Morgunblaðið - 31.10.1961, Blaðsíða 10
10
MORGVNLLAÐIÐ
Þriðjudagur 31. okt. 1961
Svikarar með sorgarsvip (frá vinstri): Krúsjeff, Beria, (drepinn 1953), Malenkov, Bulganin, Vorosjilov og Kaganowich. I miðið: Lík liarðstjórans á við-
hafnarbörum.
Á 18. þingi konimúnistaflok ksins hrópaði Krúsjeff í lok ræðu sinnar þar: „Lengi lifi hið stórfengilega „geni“ mankynsins,
Júdasarkossinn. Stalín kyssir Iík Kirovs.
NÆRRI 27 ár eru liðin frá
því S. M. Kirov, þáver-
andi yfirmaður Fram-
kvæmdanefndarinnar (Pol
itburo) í Leningrad, var
myrtur. Morð þetta kom af
stað ógnarlegum hreinsun-
um í Sovétríkjunum, þar
sem þúsundir andstæðinga
Stalínstjórnarinnar voru
ýmist drepnir, sendir í út-
legð til Síberíu eða reknir
úr flokknum. Ofsóknir
þessar náðu hámarki árin
1937—’38.
Nú hefur Krúsjeff for-
sætisráðherra loks tilkynnt
þjóð sinni að þúsundir
hinna ofsóttu hafi verið
saklausir en hinn seki hafi
verið Stalín sjálfur og
stjórn hans.
Lík Stalíns hefur frá því
hann lézt í marz 1953 ver-
ið til húsa í grafhýsi við
Kreml og legið við hlið
Lenins. Nú verður það
flutt þaðan, og fyrrver-
andi fylgismenn Stalíns,
eins og Molotov, Malen-
kov, Kaganovitsj og Voro-
shilov eru fallnir í ónáð.
Morðið á Kirov virðist enn
eiga eftir að valda hreins-
unum, í þetta sinn verða
þeir fyrir hreinsuninni,
sem að henni stóðu á ár-
unum 1934—’38.
FYRSTIJ FRÉTTIR
ÞRIÐJUDAGINN 4. des. 1934
birtist í Mbl. svohljóðandi
frétt frá Leningrad: „Sergai
Maronovich Kirov, kunnur og
áhrifamikill verkalýðsleiðtogi
var myrtur laugardag s.l.
Morðinginn skaut á Kirov af
skammbyssu einu skoti og
hæfði hann nálægt hjartastað.
Beið KirOv bana samstundis.
— Morðinginn; Leonid Niko-
lajev, er um þrátíu ára gamall.
Hann var handtekinn. (United
Press)“. 1 áframhaldi af þess-
ari frétt birtist önnur frá Lon-
don svohljóðandi:
„Leynilögreglan heldur enn
áfram yfirheyrslum yfir
Leonid Nikolajev, morðingja
Kirovs. Lík Kirovs liggur nú
á börum í Leningrad, þar sem
■ mönnum gefst kostur á að sjá
í það. Staiín kom frá Moskvu
J í dag til þess að votta hinum
I látna félaga síðasta virðingar-
vott. Sagt er að morð Kirovs
hafi vakið ákaflega miklar æs-
ingar í Rússlandi. Stjórnin
hefur mælt svo fyrir að dóm-
stólarnir skuli hraða öllum
málum, sem fjalla um morð og
glæpi af pólitískum orsökum
og' ekki skuli hika við að kveða
upp dauðadóma, þar sem að
um engar málsbætur eða náð-
anir verði að ræða“.
Þetta voru fyrstu fréttir af
morði Kirovs, sem nú er aftur
á dagskrá. Kirov var talinn
einkavinur og einn nánasti
samstarfsmaður Stalíns, og
eftir morðið hófust víðtækar
hreinsanir.. Stalín bar það á
andstæðinga sína að þeir hafi
skipulagt morðið á Kirov og
ætlað að taka fleiri af leið-
togum kommúnista, þar á
meðal hann sjálfan af lífi.
FYRST „HVITLIÐAR"
SVO BOLSJEVIKKAR
Eftir mOrðið fóru fram
leynileg réttarhöld, þar sem
Nikolajev og þrettán menn aðr
ir voru dæmdir til dauða og
Jjflátmr þegar í stað. Nokkrum
dögum seinna var tilkynnt að
lögreglan hefði handtekið og
líflátið 104 ofbeldismenn, sem
væru viðriðnir morðið. Attu
þetta að vera rússneskir „hvít
liðar“, sem komið höfðu huldu
höfði frá Eystrasaltslöndunum,
Finnlandi og Póllandi. En
sextán dögum eftir morðið
kom ný tilkynning. Nú voru
það ekki lengur „hvítliðar",
sem áttu sökina, heldur aðal-
lega tveir háttsettir bolsjevikk
ar, ZinOviev og Kamenev,
sem voru í andstöðu við stjórn
Stalíns.
Þetta varð upphaf að ógur-
legum hreinsunum, sem náðu
hámarki á árunum 1937—38.
Voru þúsundir manna teknir
af lííi, senair í útlegð til Sí-
beríu eða reknir úr flokknum.
A tuttugasta þingi kommún
istaflokks Sovétríkjanna árið
1956 héit Krúsjeff ræðu, þar
sem hann réðist harðlega á
Stalín heitinn. Ræða þessi, sem
nefnd hefur verið: Leyniræðan
um Stalín", vakti að sjálfsögðu
mikla eftirtekt um allan heim.
En hún var ekki birt í Sovét-
ríkjunum og ekki efni hennar.
A 22. þingi rússneska komm-
únistaflokksins, sem nú stend-
ur yfir í Moskvu, endurtók
Krúsjcff fyrri árásir sínar á
Stalin og fyrri fylgismenn
hans. Að þessu sinni birtust
árásirnar í rússneskum blöð-
um og á sunnudag s.l. birtist
ræðan í heild í Pravda. í báð-
um þessum árásqrræðum vitn
ar Krúsjeff í morðið á Kirov
og gefur í skyn að Stalín hafi
staðið á bak við það. Hafi
Staiín síðan notað morðið til
að afsaka nýjar blóðugar
hreinsanir. Sagði Krúsjeff að
í ráði væri að reisa í Moskvu
veglegt minnismerki um hin
mörgu og saklausu fórnarlömb
Stalíns.
„LEYNIRÆÐAN
STALIN“
„Leyniræðan um Stalín“ var
gefin úr í þýðingu Stefáns
Péturssonar þjóðskjalavarðar
árið 1957. (Ingólfsútgáfan). 1
formála segir Aki Jakobsson
lögfræðingur m. a.: Morðið á
Kirov reyndist Stalín til
margra hluta nytsamlegt. Það
gaf honum tilefni til að ljúka
aftökunum á gömlu byltinga-
mönnunum Og það skaut þjón-
um hans, Krúsjeff og félögum
hans, alvarlega skelk í bringu
og svipti þá öllum tilhneig-
ingum til skoðanalegs sjálf-
stæðis og gaf Stalín fullkomið
einræðisvald, þar sem enginn
maður í stjórnarkerfi eða
flokknum þorði að veita
nokkra mótspyrnu gegn duttl-
ungum hans.
Um ofsóknirnar eftir morð
Kirovs segir Krúsjeff í „leyni-
ræðunni" frá 1956:
„Það er nú verið að endur-
skoða mikinn hluta þessara
mála og mörg þeirra hafa ver-
ið dæmd ógild af því einu að
þau voru tilefnislaus og föls-
uð. Það nægir að geta þess, að
herdómur hæstaréttar hefur
frá 1954 til þessa dags (febrú-
ar 1956) veitt 7679 mönnum
uppreisn æru, að vísu mörgum
þeirra dauðum!!
A öðrum stað segir Krú-
sjeff:
„Margar þúsundir ærlegra
Og saklausra kommúnista létu
lífið vegna þessara ferlegu fals
ana slíkra mála, vegna þess
að hverskonar falsaðar „játn-
ingar“ voru teknar gildar og
mönnum þröngvað til að
ákæra bæði sjálfa sig og aðra“.
ENGIN NAÐUN
Um morðið sjálft segir Krú-
sjefi:
okkar elskaði félagi Stalín“.
Eftir hið glæpsamlega morð
á S. M. Kirov byrjaði fjölda-
kúgunin og hin freklegu brot
gegn réttarfari sósíalismans.
Að kvöldi 1. desembers 1934
setti ritari forsætis allsherjar-
framkvæmdaráðsins, Jenu-
kidse, nafn sitt undir eftir-
farandi fyrirskipun, að frum-
kvæði Stalíns (en án sam-
þykkis pólitíska ráðsins, —-
þótt svo vildi til, að það væri
veitt t veimur dögum síðar)
„1. Rannsóknaryfirvöldun-
um er fyrirskipað að flýta mál
um gegn þeim mönnum, sem
sakaðir eru um að hafa undir-
búið eða framið hermdarverk.
2. Dómstólunum er fyrirskip
að að fresta ekki framkvæmd
dauðadóma fyrir glæpi þessar-
ar tegundar vegna hugsanlegr
ar náðunar, því að forsæti aiis
herjarframkvæmdaráðs Ráð-
stjórnarríkjanna telur ekki
unnt að taka við slíkum um-
sóknum.
3. Embættismönnum þjóð-
fulltrúaráðs innanríkismáia
(NKVD) er fyrirskipað að
framkvæma dauðadóma yfir
glæpamönnum framangreindr
ar tegundar tafarlaust, er dóm
ur hefur verið kveðinn upp“.
Þessi fyrirskipun varð grund
völlur fjöldabrota gegn réttar-
fari sósíalismans. I mörgum
hinna fölsuðu mála voru þeir
ákærðu sakaðir um „undir-
búning" hermdarverka; það
svifti þá öllum möguleikum á
því, að fá mál sín endurskoð-
uð, jafnvel þótt þeir lýstu yfir
því fyrir réttinum, að „játn-
ingar“ þeirra hefðu verið
fengnar með ofbeldi, og af-
sönnuðu augljóslega þær sak-
ir, sem á þá voru bornar.
Það verður að taka það
fram, að atvikin í sambandi
við morðið á Kirov dylja enn
í dag margt, sem er óskýran-
legt og dularfullt og þarfnast
rækilegrar rannsóknar. Sá
grunur er ekki ástæðulaus, að
morðingi Kirovs, Nikolajev,
hafi haft aðstoð einhvers
þeirra manna, sem áttu að
vernda persónu Kirovs. Hálf-
um öðrum mánuði fyrir morð
ið var Nikolajev tekinn fastur
vegna grunsamlegrar fram.
komu sinnar, en hann var lát-
inn laus Og það var ekki einu
sinni leitað á honum. Það er og
sérlega grunsamlegt, að þegar
leynilögreglumaðurinn, sem
atti að vernda Kirov, var flutt-
ur til yfirheyrslu 2. desember,
beið hann bana í „bílslysi",
sem ekki varð neinum öðrum
i þeim bíl að meini. Eftir morð
ið á Kiróv fengu háttsettir
starfsmenn NKVD í Lenin.
grad mjög væga dóma, en 1937