjóð-
legt eítirlit með framkvæmd
þess.
í öðru lagi er tillaga Ind-
lands um að frestað verði að
nýju öllum tilraunum með
kjarnorkuvopn án þess þó að
tryggja nokkurt eftirlit með
framkvæmd frestunarinnar.
Bandaríkj amenn og Bretar
höfðu lýst því yfir að þeir
gætu vel fellt sig við að
indverska tillagan yrði sett
efst á dagskrána ef þeirra til-
laga væri næst og báðar til-
lögurnar mætti ræða sam-
eiginlega.
Ósigur Rússa
Rússar, Indverjar og nokkrar
fleiri þjóðir voru mjög andvígar
því að tillögurnar væru ræddar
samtímis. En niðurstaðan varð
sú að nefndin samþykkti með
miklum meirihluta að það
skyldi gert. Samþykkt var með
83 atkvæðum gegn 10 að ind-
verska tillagan yrði efst á dag-
ekránni en fjórar þjóðir sátu
hjá við atkvæðagreiðsluna. Rúss
ax og fylgiríki þeirra, ásamt
Kúbu greiddu atkvæði gegn því
að tillagan yrði fyrsta dagskrár-
málið.
Þegar greidd voru atkvæði
tim að báðar tillögurnar skyldu
ræddar sameiginlega voru 54
þjóðir með því en 13 á móti.
Fulltrúar 31 þjóðar sátu hjá.
Mótatkvæðin voru atkvæði
Rússa, fylgiríkja þeirra, Ind-
lands, Senegal, Mali og Kúba.
Þessar atkvæðagreiðslur, sem
að vísu eru fyrst og fremst um
formsatriði. eru tvímælalaust
verulegur ósigur fyrir Rússa,
eem lagt hafa mikla áherzlu á,
að koma í veg fyrir að bann
við kjarnorkutilraunum yrði
efst eða ofarlega á dagskrá
nefndarinnar. En þær sýna jafn-
framt, hversu uggandi þjóðir
samtakanna eru vegna hinna
stórfelldu kjarnorkusprenginga
Sovétríkjanna. Kjarnorkumálin
eru mál málanna á 16. allsherj-
arþinginu. Afvopnunarmálin í
heild, sem rætt hefur verið um
án árangurs öll undanfarin þing
eru algerlega í skugga þeirra,
a.m.k. enn sem komið er.
Tillaga Norðurlanda,
Kanada og Japan
í dag komust umræður um
kjarnorkumálin svo enn á nýtt
stig í fyrstu nefndinni. Þá var
tillaga frá fjórum Norðurland-
anna, Danmörku, Islandi, Nor-
egi og Svíþjóð, ásamt Kanada
og Japan um áskorun til Rússa
um að hætta við það yfirlýsta
áform sitt að sprengja stór-
sprengju fyrir lok októbermán-
aðar. Hafa lesendur Mbl. vænt-
anlega kynnzt efni hennar þeg-
ar þessar línur koma fyrir augu
þeirra. En kjarni hennar er sá,
að flutningsmenn leggja til að
samþykkt verði eindregin áskor-
un til sovétstjórnarinnar um að
sprengja ekki 50 megatonna
vetnissprengju þá, sem forsætis-
ráðherra' þeirra hotaði að
sprengd skyldi á næstunni. Er
bent á það í greinargerð tillög-
unnar að slík sprenging hlyti
að hafa gífurlega aukin skað-
ræðisáhrif á heilsu og velferð
mannkynsins.
í framsöguræðu fulltrúa Dana
fyrir tillögunni var m. a. að því
vikið, að Norðurlöndin fjögur
hefðu haft frumkvæði um flutn-
ing slíkrar tillögu vegna þess,
að ætla mætti að landsvæðin í
nágrenni norðurheimsskautsins
myndu fyrst verða fyrir stór-
aukinni geislavirkni í andrúms-
loftinu og þeim hættum, sem
af því leiddi.
1‘ svipaðan mund og þessi
tillaga var lögð fram sprengdu
Sovétríkin 21. kjarnorku-
sprengju sína síðan þau hófu
sprengingar sínar í byrjun
ágúst sl.
Vekur mikla athygli
Fundarsalur fyrstu nefndar-
innar var troðfullur þegar um-
ræður um þessar tillögur hóf-
ust á síðdegisfundi nefndarinn-
ar. Áheyrnarpallar og blaða-
mannastúkur sömuleiðis. Áður
hefur verið skýrt frá framsögu-
ræðu danska fulltrúans, sem var
stutt og áheyrileg. Állmargir
fulltrúar lýstu þegar yfir ein-
dregnu fylgi við tillöguna en
fulltrúi Indlands snerist gegn
henni. Kvað hann þegar ákveðið
að tillaga Indlands um allsherj-
arfrestun tilrauna með kjarn-
orkuvopn skyldi tekin fyrst á
dagskrá nefndarinnar. Þessi nýja
tillaga væri því óþörf. Tók full-
trúi Guineu, sem alltaf er reiðu-
um og vaxandi ugg á hinn
hrikalega sprengjuleik Rússa.
Enginn fær heldur séð,
hvaða gagn Rússum getur
sjálfum orðið að því að
sprengja þessa 50 megatonna
bombu sína. Er þeim ekki
nóg að hafa sagt frá því að
þeir hafi hana í bakhend-
inni? Var ekki tilgangurinn
með yfirlýsingu forsætisráð-
herrans einmitt sá, að ógna
gervöllu mannkyni með því
að hann hefði sjálfa elding-
una að vopni, eins og Þór
Ásatrúarinnar? Þarf hann
endilega að eitra andrúms-
loft á norðurhveli jarðar og
víðar um heim meira en
hann hefur þegar gert?
Um þetta skal ekki bollalagt
frekar að sinni. I dag var gert
ráð fyrir að víðtækum breyt-
ið. Hefði það valdið þjóð sinni
stórkostlegum áhyggjum. Brýna
nauðsyn bæri til þess að koma
í veg fyrir að geislavirknin
héldi áfram að aukast. Hann
ætti því erfitt með að skilja þá
tillögu tékkneska fulltrúans í
nefndinni að ekkert skyldi að-
hafst í málinu annað en það að
lýsa yfir að Vísindanefndin og
starf hennar væri gagnlegt!
Hinn ægilegi skuggi
Fulltrúi Kanada lauk máli
sínu mef því að segja, að mað-
urinn yrði að auka þekkingu
sína á vandamáli geislavirkn-
innar og síðan að verða færari
um að bægja úr vegi þeim hætt
um, sem við vissum að hún
hefði í för með sér. Við get-
um ekki mætt framtíðinni með
Framhald á bls. 17.