Morgunblaðið - 25.10.1961, Blaðsíða 16
16
MORGVTSBL AÐIÐ
Miðvikudagur 25. okt. 1961
Kvar eru vökumennirnir?
MIKIL sauðskepna mætti sá mað
ur vera — hérlendur og mælandi
á íslenzka tungu — sem ekki
hefði af þakklátri samúð fylgzt
með því, er gert hefir verið nú
að undanförnu til þess að heiðra
aldarminningu sér Bjarna Þor-
steinssonar. Fátæklegri væri nú
menningarsaga okkar ef sá mað-
ur hefði aldrei uppi verið og
aldrei verður hans mikla starf
metið til fulls, því það er með
öllu ómetanlegt. Þegar aldirnar
líða mun enn lýsa af nafni hans.
En mjög var það undarlegt við
þessa aldarminningu hve lítið
var á það minnst að varðveita
þau verk séra Bjarna Þorsteins-
sonar, sem gera hann alveg
einstæðan í sögu okkar, og að
koma þeim þjóðinni í hendur til
ávöxtunar. Er það kannske nóg
að þau séu til á söfnun og að
þeirra sé getið í bókum? Ef svo
er, þá fer okkur sumum almúga-
mönnum að þykja minna um vert
frægð hans. En það er einmitt
meginatriðið að þetta er ekki svo.
Verk hans eiga að komast inn
í vitund þjóðarinnar og auðga
sálarlíf hennar.
Þarna finnst mér að leiðtógum
okkar hafi orðið áfátt. Ekki er
ég þar með að gefa í skyn að
ógert hefði mátt láta það sem
gert var; það er fremur hitt sem
ég vildi segja,, að þetta bar yður
að gera, en hitt eigi ógjört að
láta. Og til allrar hamingju er
ekki enn öf seint að gera það.
Nú hefir verið rumskað við
þjóðinni, og nú á að grípa tæki-
færið tií þess að koma út á ný
að minnsta kosti hinum mikil-
vægustu sönglistarritum séra
Bjarna Þorsteinssonar. Nú á sem
skjótlegast að endurprenta, við
skuium segja Islenzk þjóðlög, há-
tíðasöngvana og sálmasöngsbók-
ina. Ef menn vilja ganga lengra
og endurprenta meira, þá er það
þeim mun betra. Allt þetta á að
sjálfsögðu að ljósprenta; það er
ódýrast og fyrirhafnarminnst.
Um þetta er ekki til neins að
ég eyði fleiri orðum; ég hefi bent
á hvað gera beri, en um fram-
kvæmdir fæ ég engu ráðið.
En ekki er þetta nema einn
liður i sífeldu sargi mínu nú í
mörg ár um endurprentun bóka
sem fyrir löngu átti að vera búið
að endurprenta. Og það er ljós-
prentunar-aðferðin sem ég bendi
á þar sem hún á við; og það er
einmitt langoftast að hún eigi
við. Hún er sú allseina grein
prentli.starinnar sem við getum
keppt í við aðrar þjóðir. Hvergi
ætla ég að nú séu bækur betur
ljósprentaðar en í þemi prent-
smiðjum okkar sem hana leysa
vel af hendi, og þær eru fleiri en
ein og fleiri en tvær. Þar er um
að ræða starfsemi sem okkur ber
að styðja og efla. Meira að segja
iitprent gera þær með ágætum.
Svo er t. d. um prentsmiðjuna
Litbrá, en því nefni ég hana að
þaðan hefi ég séð afburða-fallegt
prent, og má þó vel vera að aðrar
jafnist við hana.
Mér hefir stundum komið til
hugar hvort hér muni eiga sér
stað einhver heimskuleg andúð
á ljósprentun. Sá grunur hefir
vaknað hjá mér við að sjá gengið
framhjá henni þar sem hún var
alveg sjálfsögð. Eg skal nefna
rétt eitt dæmi, þó að nóg önnur
séu til. Fyrir all-löngu benti ég
á að gefa bæri út á ný skáld-
sögu sera Páls Sigurðssonar, Aðal
stein, og að hana bæri þá for-
takslaust að ljósprenta. Fyrsta út
gáfa var svo stórmyndaleg, en
annað var þó hreint úrslita-atriði.
Séra Páll var snillingur á íslenzkt
mál, en hann fór að því leyti
sínar eigin leiðir (þar eins og ann
arstaðar) og hann viðhafði orð-
myndir sem fáir tíðkuðu og staf-
setning hans var dálítið frábrugð
in hinum tíðkanlegustu. Við
hvorugu ( og við engu) mátti
haga hjá slíkum afburðamanni
Og með ljóstprentun var girt
fyrir allar breytingar í þessum
atriðum. Sagan var svo gefin út,
en mér er sagt að hún væri ekki
Ijósprentuð Þessa útgáfu hefi ég
aldrei séð, og vel má vera, að
í henni hafi verið gætt þessarar
sjálfsögðu varúðar. En við mund-
um naumast þora að treysta því.
Og svip hinnar fyrri útgáfu var
ekki unnt að halda, og það hlýt-
ur að hafa verið til tjóns, því
stórlega ber hann af því sem við
eigum nú að venjast í bókagerð.
Arbækur Espólíns eru hand-
hægt dæmi um endurprentun
með þessari aðferð. Þar stingur
beinlínis í stúf hve miklu fallegri
endurprentunin er en frumútgáf
an. Þar á ofan er svo hitt, hve
miKiU gagnlegri hún er sökum
registra þeirra er aukið var við
hana. Og mikil prýði er hin
snilldarlega inngangsritgerð Arna
Pálssonar.
Þá má Og minnast á Blöndu
Sögufélagsins. Það var mikið
þsrfaverk sem Oddur Björnsson
vann er hann lét ljósprenta fjög-
ur lyrstu bindin, sem þrotin voru.
Ijjósprentun var vitanlega sjálf-
sögð, þó ekki hefði verið nema
vegna registursins. Og ekki kem-
ur mér svo í hug það registur
að ég hugsi ekkí um leið hlýlega
til þess ágæta manns, Bjarna
Jónssonar frá Unnarholti, er
gerði þennan ágæta og' alveg
nauðsynlega lykil að þeirri gull-
námu sem Blanda er. „Eg held
ég endist aldrei til þess að ljúka
því“, sagði hann eitt sinn við
mig er ég spurði hann hvað verk-
inu liði. Jú, til srilrar hamingju
entist honum líf til þess, en þá
kom líka kallið. Minnisvarða
hafði henn reist sér með þessú
verki, Og; rétt mat á því finnst
mér að komi fram í vísu sem
kveðin var um hann og það, alveg
eins þó að gamansamlega sé
mælt:
Fyrir að Blöndu brúa vann
bæri — lög það sanna —
tafarlaust að taka hann
í tölu heigra mann.
Já, þeir hafa sumir verið miður
góðir menn og þarfir en Bjarni
frá Unnarholti, sem teknir hafa
verið í helgra manna tölu.
Skemmtilegast hefði það verið
að Sögufélagið hefði sjálft getað
látið Ijósprenta Blöndu — félagið
sem einmitt hafði látið ijósprenta
Þjóðsögurnar. En úr því að það
hafði ekki bolmagn til þess, á
Oddur Björnsson þakkir skilíð
fyrir framtakið — Og fyrir að
selja síðan Blöndu svo vægu
verði sem hann gerir. Það hefði
verið mikið tjón ef hún hefði með
öllu horfið af markaðinum.
Enda þótt þar sé um smámuni
að ræða, er vert að geta þess, að
sami maður lét einnig ljósprenta
fyrstu útgáfuna (Khöfn 1852) af
hinni ódauðlegu barnabók Mjall-
hvít í þýðingu séra Magnúsar
Grímssonar. Var prentað eftir ein
taki Jóns Sigurðssonar, eina ein-
taki Landsbókasafnsins. Ekki er
sú útgáfa til í Fiskesafninu, og
munu þeir ekki margir sem hana
eiga hér. Er sennilega er hún í
safni Boga Melsteðs í Leeds.
Eg minntist rétt núna á Þjóð-
sögurnar í endurprenti Sögufé-
Bandarískir þing-
menn skoðuðu
Alþingi
SEX þingmenn úr fulltrúadeild
Bandarikjaþings komu hingað til
lands í gærmorgun, ásamt hópi
starfsmanna við þingið. Er þetta
alls 38 manna hópur, sem er hér
á eftirlitsferð í sambandi við varn
arstöðina á Keflavíkurflugvelli.
Héðan fer hópurinn í dag til meg-
inlands Evrópu og Mið-Austur-
landa í sömu erindagjörðum. Hóp
urinn kom til Reykjavíkur um
miðjan dag í" gær og skoðaði bæ-
inn, og Alþingi undir leiðsögn for
seta efri og neðri deildar.
lagsins. Sú útgáfa er nú horfin
af markaðinum, en trauðla mundi
ráð að endurprenta hana að sinni,
þó að síður muni það eflaust
verða gert. Það verður sexbinda-
útgáfan sem fræðimenn afla sér
nú næstu árin. Hún mun brátt
reynast þeim óumflýjanleg nauð-
syn, eins og Stefán Einarsson
saeði, er hann skrifaði um hana
í amerískt tímarit. Hún er með
svo góðum registrúm að ég hygg
að einstætt sé í okkar bók-
menntum að svo komnu. En úr-
val Björns Jónssonar úr þjóð-
sögum Jóns Arnasonar má til að
fara að endurprenta, og ætti
raunar fyrir íöngu að vera búið
ao því. Eitthvað hefir kvisast um
að nú muni loks eiga að koma
því í frarnkvæmd. En ekki hentar
að ljósprenta það.
Það er alveg óumdeilanlegt að
hér er sífeldlega prentað mikið
af því bókarrusli sem engan
menningarlegan rétt á til þess að
komast út. En á hinn bóginn er
horfinn af markaðinum fjöldi
bóka sem okkur er tjón að ekki
skuli vera gefnar út á ný. Eg sé
lítil merki til þess að á þessu
sviði eigum við nokkra eiginlega
vökumenn. Oftar en einu sinni
hefi ég á því yrnprað að stofna
þyrfti sérstakan félagsskap til
þess að sinna hlutverkinu. Nóg er
um fordæmin erlendis, ef endi-
lega þarf að leita fordæma. Það
er blátt áfram undarlegt hve
þessu máli er lítill gaumur gef-
inn, og merkilegt að jafnvel núna
skuli ekki vera minnst á að end-
urprenta þau rit séra Bjarna Þor
steinssonar, sem mestrar frægðar
hafa aflað honum og við þykj-
umst vera stoltir af.
Líklega bezt að gera ekki
lengra mál úr þessu nú að sinni.
Sn. J.
Gunnrúna Ólafs-
dóttir frá Flateyri
F. 16. ág. 1917. — D. 6. okt. 1961
KVEÐJA FRÁ VINKONU.
Er vorið bjart í ungum
augum hló
og æskan lék að draumagullum
sínum
þitt mein þú barst með þöglu
þreki og ró
og þó var einnig vor í augum
þínum.
Og þá að stundum skugga
brygði á brá
er bjart um okkar liðnu
æsku kynni
því æskan hún á alltaf
von og þrá
og óskalönd. er bíða
í framtíðinni.
Og þó að kannske yrði æfiför
á annan veg. en þrá þín
hafði kosið
þitt æskubros þú alltaf
barst á vör
sem aldrei hafði kulnað
eða frosið.
Svo kveð ég þig og vona
vina mín
að verði létt þín ganga
um nýja veginn
þar er,u kannske óskalöndin þín
að opnast, sem þú fannst ei
hérnamegin.
í tíu álr gekk hann með
derhúfu.
í tilhugalífinu setti hann
upp snotran hatt.
Eftir giftinguna glæsileg-
an pípuhatt.
Og í framtiðinni ber hann
kórónu.
Derhúfa - kórdna
Höfuðföt Tony Armstrong-
Jones, hafa tekið allmiklum
breytingum á síðari tímum.
Aður en hann trúlofaðist Mar
grétu prinsessu hafði hann um
tíu ára skeið verið með der-
húfu á kollinum og klút um
hálsinn. Eftir að trúlofun
þeirra var kunngerð, hætti
hann að ganga með derhúfu
og setti upp í staðinn snotrasta
hatt. Og eftir giftinguna hefur
hann oftast sést með glæsileg-
an pípúhatt við hátíðleg tæki-
færi.
Nú hefur Tony verið aðlað
ur og hlaut hann nafnbótina,
jarlinn af Snowdon, eins og
kunnugt er af fréttum. I fram
tíðinni setur hann hvorki upp
derhúfu, hatt né pípuhatt við
hátíðleg tækifæri, heldur tign
arlega kórónu. Blöð herma að
Armstrong—Jones sé þetta til
tæki á rnóti skapi, en kona
hans krefjist þess, barnanna
vegna. Menn ganga ekki ber-
höfðaðir, — þegar þeir komast
vel áfram.
J
Aðalfundur Kennarafélags Mið-
Vesturlands
AÐALFUNDUR. Kennarafélags
miðvesturlands var haldinn á
Akranesi dagana 7. og 8. okt. sl.
Fundurinn var vel sóttur.
Þessi erindi voru flutt á fund-
inum: 1. Vetrarstarfið, Þórleifur
Bjarnason, námsstjóri. 2. Kenn-
araeklan og launamál kennara,
Aðalsteinn Eiríksson, fjármála-
eftirlitsmaður skóla. 3. Tóm-
stundastörf unglinga Og samstarf
heimila Og skóla, Jónas B. Jóns-
son, fræðslustjóri. Þetta var op-
inbert erindi og urðu áheyrendur
margir. 4. Sænski kennarinn,
Gerda Brunskog, flutti tvö erindi
um byrjunarkennslu i móðurmáli
og reikningi.
Miklar umræður urðu í sam-
bandi við erindin, en sérstaklega
þó um kennaravöntunina og
launamál kennara.
Bæjarstjórn Akraness bauð
fundarmönnum og fleiri gestum
til kaffidrykkju í félagsheimili
Bandarisku þingmeimimir í sölum Alþingis.
témplara að kvöldi fyrri fundar-
dagsins.
Seinni fundardaginn hlýddu
fundarmenn messu í Akranes-
kirkju. Sóknarpresturinn, séra
Jón Guðjónsson, messaði.
Akveðið var að halda næsta
aðalfund í Stykkishólmi.
í stjórn félagsins voru kjornir:
Sigurður Helgason, skólastjóri,
Lúðvík Halldórsson, kennari,
Guðrún Guðmundsdóttir, kennari
— öll búsett í Stykkishólmi.
24 klsf.
verkfall
Paris, 21. okt. (NTB)
SAMBAND franskra járnbrautar
verkamanna hefur boðað 24 klst
verkfall á fimmtudaginn kemur
og hefst það kl. 4 að morgni. Er
tilgangurinn að árétta kröfur um
hækkuð laun og styttan vinnu-
tíma og ennfremur að mótmæla
hótunum stjórnarinnar um tak*
mörkun verkfallsréttar sambanda
ins. I verkfallinu taka þátt stuðn-
ingsmenn kristilegra demokrata,
sósíaldemokrata og kommúnista.
— Lifeyrir
Framh. af bls. 15
mjög æskilegt. Ef tak-ast mætti
að auka sparif jármyndun á þenn*
hátt, mundi það geta átt giftu-
drjúgan þátt í því að ihamla gegtn
aukimni verðbólgu.
Þótt framkvæmdaörðugleikoir
á slíkri ráðstöfun séu nokkrir,
ættu þeir þá ekki að vera óyfir*
stíganlegir. enda er þegar fengin
nokkur reynisla í þes&u efini með
útgáfu vísitölutryggðra verð.
bréfa, m. a. á vegum húanæðis-
málastofnun-arirm-ar, og ætti að
mega hafa það fyrirkomulag til
hliðsjónar við framkvæmd þeirr-
ar verðtryggingar, er hér uim
ræðir.
Frétt þessi misritaðist í blaðinu t
sunnudag.