Morgunblaðið - 28.10.1961, Blaðsíða 5

Laugardagur 28. okt. 1961
M O R G U N B L A Ð l Ð

5
Kjörin verða bætt strax og hagur
bjdðfélagsins
Ræðíi fjármalaráðherra Gunnars
Thoroddsens siðara kvold útvarps
umræðnanna um vantrauslið
Góðir hlustendur.
Á þeim tíma, sem ég hefi til
umráða, mun ég aðallega svara
nokkrum ádeiluatriðum í ræðum
hv. stjórnarandstæðinga í gær-
kvöldi og leiðrétta ýmislegt af
þeim misskilningi og rangfærsl-
um, sem óðu þar uppi.
Hermann og Eysteinn hug-
„ hreystir.
Hv. 2. þm. Vestfjarða, Her-
mann Jónasson, sagði, að stjórn-
in hefði ekki getað komið saman
ihallalausum fjárlögum fyrir 1962
nema með „óheyrilegum reikn-
ingsbrellum". Engin tilraun var
igerð til að skýra eða rökstyðja
þennan dóm.
Hv. 1. þm. Austurlands, Ey-
eteinn Jónsson, sagði í fjárlaga-
umræðunum, að sú útkoma ríkis
reiknings fyrir árið 1960, að út-
gjöldin urðu undir áætlun, væri
reikningsbrella.
Þeir Framsóknar-félagar virð-
ast telja, að í ríkisstjórninni sitji
miklir reiknimeistarar, sem
alltaf séu að gabba þá félaga.
En ég vil segja þeim til hug-
Ihreystingar, að hér eru engar
reikningsbrellur á ferð, heldur
einföld og auðskiljanleg reikn-
ingsdæmi.
Ekki greiðsluhalli
Fullyrðingum um greiðslu-
halla fjárlaga fyrir 1962 hef ég
áður svarað í fjárlagaumræðun-
um, en vil bæta þessu við:
Eitt af því, sem Framsóknar-
menn munu hyggja dóm sinn á,
er það, að í áætlun fjárlaga-
frumvarpsins um raforkumál er
gert ráð fyrir stórauknum jarð-
iborunum eftir jarðhita og rann-
sóknum til undirbúnings raforku
framkvæmium. Skal þetta unn-
ið að nokkru fyrir framlög úr
ríkissjóði, og að nokkru með láns
fé. Þetta lánsfé vilja þeir Her-
mann og Eysteinn telja til
greiðsluhalla ríkissjóðs. Vitan-
lega er þetta fjarstæða ein. Til
frekari skýringar vil ég benda á
tvennt:
1) í fjárlögum vinstristjórnar-
innar fyrir árið 1958 er áætlað
ð millj. kr. bráðabirgðalán til
greiðslu á rekstrarhalla raf-
magnsveitna ríkisins. Engum
datt í hug að segja að fjárlögin
væru afgreidd með halla sem
þessu næmi.
2) Til rafvæðingar landsins
hefur verið varið síðan 1947 688
millj. kr. að frádregnum heim-
taugargjöldúm. Af þessu hefur
ríkissjóður lagt fram 68 millj.
en 620 millj. verið teknar að
láni.
Ég held, að það hafi ekki
hvarflað að nokkrum manni, að
telja.þessar lántökur vegna raf-
væðingarinnar sem greiðsluhalla
ríkissjóðs, allra sízt Eysteini
Jónssyni sem var fjármálaráð-
herra meirihluta þessa tímabils.
Sannleikurinn um „eyðslulánin“
Hermann Jónasson sagði að
Btjórnin hefði heitið að stöðva
ekuldasöfnun erlendis, en efnd-
irnar verið þær, að taka 800
millj. lán erlendis til eyðslu. At-
hugum þeitta örlítið nánar. Til
þess að geta rétt úr okkur í því
mikla gjaldeyrishallæri, sem
þjóðin átti við að búa — til þess
að gefa verzl. frjálsa — til þess
að gera viðreisnina mögulega,
þurfti varasjóð í erlendum gjald-
eyri. Alþj óðag j aldeyrissj óðurinn
og Evrópusjóðurinn veittu heim-
ild til 800 millj. yfirdráttar.
— Hvað höfum við svo gert
við þessar 800 millj., sem hv.
þm. segir að farið hafi í eyðslu?
Einn þriðji hluti þessarar
upphæðar hefur alls ekki ver-
ið notaður. Hinir tveir þriðju
hlutar hafa ýmist verið not-
aðir til þess að borga upp
eldri lausaskuldir erlendis
eða til að safna innstæðum í
erlendum gjaldeyri. Ekki einn
eyrir fa *úð til eyðslu.
Og þegar frá því er skýrt
að gjaldeyrisstaðan hafi batn-
að á árinu 1960 um IÍÍ0 millj.
kr. og að gjaldeyrisforði var
í septemberlok orðinn 251
millj.'kr., þá er búið að draga
þessa yfirdráttarskuld frá.
Tölur án skýriAga
Sami hv. þm. sagði að greiðslu
halli gagnvart útlöndum hefði
orðið 704 millj. 1960. Svona er
ekki hægt að fara með tölur án
skýringa. Þessi tala er fundin
með því að telja til útgjalda á
árinu allan innflutning skipa og
flugvéla, sem nam nærri 600
millj. kr., og á svo mikill inn-
flutningur sér engin dæmi hér.
Þessi skip voru pöntuð áður en
núverandi stjórn tók við. Og
þessi innflutningur var að veru-
legu leyti fyrir lánsfé, eða 304,5
millj.
Og svo kom Lúðv. Jós. í stól-
inn og býsnaðist yfir því að
skuldir þjóðarinnar við útlönd
hefðu hækkað um ca. 300 millj.,
en honum láðist að geta hins,
að af þessu er meginhlutinn lán
vegna skipalcaupa, sem að
nokkru var stofnað til í hans
stjórnartíð.
TJppbótakerfið afnumið
Hv. þm. taldi að stjórnin hefði
brugðizt því fyrirheiti að afnema
uppbótarkerfið, því að hún hefði
aukið við niðurgr. á vöruverði.
En niðurgreiðslur, sagði hv þm.,
eru uppbótargreiðslur í öðru
formi.
Þetta er alvarlegur hugtaka-
ruglingur. Það er mikill munur
á uppbótum á útfltningsvörur og
niðurgreiðslu á neyzluvörum, og
þetta tvennt hefur gjörólík áhrif
á efnahagskerfið. Niðurgreiðslur,
t. d. eru félagslegar bætur fyrst
á mjólk, kjöti, fiski, o. s. frv.,
og fremst til hjálpar barnafólki,
að sínu leyti eins og fjölskyldu-
bætur. En gæta þarf hófs um
niðurgreiðslur, til þess að verð-
lag í landinu skekkist ekki um
of og neyzla einstakra niður-
greiddra vörutegunda aukizt
ekki úr hófi fram.
Veröhækkanir og verðbólga
Hv. þm. sagði að stjórnin hefði
ætlað að stöðva\ verðbólgu, en í
stað þess hafi menn fengið óða-
verðbólgu.
Hv. þm. virðist vera það held-
ur óljóst, hvað verðbólga er.
Verðhækkanir þurfa ekki að
þýða sama og verðbólga. Þegar
gengi er lækkað, til þess að
koma á jafnvægi í efnahagslíf-
inu, eru breytingar á verði er-
lendra vara sem stafa af gengis-
lækkunin, ekki endilega verð-
bólga. Sama gildir um aðrar
hækkanir erlendis á innflutnings
vörum okkar. Þetta sést á því, að
þegar verðlag hefur náð sam-
ræmi eftir gengisbreytinguna, þá
stöðvast verðlagið, í stað þess að
ef verðbólga væri, héldi allt á-
fram að hækka. Þetta kom
greinilega fram í fyrra. Gengis-
breytingin . var gerð í febrúar,
Gunnar Thoroddsent
fjármálará.ðherra.
og á miðju ári voru verðhækk-
anir erlendra vara að langmestu
leyti fram komnar, og stöðugt
verðlag komið á, sem hélzt fram
á mitt þetta ár.
Eins verður þetta vonandi
nú. Þegar verðlagið hefur náð
jafnvægi á næstu vikum eða
mánuðum, kemst hér á stöð-
ugra verðlag, nema skemmd-
aröflunum í hópi stjórnar-
andstæðinga takizt að skapa
þá ókyrrð í efnahagslifinu og
ótrú á krónunni, að verðbólgu
hugsunarhátturinn grípi um
sig að nýju eins og á árunum
’55’-59, því að þá er voðinn
vís. — Vonandi ber þjóðin,
þing hennar og stjórn gæfu
til að afstýra slíkum voða.
Aukning sparifjár
Hermann Jónasson vefengdi
að sparifé hefði aukizt með þjóð
inni meira en áður og taldi
stjórnina reikna aðeins eina
grein innlána, sparifé, en ekki
ávísanabækur, hlaupareikninga
og annað sem kallað er veltiinn-
lán. Með því að reikna einnig
veltiinnlán, telur hann að innlán
hafi aukizt meira árin ’58 og ’59
en í fyrra.
Þessi hv. þm. hefur I fjölda
ára verið bankaráðsformaður og
lögfræðingur eins bankans. Hann
ætti því að vita að veltilánin
standa ekki í sambandi
við sparnað í þjóðfélaginu
heldur lúta allt öðrum lög-
málum. Til þess að fá mynd
af því undirstöðuatriði fyrir
efnahag og uppbyggingu. hve
mikið fólkið sparar saman og
leggur til hliðar, í banka og
sparisjóði, má ekki líta á inn-
lánin í heild heldur sparifjár-
bækurnar.
Skv. upplýsingum Seðlabank-
ans hefur aukning sparifjár verið
sem hér segir:
1958 182 millj. eða 13% aukn-
ing frá árinu á undan.
1959 250 millj. eða 15,9%
aukning.
1960 353 millj. eða 19,3%. og
í ár lítur út fyrir að hún verði
enn meiri, því að 30. sept., eftir
3 ársfjórðunga, var sparifjár-
aukningin orðin 319,1 millj. eða
14,6%.
„Vinnufriðurinn“ í tíð Hermanns
Herm. J. átaldi núv. ríkis-
stjórn fyrir að hún hefði van-
rækt að miðla málum í flug-
mannadeilu og læknadeilu. Mér
heyrðist hv. þm. segja, að með
lagni mætti yfirleitt leysa deil-
ur.
Ég fór því að íhuga og rifja
upp vinnufriðinn á vinstri-stjórn
ar tímanum, þegar þessi hv. þm.
hélt um stjórnvölinn, ef maður
mætti eitthvað af því læra,
hvernig setja skyldi niður deilur
og tryggja vinnufrið.
Við þá athugun kom í Ijós, að
svo vel hafði friðarsókn forsrh.
þáverandi gengið á stuttum
valdatíma, að allur kaupskipa-
floti íslendinga hafði aðeins
stöðvast í einar 14 vikur, og ekki
höfðu allar stéttir þjóðfélagsins
efnt til verkfalla, heldur aðeins
sumar þeirra, svo sem:
rafvirkjar
j árniðnaðarmenn
blikksmiðir
bifvélavirkjar
skipasmiðir
undirmenn á farskipum
stýrimenn
vélstjórar
flugmenn.
TJmbætur í skattamálum
Hv. 5. þm. Norðurl-eystra,
Björn J. sagði, að nú ætlaði
stjórnin að lækka skatta á gróða-
félögum, en hækka neyzluskatta
að sama skapi.
Hér er mjög málum blandað.
Það hefur ekki komið til orða
að hækka neyzluskatta á al-
menningi, til þess að lækka
skatta á atvinnurekstri.
En endurskoðun í skatta-
málum atvinnulífsins hafa
verið undirbúnar. Og hvers
vegna eru þær nauðsynlegar?
Því er fljótsvarað. Endur-
bæturnar eru vegna almenn-
ings, en ekki einhverra auð-
manna.
Þeir skattar, sem atvinnurekst-
urinn hefur orðið við að búa,
eru að dómi allra hlutlausra og
sérfróðra manna með þeim
hætti, að þeir lama atvinnufyrir-
tækin, draga úr eðlilegri endur-
nýjun og aukningu véla, tækja
og húsa, minnka afköstin og
draga þar með úr þjóðartekjun-
um. Þess vegna kemur minna til
skipta milli landsins barna, þess
vegna kemur minna í hlut.
Velmegun almennings veltur
á blómlegu atvinnulífi. Umbæt-
ur í skattamálum atvinnulífsins
eru hagsmunamál og kjarabót
fyrir allan almenning. Hóflegir
skattar atvinnulífsins eru hags-
munamál fólksins. Sumir verka-
lýðsleiðtogar virðast slegnir
þeirri blindu, að það sé bezt
fyrir verkalýðinn að lama at-
vinnufyrirtækin með sköttum.
Vitanlega er hið gagnstæða rétt.
Það er hagsmunamál verkalýðs
og launþega, að örva atvinnu-
lífið, gefa atvinnufyrirtækjum
kost á að eflast og endurnýjast
til þess að þau séu fær um að
veita betri kjör, greiða hærra
kaup. Og þvi blómlegra, fjör-
legra og fjölbreyttara sem at-
vinnulífið er, því meiri eftir-
spum er eftir vinnuaflinu, og
ætti það að vera launþegum til
hags en ekki ógagns.
Varðandi lagfæringar á skatta
miálum atvinnurekstursins geri
ég ekki ráð fyrir, að þær
þýði tekjutap fyrir ríkis-
sjóð. Ég vænti þess að þær lag-
færingar muni verka þannig, að
a.vinnureksturinn telji betur
fram til skatts en áður, og að
skattabreytingarnar muni skapa
nýtt blómatímabil í íslenzkum
atvinnurekstri, þannig að hann
skili meiri arði fyrir þjóðarbúið
og þar með auknum tekjum í rík
issjóð.
Þeir eiga metið ennþá.
Hv. 4. þm. Austurlands, Lúðvík
Jósepsson, sagði að ríkissjóður
væri í miklum nauðum staddur,
lifði af náð Seðlab„nkans, og
skuld r.kissjóðs við bankann ald
rei orði eins há og í ár.
Þessu er því til að svara, að
viðskiptalanið við Seðlabankann
er til þess að mæta árstíðasveifl
um í tekju.n og gjöldum ríkis-
sjóðs, og stendur því í vissu
hlutfalli við útgjöld ríkissjóðs á
hverjum tíma. Þótt skuldin yrði
há á miðjú ári vegna þess að
verkföllin lömuðu aðaltekju*
stofn ríkissjóðs, komst skuldin
þó aldrei hærra en í 12,8% af út
gjöldum ríkissjóðs samkv. fjár-
lögum. Á stjórnarárum Lúðvíks
og annarra vinstristjórnarherra
varð skuldin við Seðlabankann
hæst, ekki tæp 13% heldur
1957 16,3%
- 1958 19,5%
í dag er þessi skuld 56 millj.,
en það er 55 millj. lægra en
sama dag í fyrra.
Kommúnistar og
félagslegar umbætur.
Lúðv. Jós. sagði, að vörur og
þjónusta hefðu hækkað vegna
efnahagsaðgerðanna fram á s.1.
sumar um 18%, og „allar þessar
gífurlegu hækkanir höfðu laun-
þegar orðið að þola bótalaust“.
Björn Jónsson tók í sama
streng, að laun hefðu þurft að
hækka Jm 18% til þess að kaup-
máttur yrði hinn sam. og áður.
Ógnar fyrirlitningu sýna þess-
ir hv. þm. dómgreind fólksins.
Hvert einasta mannsbarn á ís-
landi veit, að einmitt til þess að
vega upp á móti þessum verð-
hækkunum í fyrra, voru fj 1-
skyldubætur og ellilaun stór-
hækkuðu tekjusk. felldur niður
af almei-num launatekjum og út
ívör lækkuð.
Eða eru kommúnistar virkilega
svo starblindir af ofstæki og gjör
sneyddir áhuga á félagslegum
umbótum, að stórfelldustu um-
bætur á almannatryggingum í
sögu þessa lands, komi þeim
ekkert við?
Þegar kommúnistar tala um
18% kjaraskerðingu, sem hafi
hrundið af stað verkföllum í
sumar, er það ranghermi. Þeg
ar meta skal breytingar á lífs
kjöruru fólksins, er auðvitað
rangt að telja aðeins fram
hækkanir á vöruverði, en
sleppa hækkuðum fjölskyldu-
bótum og skattalækkun. Hag
stofan hefur reiknað þá vísi-
tölu, kjaravisitölu, sem tekur
til allra þessara atriða og hún
sýndi kjurarýrnun um 4%, en
ekki 18%, um mánaðamótin
maí/júní, þegar verkföllin
hófu.t.
Kjaraskerðing og aftur
kjaraskerðing kommúnista.
En sagan er ekki öll sögð með
þessu.
Stjórnarandstæðingar hömruðu
á því lengi vel, að viðreisnin
hefði dregið stórlega úr eftir-
vinnu, þannig að hún væri jafn-
vel horfin í ýmsum atvinnugrein
um. Minnkun eftirvinnunnar
væri stórfelld kjaraskerðing.
Heildartekjur verkamanna
myndu því verða lægri 1960 en
árið áður. Og hvernig á fjöl-
skylda að fara að lifa á 48 þús.
kr. á ári, hrópuðu verkalýðsvin-
irnir með ritstjóra Tímans í far-
arbroddi.
Þegar skattaframtöl fyrir tekj
ur ársins 1960 lágu fyrir, var
gerð athugun á meðaltekjum
verkamanna. Þær reyndust ekki
48 þús. kr., heldur 75 þús. kr.,
nokkru hærri en árið áður.
Hvernig tók nú Þjóðviljinn
þessum upplýsingum?
Hann sagði, að þetta sýndi, að
fólk hefði þurft að leggja meira
að sér, þræla meira, vinna meiri
eftirvinnu, til að fá þessar tekjur,
og auðvitað væri slíkur þrældóm
ur alvarleg kjaraskerðing.
Þannig lá fyrir hin rökfasta,
Marxistiska skýring:
Minnkuð eftirvinna er kjara-
skerðing.
Aukin eftirvinna er líka kjara
skerðing.
Fleira en kaupið skiptir máli.
í sambandi við allar þær blekk
ingar, sem stjórnarandstæðingar
beittu til þess að undirbyggja
kaupkröfurnar í sumar og æsa
menn til verkfalla er rétt að
nefna eitt dæmi enn:
Forystumenn sumra stéttarfé-
laga hafa tekið tímakaup eða
mánaðarkaup starfsbræðra í öðr
Framh. á bls. 7.