Morgunblaðið - 28.10.1961, Blaðsíða 3

Laugardagur 28. okt. 1961
WORGVNBLAÐIÐ
3
— Ræða Bjarna
Framh. af Lls. 2
isstjórn. A sínum tíma hafði
Sjálfstæðisflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn fullkomið
samstarf við Alþýðuflokkinn
um undirbúning og gerð varnar
samningsir.s við Bandaríkjin
1951, og var Alþýðuflokkurmn
þá þó í harðri stjórnarandstöðu.
Með sama hætti á að vera unnt
að hafa samstarf við Framsókn
um undirbúning og athugun að-
ildar okkar að Efnahagsbanda-
laginu, þó að hún haldi áfram
»ð vera utan ríkisstjórnar. Segja
tekst á við erfiðleik-
vinnur
Herra forseti!
Góðir áheyrendur!
Varla verður hjá því komizt
„ „ ,, , , að hugleiða, hvað núverandi rík-
ma, að Framsokn lendi vegna j.ssjjórn hefur gert á sínu æfi-
stjornarandstoðu smnar e.t.v, í1 - -...........
aneiri freistingu en ella um að
hlaupa út undan sér og slást í
för með kommúnistum. Við, sem
höfum verið með Framsókn í
ríkisstjórn, vitum að engu minni
hætta er á, að hún falli í þá
freistni þótt hún sé innan stjórn
ar. Nægir í því efni að minna á
Ihinar furðulegu ákvarðanir
Ihennar í varnarmálunum vetur-
inn 1956, þegar kjörorðið var, að
foetra væri að vanta brauð en
hafa her í landi. Þau orð mælti
Hermann Jónasson klökkum
rómi í eyru alþjóðar rétt fyrir
skeiði sem er hálft kjörtímabil,
þegar vantravststillaga sem þessi
er til afgreiðslu. Og um leið að
spyrja:
Hvað hefur stjórnarandstaðan
lagt til málaniia og hvers er af
henni að vænta fái hún völd í
hendur?
Barrdalog til vinstri
1956 rauf Framsóknarflokkur-
inn stjórnarsamstarf við Sjálf-
stæðisflokkinn og gerði banda-
lög til vinstri hliðar.
Vinnstri stjórnin svo kallaða
ætlaði að gera mikið. Ekki væni
kosningar 1956. Allir kannast við ég hana um viljaleysi í því efni
efndirnar a þvj heitorði og er En eftir 2 ár sprakk hun> kom
það eftir oðru. að þessi hattvirti! sér ekki saman f Vandamálunum,
þmgmaður skyldi i kvold geral réði ekki við þau sá var hennar
vanefndir loforða að aðal um- máffur
ræðuefni sínu.
Munurinn Á samstarf núver-
tmdi stj órnarflokka og samstarfi
við Framsókn er sá. að Fram-
eókn hefur aldrei tamið sér að
sitja á friöstóli með samstarfs-
jnönnum sínum. Hún virðist
ætíð þurfa að standa í illindum
og telur stjórnarsamstarf til
þess valiS aö reyna að grafa
undan samstarfsmönnum sínum.
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðu-
flok’kur eru auðvitað ósammála
um margt, en enn hefur þeim
tekizt að vinna af fullum heilind
um saman að lausn þeirra vanda
jnála, sem þeir hafa samið um.
Á meðan svo fer fram, er þess
vegna einsætt að þeim ber skv.
því umboði kjósenda, er þeir
ihlutu við síðustu almennar kosn-
ingar, að halda stjórnarsamstarfi
EÍnu áfram einir og leggja síðan
gerðir sínar undir dóm þjóðar-
innar við reglulegar Alþingis-
fcosningar. 1 Framsóknarflokkn-
um er margt mætrn manna. Þeir
eiga nú um þá kosti að velja að
yfirgefa flokk sinn eða að reyna
»ð koma þar á þeirri hugarfars-
breytingu, að flokkurinn verði
samstarfshæfur. Líklegast til ár-
angurs er, að þeim gefist nokk-
urra ára tóm til að
slíkum mannbótum.
Næst kom minnihlutastjórn
Emils Jónssonar með óbeinum
stuðningi Sjálfstæðisflokksins til
bráðabirgða.
Þegar kjördæmamálið var til
afgreiðslu 1959 hafði Framsókn-
arflokkurinn því skákað sjálfum
1 sér til hliöar frá öllum áhrifum
í því máli og öðrum, fyrst 1956
með samstarfsslitum við Sjálf-
stæðisfiokkinn og aftur 1958 með
uppgjöf Hermanns Jónassonar.
Þetta varð honum mjög erfið
raun og orsakaði ákaflega miklar
öfgar í málflutningi, sem honum
hefur ekki enn tekizt að losa sig
við. og náði hámarki í slagorð-
unum: Kjördæmabreytingar-
menn ætla að leggja landsbyggð
ina í eyði, nema Reykjaví'k og
Suðurnes.
Betri lausn en lofað var
Haustið 1959 varð . verðlags-
nefnd landbunaðarafurða óstarf
hæf vegna ágieinings. Við upp-
lausn lá og stórvandræðum.
Friíijón Skarphéðinsson bjiarg-
aði málinu við í bili með bráða-
birgðalögum. * Sjálfstæðisflokk-
urinn lofaði að leysa málið á
viðunandi hátt fyrir bændur eft
ir kosningar bá um haustið, eftir
traust
ekki svo neihvæð, að hún brjóti
allan odd af sjálfri sér. Þegar
horft er til baka á hinar sögu-
frægu yfirlýsingar forsætisráð-
Þrátt fyrir þetta er þó enn vfð
erfiðleika að etja. En þeir eru
yfirstíganlegir.
Hvað svo um hinar ógnarlegu
afleiðingar efnahagsráðstafan-
anna fyrir landsins börn, sem
stjórnarandstaða: hefur líkt við
sjálf móðurharðindin 1783—1784?
Atvinna hefur verið næg um
allt land. nema bá tíma, sem
andstaðan hefur fengið fól-kið til
herrans í desember 1958 um, aðl að sitja auðum höndum vegna
algjört hrun í fjármálum væri verkfalla, eftirvinna, næturvinna,
framundan, nema róttækar að-j tekjur hærri en áður í krónu-
gerðir í efnáhagsmálum kæmu tölu, en dýrtíð að vísu meiri,
þá þegar til, er furðulegt á
Bjartirar Guðmundsson
að horfa og hlusta, þegar skoðana
bræður hans berji. höfðinu við
steina staðreyndanna og segja,
að engra aðgerða hafi -verið þörf
1959 og 1960. Þannig málafylgja
er ekki sannfærandi.
Enn er ótímabært að dæma
árangur og afleiðingar efnahags-
laganna.
Eg bendi þó á fjórar staðreynd
ir sem segja falsvert út af fyrir
sig um það, sem á hefur unn-
izt. Þó margt sé þar óljóst enn
'hvernig ráðast muni, mun mest
vera undir því komið, hvort þjóð
in vill sjálf leiða yfir sig vel-
megun eða óvelmegun, sóma út
á við eða varanlegann ósóma,
kann að stilla kröfum í hóf eða
beina þeim út í hófleysu.
Ræða BJartmars Guðmundssonar
við utvarpsumræðurnar sl.
miðvikudagskvöld
vinna að, því sem hans vald náði þá til.
Málflutningur framsóknarmanna
andi. 9vo var vanstillingin mikil
og getsakirnar.
Ríldsstjórnin og framleiiðislu-
ráð landbúnaðarins leysti málið
betur en lofað var Bændur fögn
uðu. Tímann setti hljóðann og
gat ekkert sagt annað en þetta:
Þessu komum við til leiðar með
því að hræða íhaldið og kratana.
Þriðja stórmálið, sem stjórn-
arandstaðan smækkaði sig mjög
á með æsingum úr hófi fram,
er landhelgismálið. Stóryrði og
ljótyrði um það viðkvæma milli-
ríkjamál eru bezt geymd undir
grænni torfu Alþjóð fagnaði
lausn, sem var hagfeldari íslandi
en bjartsýna menn óraði fyrir.
Algjört hrun framundan 1958
Um viðbrögð stjórnarandstæð
inga gagnvart efnahagslögunum
67 milljónir til bygginga og
jarðræktar
Spáð var og fullyrt að allar
framkvæmdir hlytu að stöðvast
strax á árinu 1960. a.m.k. í
sveitum, ógjörlegt væri að stofna
nýbýli og ungu fólki fyrirmunað
að koma sér upp heimilum. Bún-
aðarbankinn lánaði til bygginga
og jarðræktar í sveitum 67 millj.
á árinu 1960, hærri upphæð en
nokkurntíma áður. Ekki sannar
það kenninguna um algjöra stöðv
un. Nýbýli voru stofnuð lítið eitt
færri en 1959 og 1958. Og eng-
inn hefur orðið annars var en að
ungt fólk stofni til heimilishalds
nú eins og ekkert hafði í skorizt.
1 Reykjavík hækkuðu nettótekj-
ur um 20%. í sjávarþorpum og
kaupstöðum norðanlands og vest
an varð afkoma manna mjög góð.
í sveitahreppum, þar sem ég
þekki til. hækkuðu nettótekjur
um 20%, aðallega vegna hækk-
unar á almannatryggingum og
betra verðs fyrir mjólk, sökum
breytinga á framleiðsluráðslög-
um í byrjun ársins. Síðastliðið
vor gekk bændum heldur betur
að leysa út áburð á tún sín, en
vorið 1959. Á móti þessu kom svo
auðvitað hækkun á nauðsynjum.
Aðeins það sem koma hlaut
í heildinni er efnahagur aÞ
mennings eftir þéssi. að dæma
ekki líkt því eins afleitur og spá-
menn Framsóknarflokksins hafa
staðhæft miðað við daglega frana
færslu. Hitt er svo allt annað
mál, að þyngzt hefur fyrir fæti
Uppbótakerfi oc
vísitöluskrúfa úr sögunni
En staðreyndirnar eru þessar:
1 fyrsta lagi: Uppbótakerfið á út-
fluttar sjávar furðir er úr sög-
unni, sem æxlaðizt stig af stigi
um mörg ár sem bráðabirgðaúr
ræði til að halda útgerð lands-
manna gangandi. Allir munu
fagna því.
I öðru lagi: Vísitöluskrúfan á
kaupgjaldi og verðlagi er einnig
úr sögunni. En hún verkaði sem j bóndans itm’ annara þjóðfélags-
svikamylla til víxlhækkanar
kaupgjald og vöruverð.
Batnandi gjaldeyrisstaða
og vaxandi sparifé
í þriðja lagi: Gjaldeyrisstaðan
gagnvart útlöndum hefur batn-
að svo að segja má, að þar rofi
fyrir nýjum degi og traust þjóð-
Þörf nýrra atvinnugreina
Löglega kjörið Aliþingi, sem
etyðst við meirihluta þjóðarinn-
er, á að hafa úrslitavald í málum
þjóðarinnar. Misbeiting almanna
samtaka til þess að gera að engu
ákvarðanir Alþingis er í senn
hættuleg fyrir það fólk, er for-
ystumenn í samtökum þess mis-
heita svo umboði sínu, og fyrir
»llt þjóðfélagið. Hér er svo mikið
í húfi að snúast verður við áfram
1959 og 1960 er sömu sögu að I arinnar út á við sé að endur-
í sambandi við afurðarverðið segja. Eðlilegt var og er að sú vinnast.
haustið 1959 var með þeim hætti
að orðbragðið er ekki eftirhaf
löggjöf sé gagnrýnd. En gagn-| í fjórða lagi: Sparifé fer vax-
rýni verður að vera við hóf og andi.
iðnaðar. 1 þessu sambandi kemur
til athugunar, hvort og með hverj
um hæt.ti rétt sé að veita erlendu
fjármagni inn í landið. Auðvitað
kemur ekki til mála að það verði
gert, nema tryggilega sé um bú-
ið. í þeim efnum eins og ýmsum
fleirum er fordæmi frænda okk-
ar, Norðmanna, mjög til leið-
beinmgar. Við styðjumst nú þeg-
ar mjög við reynslu þeirra við
haldandi skemmdarverkum með samningu 5 ára áætlunarinnar,
fullri festu. sem nú er verið að vinna að.
í þeirri baráttu er ekki einung
js um að ræða skilyrði fyrir bætt
um lífskjörum á næstu árum,
heldur alla framtíðarheill ís-
Jenzku þjóðarinnar.
Ekki þarf að eyða orðum að
því, að þessi ríkisstjórn, eins og
raunar allir alþingismenn, vill að j var að hrinda áleiðis
lífskjör verði sem allra bezt og Vegna þess hefur öllu seinkað samtökum landsmanna,
Framkvæmdaáætlunin
Eins og kunnugt er, hefur lengi
legið í landi, að við höfum keppzt
gerð, hafnarmannvirki, skóla-i ingu. Sjálfsagt er að leita allra
byggingar. heilsuhæli o. fl. í ráða, sem geti nú þegar orðið til
þriðja lagi verða gerðar áætlanirj raunhæfra kjarabóta fyrir al-
um þróun atvinnuveganna. Þarj menning. í nafni ríkisstjórnar-
ráða einstaklingar og félög mestu innar lýsi ég yfir því. að hún er
um framkvæmdir. Getur sú áætlj reiðubúin til samstarfs við hvern
un þess vegna ekki orðið annað, sem er um þaö.
en almennur rammi, sein mundij Launþegar og vinnuveitendur
hafa þa megmþyðmgu að skapa| þurfa ag setjast á rökstóla til þess
grundvoll fynr stefnu rikisstjorni að finna ráð_ er tryggi hagkvæm
armnar og opmberra aðila varð- Qra vinnufyrirkomulag, fram-
andi þroun atvinnuveganna. Með leiðsluaukningu og að almenn-
rvoe t* n m Tvn w-\ Itttnn w> n n n orv.T l i t vt tttt ° 0
þessari framkvæmdaáætlun erj atvinnuveganna og að almenn-
ekki stefnt að bvi að skipuleggjaí mgur njóti þeirra kjarabóta, sem
?.nt+ «, a! a eða hneppa menn 1; við þetta verða mögulegar Sam-
fjotra aætlunarbuskapar. Tilgang starfsnefndir beggja aðila mundu
ur hennar er tvibættur: Annars______________________________
Ágrein-| og leitt til fiármunasóunar og, þjóðin getur áorkað. ef hún yai<f
framfarir
jngsefnið
xnarkmiðum
isstjórnin er sannfærð um, að ráða bót á þessu. Efni hennar
þar sé viðreisnin. sem hófst með má skipta ' þrjá meginþætti: í
ráðstöfunum hennar snemma á fyrsta lagi verði samið almennt
síðasta ári, grundvallarskilyrði. I yfirlit eða heildarmynd af þjóð-
En hún gerir sér grein fyrir, að arbúskapnum og væntanlegri og
ur hennar er tvíþættur: Annars ta unnig ómetanlegt gagn
-- , Y«Sar að koma fastn skipun a þessum efnum, ef þær geng^
við að gera allt í senn og ráðizt tramkvæmdir rikisins og annarra tij starfsins með goðum hug og UmaUU,U|
í að framkvæma meira en unnt ru!fsinsraf atvinnnimflnm Stff”f| glöggum skiiningi á því, sem viðj standa eða falla með sínum verk-
camtfnd* ! „ * atviníluI?lal|!m- Hins liggur. Þá er höfuðnauðsyn að, um. — Eg fullyrði ekki að allir
samtimis. vegar að syna einstakhngum og koma sér saman um óhiutdræg ' ' ' "
hverju -- - ....
þegna um *ð ráðast í fram-
kvæmdir og kaup á dýrum verk-
fæmn og vélum. En það er ekki
annaS en það, sem allir vissu aS
koma hlaut og allir höfðu um
langan tíma verið að reyna að
undirbúa sig að mæta.
Er vinrstri stjórn lausnin?
I örstuttu ágripi hefi ég rakið
fáeina þætti þjóðmálanna um
hálft kjörtímabil. Þar hafa
óvenjulega stór og afdrifarik
mál komið við sögu og sum a,
m. k. fengið lokaafgreiðslu á
mjög æskilegan hátt. Til saman-
burðar vil ég spyrja: Eru afrek
vinstristjórnarinnar sálugu þau
að fýsilegt sé að afhenda slíkri
stjórnartauma að nýju?
Hafa viðbrögð andstöðunnar
verið svo jákvæð og traust-
vekjandi um næstliðin 2 ár gagn
vart vandasömum stjórnmálum
að nokkur maður treysti að þar
séu úrræði að finna?
Ég held varla.
Vinstri stjórnin flýði frá óleys.
anlegum vanda. að eigin dómi
1958. Ríkisstjórn, sú er nú situr
hefur frá engum vanda flúið.
Hún hefur tekizt á við hvaða
vanda, sem að höndum hefur
borið og mun halda þeim upp-
tekna hætti út kjörtímabilið,
an aðila,
er
að
mestar. — rtgreui-| og leut tii xiarmunasounar og pjuum geiur aorsao. ei nun vai<f tij
er. hvernig þessum skorts á erlendum gjaldeyri.1 aameinar 'irafta sína til skipu-j greiðsluge' t
verði náð. Rík-1 Fimm ára áætluninni er ætlað að legrar en frjálsrar uppbyggingar e e
á efnabagskerfi landsins.
Ráð til raunhæfra kjarabóta
Enginn efi er á því, að ef vel
tekst til um þessa áætlun, getur
raun og veru er
hafi aðstöðu
kynna sér, hver
vinnuveitenda í
og gefi síðan
_ hlutir hafi vel tekizt.
ogj hlutir mjög vel.
en margir
Framsókn barf að taka sig á
Sá, sem flýr undan vanda fær
um það hlutlausar skýrslur og æ^lnlega vantraust áhorfandans.
........ Sá sem tekst á við erfiðleikana
vinnur sér trauit. Framsóknar-
leiðbeiningar.
Ef slíku samstarfi tækist að j flokkurinn hefur ' sjáÍfur kaYÍað
koma á, mundi þar með verða yfir sjg mikjð vantraust með
þar þarf ýmislegt fleira til að æskilegri þróun hans næstu 5 ár- hún orðið að'ómetanlegu' gagni. | Isgður grundvöllur að friðsamri þvj að fiýja fra erfiðu verkefni
fcoma. Þá atvinnuvegi, sem þeg- in. Af þessu heildaryfirliti á að ” — '— — -* —«-! 1*'«" Heirrí, deildnmála semlmco ui —■-—
ar eru fyrir hendi, ber að efla og
tryggja. Aðra nýja þarf að hefja.
Sá undirbúningur fiskiræktar,
sjást, hvaða fjármunum þjóðin
muni . væntanlega ráða yfir til
þess að fullnægja þörfum sínum
eem nú er hafinn fyrir forgöngu og óskum. bæðj um neyzlu og
stjórnarinnar, er einn visir þessa. I framkvæmdir. A þeim grund-
Svipuðu máli gegnir um undir-j velli verður hægt að ákveða, hve
búningi vinnslu kisil-gúrs úrj mikið megi ráðast í ,án þess að
Mývatni. Athugun á möguleik- j bera getu þjóðarinnar ofurliði. í
um til stóriðju, sem nú á sér j öðru lagi verða samdar rækileg-
etað, stefnir í sömu átt. Með virkj ar og heilsteyptar áætlanir um
En er þar ekki um að ræða: !auSn þeirra deildumála, sernl 1958. Og þó enn meira tiltrúar-
framtíðarhillingar, sem eiga að nría® hafa þjoðfelag okkar að| leysi með mjög furðulegri af-
sætta menn við bág kjör í dag? undanförnu, öllum til ílls oðrum •-
en þeim, er vilja upplausn og
öngþveiti. Látum ekki óheillaöfl
ráða, heldur sameinumst um það,
sem bezt tryggir hagsæld allra.
Það er það, sem Hermann Jónas
son reyndi að gefa í skyn áðan.
. , Svarið við bví er. að lífskjara , _ ...
ur| mikið megi ráðast í ,án þess að bætur fást ekki með neinum Minnumst þe. að með logum
kraftaverkum. Þar verður að slí.al land byggja en ólögum eyða.
byggja á staðreyndum. IIagur Höfum í huga orð skaldsins, er
þjóðarheildarinnar, og þar með, saSði:
Litla þjóð, sem átt í vök
un hinna stærri fallvatna skap- opinberar framkvæmdir, svo þær, aílra hinna meirihiáttar starfs-
est slíkir möguleikar, samfara geti orðið sem mestar og hag- j stétta, verður einungis bættur
því að ódýrari orka fæzt til heiml kvæmastar. Er þar um að ræða 1 með vaxandi
ilisnotkunar og mangskonar smá-raforkuframkvæmdir, vega
arð' atvinnuveg-
anna, einkum framleiðsluaukn-
að verjast
vertu ei við sjálfa þig
að berjost.
stöðu til nær allra stórmála,
sem varð að leysa nú hin síð-
ustu ár — og málflutningi, sem er
honum ósamboðinn.
Hann þarf að bæta ráð sitt
verulega að þessu leyti ef til-
tök eiga að vera að afhenda hon-
um stjórnartaumana að nýju,
gerazt jákvæður í tillögum og
viðhafa virðúlegri vinnubrögð.
Ég ætla að honum veiti tæp-
ast af árinu í ár til þeirra hluta,
j næsta ári og hálfu árinu 1963.