Morgunblaðið - 28.10.1961, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐtÐ
Laugardagur 28. okt. 1961
Latum ekki dheillaöflin ráða
sameinumst um velferð allra
Ræða forsætisrá5héri>a, Bjaraia
Benediktssonar við vaai-
traustumræðurnar
í>ETTA er í annað skipti á þessu og viðhalda jafnTæ'gisgengi, þ. e.
óri, sem vantraustillaga á ríkis- að sem mestuT jöfnuður sé í
stjórnina er flutt á Alþingi. Sá greiðslum við útlönd án gjaldeyr
er munur á þessari tillögu og ishafta.
þeirri, er fluitt var í fyrravetur, | Landsbanka íslands er skylt
að þá gengu Framsólknarmenn að taka sérstaklega til athugun-
og Alþýðubandalagsmenn sam- ar gengisskráningu íslenzkrar
en í einni fylkingu til atlögunn-j krónu, þegar almenn breyting
ar. í Þjóðviljanum hefur orðið1 verður á kaupgjaldi. önnur en
vart greinilegra vonbrigða yfir sú, sem kveðið er á um í þess-
því, að flokksmenn hans skyldu um lögum. Skal bankinn, svo
nú ekki fá að vera með í tillögu-: fljótt sem kostur er, gera rík-
gerðinni. Vönbrigðir hafa orðið isstjórninni grein fyrir niður-
til þess, að Þjóðviljinn hefur að stöðum sínum.“
undanförnu skeytt sikapi sínu Þetta ákvæði, sem flokkarn-
á hv. þingmanni Eysteini Jóns-1 ir höfðu samið um sín á milli, var
sýni. Hann var veikur, þegar að vísu tekið út úr frv. í síðari
háttvirtir þingmenn Hermann og deild, eftir óskum þáv. Alþýðu-
Karl skrifuðu upp á blaðið með sambandsstjórnar. sem skipuð
báttvirtum Hannibal og Lúð- var lýðræðissinnum. En ákvæð-
vík í fyrra.
Framsókn reynir að
hreinsa kommúnista af sér
ið sýndi engu að síður, hvernig
Framsóknarflokkur og Sjálfstæð
ismenn töldu þá, að gengisskrán
ingu væri bezt fyrir komið.
Þjóðviljanum þykir nú ein- Skoðun þeirra var su. að hun
sætt, að vinstra samstarfi verði ftti ekkx að vera hja Alþmgi,
ekki komið á með Eysteini Jóns- heldur hja Landsbanka Islands
syni. Hann verði þess vegna að. °g. rikisstjornmr.i þ.e.a.s. mjog
fjarlægja úr valdastóli Fram-|9vipað fynrkomulag og logfest
sóknar, áður en dýrðardagar v« ^ ^eð ^braðabirgðalogunum
nýrrar vinstri samvinnu renni
upp. ......
En það mun alger misskilnmg
ur, að það sé sérstaklega verk
Eysteins Jónssonar, að Fram-
sókn hefur að þessu sinni vilj-
að gera sem minnst úr samneyti
sínu við Alþýðu'bandalagsmenn.
Ástæðan til þess er fyrst og
fremst sú, að vaxandi óánægju
hefur gætt í hópi Framsóknar-
manna um allt land yfir þjón-
ustusemi flokks þeirra að
undanförnu við kommúnista.
Hermann Jónasson varð að játa
í ræðu í sumar, að úr hópi ungra
manna innan flokksins hefði
ihann heyrt imdrun yfir. að hann
eftir fengna reynslu hyggði enn
á vinstra samstarf. Það var og
sízt að ófyrirsynju, að Hermann
gaf þessa játningu. því að
frá því í ágúst i sumar. Flokk-
arnir sömdu m.a.s. berum orðum
um, að Landsbanka íslands væri
skylt að taka sérstaklega til at-
hugunar gengisskráningu ís-
lenzkrar krónu, þegar almenn
breyting yrði á kaupgjaldi. Al-
þýðusambandsstjórninni þótti
þetta ákvæði of fortakslaust og
benti á, að ýms fleiri atriði
kæmu hér til álita. Vegna þess
að sýnt var, að Alþýðusaroband
ið mundi gira ráðstö^uouro þess-
um að öðru leyti, ef gengis-
skráningarákvæðið væri fellt
niður, var það gert. En ekki er
um það að villast. að þarna
lýsti sér skilningur Framsóknar
og Sjálfstæðismanna á samhengi
gengisskráningar og almenns
kaupgjalds í landinu Framsóikn
þyrfti þess vegna ekki annars en
in frá í sumar, eftir að hún væri
kcmin í ríkisstjórn.
Skömmu áður hafði álitlegur að vitna til, að hún væri að fram
hópur ungra Framsöknarmanna | kvæma gamalt stefnuimál sitt,
gengið til samstarfs við aðra ef hún féllist á bráðabirgðalög-
lýðræðissinna til eflingar vest- * 1
rænni samvinnu. Það er óttinn
við almenningsálitið innan
þeirra eigin flokks, sem nú hef-i Framsókn og setning
ur knúð foringja Framsóknar til bráðabirgðalaga
þess að reyna að hreinsa komm- mun(ji Framsókn ekki ger
únista af sér. . . samlega brjóta á móti þeim
Þá hefui Þjóðviljinn latið uppi kenningum, sem hún nú helduri
kvíða yfir. að með flutningi van fram um rétta lýðræðishætti og
trauststillögu sinnar nú, seu vaj(j Alþingis. ef hún eftir það
Framsóknarmenn í raun og veru. ag Vera kon n í stjórn sam-
að reyna að nálgast rikisstjorn-. þykkfj, ag slík stórmæli hefði
ina, og gefa til kynna, að þeir m£tt lögfesta með bráðabirgða-
vilji semja um vandamalm a ^ jögUm. sem hún hefur fordæmt
þeim grtxndvelli, sem núverandi
stjórnarflokkar hafa lagt, að því
ásíkildu, að Framsókn fái að taka
þátt í ríkisstjórn. Þessu til stuðn
ings er vitnað í hegðun Fram-
sóknar" 1950. Þá fékk hún fyrst
samþykkt vantraust á þáverandi
ríkisstjórn Sjálfstæðismanna, en
gekk fáum dögum síðar til sam-
starfs við okkur um myndun rík
isstjórnar og lögfestingu frv. til
laga um gengisskráningu o. fl.,
harkalega að undanförnu?
Þeirri spurningu er einnig
bezt svarað með því að minnast
þess, sem áður hefur gerzt. Af
fáu hafa hv. flytjendur þessar-
ar vantrauststillögu, Hermann
Jónasson og Eysteinn Jónsson,
hælt sér meira en því. að þeir á
fyrsta stjórnarári sínu 1934 ger-
breyttu löggjöfinni um afurða-
sölu bænda. þ sínum tíma var
sú löggjöf hið mesta deilumál
er ríkisstjórnin hafði aður bonð | ek^j, minna en gengisskráning-
fram og var raunar aðaltilefm j m er nlj peir leituðu þó ekki
vantraustsins. Eðlilegt er, að, fyrirfram samþykkis Alþingis
mönnum komi þetta fordæmi i j jji þessarar gerbreytingar. Hinn
hug, einkum, . þegar þeir rifja g ágúst 1934 gafu þejr ut bráða-
upp eitt aðalákvæði frv. þess, birgðalög um ráðstafanir til
sem 1950 varð fyrst ásteytmgar- — ..............
steinn Framsóknar en síðan und-
irstaða stjórnarmyndunar henn-
ar og Sjálfstæðisflokksins. í 2.
gr. frv., sem flokkarnir sömdu
bá um, sagði svo:
Framsókn viðurkenndi
samhengi kaupgjalds og
gengisskráningu
„Eftir giidistöku laga þessara
er ríkisstjórninni á ráöherra-
fundi rétt, að fengnum tillögum
bankaráðs. og bankastjóra Lands-
banka íslands, að ákveða gengi
íslenzkrar krónu. Gengisskrán-
ing skal miða að því að koma á
þess að greiða fyrir viðskiptum
um sláturafurðir og ákveða
verðlag á þeim og hinn 10. sept.
sama ár um meðferð og sölu
mjólkur og rjóma o. fl.
En lá þá ekki svo mikið á lög-
festingu þessarar gerbreytingar,
að ómögulegt hefði verið að bíða
atbeina Alþingis? Þv' fer fjarri,
vegna þess að mjólkurlögin frá
10. sept. 1934 áttu ekki að meg-
inefni að taka gildi fyrr en löngu
eftir að Alþingi skyldi komið
saman.
Frá því þetta gerðist eru lið-
in 27 ár. Margt breytist á
skemmri tíma og kynni einhver
Bjanri Benediktsson
að segja, að slík beiting bráða-
birgðalöggjafarvaldsins hafi ein-
ungis verið bernskubrek þáv.
hæstv. ráðherra Hermanns Jón-
assonar og Eysteins Jónssonar.
Nú séu þeir orðnir þroskaðri og
mundu þess vegna alls ekki grípa
til slíkra ráða, ef þeir væru við
völd. Sú tilgáta fær þó ekki
staðizt, því að síðast þegar þeir
sátu í ráðherrastólum, var það
eitt af fyrstu verkum þeirra
eftir myndun vinstri stjórnar-
innar 1956 að gefa út bráða-
birgðalög hinn 28. ágúst 1956
um festingu kaupgjalds og verð
lags en með þeirri lagasetningu
voru launþegar sviftir kjarabót-
um, sem ná átti með verkföll-
unum miklu 1955. og þegar
.bráðabirgðalögin þóttu ekki
hrökkva til, var hagur launþega
enn skertur með lagasetningu
Alþingis, fyrst með „jólagjöíf-
inni“ 1956 og síðan með „bjarg-
ráðunum" 1951.
Þegar öll þessi dæmi eru höfð
í huga, verður ljóst, að hv. flm.
vantrauststillögunnar Hermann
Jónasson og Eysteinn Jónsson
hafa sízt á móti útgáfu bráða-
birgðalaga, ef þeir sjálfir eiga
kost á því að gefa þau út.
Jakob Frímannsson
sagði gengisbreytingu fyrir
Þegar litið er á sjálft efni
málsins. verður hið sama upp á
teningnum. Hv. tillögumenn
halda því fram, að kauphækkan-
irnar í sumar hafi verið sára-
litlar og sízt lagaðar til þess að
trufla efnahag þjóðarinnar eðai
íþyngja útfíutningnum svo
nokkru næmi.
Stjórnarandstæðingar vitna
einkum til þess, að aukinn síid-
arafli og hækkað verðlag á út-
j fluningsvörum á þessu ári hafi
J nú gert kauphækkanir möguleg-
ar. En sjálfir héldu þeir því fram
I fyrir síðustu áramót, að þá væri
I sjávarútvegurinn svo illa stadd-
ur að gera vrði sérstakar ráð-
| stafanir til hækkunar á fiskverði
J til þess að hann gæti haldið
] áfram, enda hafði þá orðið verð-
' fall á ýmsum afurðum. Og all-
I ir landsmenn muna eftir full-
I yrðingunni um móðuharðindi af
| manna völdum, sem 1960 var
J viðhöfð af einum greindasta og
1 orðvarasta þingmanni Fram-
sóknar. Að dómi háttvirtra
1 stjórnarandstæðinga var ástand
atvinnuveganna þess vegna þá
síður en svo gott. Þegar borið
I er saman við verðlag sjávaraf-
urða í ár miðað við það, sem
áður var, kemur í ljós. að með-
I alverð þorsk-, karfa- og síldar-
afurða í ágústmánuði 1961 er
3,8% lægra ’ en í árslok 1959.1
Þrátt fyrir sæmilegan síldar-|
afla í sumar og betri vertíð,
bátaflotans er heildarframleiðsla:
sjávarafurða reiknuð á föstu
verði 3,2% lægri 1961 en 1959,1
en við aflamagn og verðlag þess
árs var miðað í undirbúningi
viðreisnarlöggjafarinnar 1960.
Þessar einföldu tölur sanna,
að 1 sumar var því miður eng-i
inn grundvöllur til svo gífur-1
legrar kauphækkunar, sem varð
Einn reyndasti og hreinskilnasti I
athafnamaður í ihópi stjómar-1
ándstæðinga, Jakob Frímanns-
son, forstjóri á Akureyri og for-
maður SÍS, lýsti yfir bví í vor,
að gengislækkun mundi verða
afleiðing almennra kauphækk-
anna nú. Skömmu eftir þessa
ótvíræðu yfirlýsingu sömdu fyr-
irtæki SÍS um þvílíkar kaup-
hækkanir. Það tjáir þess vegna
ekki að halda því fram. að þeir,
sem ábyrgðina bera á þeirri
samningsgerð, hafi ekki gert sér
ljóst, 'hver afleiðingin mundi
verða.
Svipuð kauphækkun
leiddi 1955 til örþrifaráða
Framsóknar
Svo vill einnig til. að fyrir
hendi eru yfirlýsingar og at-
‘hafnir þessa hv. þm. Eysteins
Jónssonar, þegar svipuð almenn
kauphækkun varð á árinu 1955,
og hann var sjálfur í ríkisstjórn.
Kauphækkanirnar þá voru svip
sðar og nú. Ahrifum þeirra lýsti
hv. þm. Eysteinn Jónsson svo
hinn 18. október 1955, að þær
hefðu valdið „nýju upplausnar-
ástandi í efnahagsmálunum“
Samskonar upplausnarástand
hefði skapazt nú. ef ekki hefði
tafarlaust verið gripið til gagn-
ráðstafana.
Hv. þm. Eysteinn Jónsson lét
og ekki sitja við orðin ein 1955,
heldur greip til gagnráðstafanna,
raunar harla einkennilegra en
býsna afdrifaríkra. Þá höfðu
Sjálfstæðismenn og Framsóknar
menn verið saman í ríkisstjórn-
um frá því snemma árs 1950,
Háttvirtum þingmanni Eysteini
Jónssyni ægði svo „upplausnar-
ástandið“ 1955, að hann tók
saman höndum við hv. meðflutn
ingsmann sinn að þessari tillögu
Hermann Jónasson, sem allt frá
1953 vildi þáverandi stjórnar-
samstarf feigt. • Á flokksþingi
Framsóknar snemma árs 1956
beittu þeir sér í sameiningu fyr-
ir, að ákvörðun var tekin um að
slíta samstarfinu við Sjálfstæð-
ismenn með þekn rökstuðningi,
að þessir tveir flokkar réðu ekki
við vanda efnahagsmálanna. Þar
yrði atbeini verkalýðsins í mynd
Alþýðuflokksins að koma til.
Kauphækkanirnar árið 1955
voru sem sagt svo afdrifaríkar
í huga hv. þm. Eysteins Jóns-
sonar þá. að þær réttlættu al-
gera stefnubreytingu Framsókn-
ar í bjóðmálum. Annað mál er,
að öll sú viðleitni, sem eins og
Hermann Jónasson hélt fram á
Hólmavíkurfund' haustið 1958,
stefndi að því að setja Sjálf-
stæðismenn. nær helming þjóð-
arinnar, til hliðar, leiddi áður
en yfir lauk til þeirrar einangr-
unar Framsóknar, sem hún nú
er í, og þessi vantrauststillaga
ber vitni um, að hún unir
ákaflega illa. Enda áagði Her-
mann Jónasson nú, þvert ofan í
yfirlýsinguna frægu 4. des. 1958,
þegar hann kom hingað á Al-
þingi og tilkynnti uppgjöf sína,
hina hrakalegustu í sögu þjóðar-
innar, — þvert ofan í þessa yfir-
lýsingu, sagði Hermann nú, að
Framsókn væri síður en svo upp-
gefin í því að stjórna.
Efnahagsbandalagið
Þegar allt þetta er skoðað er
J von, að Þjóðviljanum og raunar
1 ýmsum fleiri komi til hugar, að
flutningur vantrauststillögunnar
nú sé einskonar ábending^ frá
Framsókn um, að hún sé nú
reiðubúin að breyta um og taka
upp þveröfuga stefnu við þá,
sem hún hefur fylgt um hríð,
heldur
einungis, ef hún fái að komast í
ríkisstjórn.
Slíkar bollaleggingar hafa
styrkzt við það, að FramsoKn
hefur a.m.k. enn sýnt ábyrgð-
artilfinningu í umræðunum um
bugsanlega aðild íslands að Efna
hagsbandalagi Evrópu. Þar er
um að ræða eitt hið mesta vanda
mál, sem úrlausnar bíður. Svo
sem kunnugt er hafa hin svo-
nefndu Sex-veldi komið á þessu
bandalagi, og með því styrkt
aðstöðu sína. Vegna hins stóra
markaðs, sem myndast hefur, og
með sameiginlegum átökum,
hafa framfarir í þessum lönd-
um aukizt ótrúlega og almenn
velmegun skapazt. Af þeim sök-
um sækja önnur lönd Vestur*
Evrópu mjög á um að gerast að.
ilar bandalagsins með einum eða
öðrum hætti. Ef þau mörg eða
flest gerast aðilar, verður banda
lagið enn sterkara og staða
hinna, sem utan standa, því
örðugri og hættusamari. Ef lit.
ið er á efnahaginn einan og skil.
yrði fyrir almennri velmegun, er
líklegt að íslendingar gætu með
engu móti styrkt aðstöðu sína
fcetur en með aðild að banda.
laginu. Hér eru þó miklir ann.
markar á. í stofnskrá banda.
lagsins, Rómarsamningnum, eru
ýms ákvæði, sem eru eðlileg fyr.
ir þær þjóðir, er búa í þéttbýl.
um. fullnýttum löndum, en eiga
ekki við fyrir fámenna þjóð, sem
lifir í stóru. lítt nýttu landi, eins
og við íslendingar Skilyrðislaua
aðild okkar getur þess . vegna
ekki komið til greina.
Ef öll þau lönd sem nú eru
horfur á að gerist aðilar. ganga
í bandalagið, eru hinsvegar inn.
an þess þeir markaðir, sem nú
taka við meirih7 uta útflutnings
o'kkar. Ef við' verðum utan gátta
og missum þá markaði, er voðinu
vís, auk þess. sem við Þá mund,
um ekki öðlast bau hlunnindi,
sem samfara eru aðild að banda
laginu. Hér ríður þess vegna
röjög á, að rétt sé á haldið. Afla
verður skilnings á sérstöðu okk.
ar, þannig að við komumst í eitt
hvert það samstarf eða samfoand
við þetta bandalag að hagsmun.
ir okkar verði ekki fyrir borð
bornir. Við verðum að kanna
rækilega með hverjum hætti við
getum tryggt hag okkar, fylgj.
ast náið með athugunum og
samningum annarra og meta
eftir framvindu þeirra, hvenær
tímabært sé að kanna til úr.
slita, hvort við getum fengið
aðgengileg kjör.
Ógnarsprengjum mótmælt
Eg hygg, að um þetta geti eng
inn ágreiningur verið á milli
þeirra. sem ekki vilja einangra
þjóð okkar frá þeim, sem okkur
eru skyldastir og eðlilegast er,
sS við höfum náin viðskipti við.
Hitt er skiljanlegt, að hinir, sem
umfram allt vilja hrekja olkkur
í faðm einræðisherranna austan
járntjalds og gera okkur þeim
liáða í einu og öllu, ærist út af
hugsanlegri aðild okkar að Efna
hagsbandalaginu. Ánægjulegt er,
að Framsóknarflokkurinn vill
a.m.k. þessa stundina ekki skipa
sér í þá sveit. Meðan svo er, mun
ríkisstjórnin að sjálfsö'gðu hafgi
við hann heilshugar samstarf um
þetta mikla vandamál.
Horfur í heimsmálum eru nú
svo ískyggilegr.r, að einn þeirra,
sem gerst má vita. sagði fyrir
skömmu, að ástandið hefði aldr.
ei verið alvarlegra en nú. Síðan
hefur það enn versnað, nú síðast
með ógnarsprengjum Sovét.
síjórnarinnar. yfir og í Norður.
höfum. Af hálfu íslenzku stjórn.
arinnar hafði þeim ósköpum
þegar verið mótmælt _ á þingi
Sameinuðu þjóðanna, ítreka ég
þau mótmæli nú og vænti þess,
að mótmælatillagan, er útbýtt
var á Alþingi nú I upphafi fund.
ar, fái stuðning allra góðra ís.
lendinga. Samhugur um varnir
landsins og styrkari tengsl okk.
ar við þær þjóðir ,sem halda uppi
friði ög frelsi, ætti að vera haf-
inn yfir allan flokkaríg og deil.
ur um dægurmál.
Framsókn
ekki æskileg í stjórn
En af því leiðir engan veg.
inn. að æskilegt sé, að Fram.
sóknarflokkurinn komi nú í rils.
Framh. á bls. 3