Morgunblaðið - 02.11.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 2. nóv. 1961
MORGUNBLAÐIÐ
13
Edward
Crankshaw
skrifar um
22. FLOKKSÞING sovjezka
fcommúnistaflokksins verður sí-
fellt furðulegra. 1 ræðunum, sem
sovjetpressan birtir hvergi nærri
ftil fullnustu (um allar meiri hátt
ar árásir á skeikula flokksbræður
er yfirleitt farið fáum og vægum
orðum, til þess að hneyksla ekki
utanflokksmenn) hafa komið
fram þrjár bitrar meginstað-
reyndir; í) mikil gagnrýni á öll
hugsjónaleg frávik frá stefnu
Krúsjeffs varðandi stríð og frið.
iðnað og landbúnað; 2) fordæm
ing fyrri ofbeldisaðgerða Stalíns,
-— og þar til nefnd dæmi, sem
aldrei áður hefur .verið minnzt
lá:; óg 3) hin skelegga gagnrýni
á stjórn minnsta og fátækasta
ikommúnistalandsins, Albaníu, —
fþar sem Enver Hoxha ræður ríkj
ium — fyrir að skella skollaeyr-
ium við stefnu Krúsjeffs og heiðra
minningu Stalíns.
Klappað í Kreml — fyrir ræðu Krúsjeffs svo sem siður er í Sovétríkjunum klappaði
ræðumaður hressilega fyrir sjálfum sér. Hins vegar klappaði Sju En-lai ekki. Á mynd-
inni má m. a. sjá Furtsevu menntamálaráðherra — sem ekki náði endurkosningu til
framkvæmdastjórnar flokksins. •
flokksþing rússneska
kommúnistafl
Hvemig mega þessar stefnur
ná saman? Og hvernig samræm
ist allt þetta öðru því. sem rætt
er á þinginu?
• „TTnaðsIegir og heillandi
hamingjudagar“
Menn skulu ekki halda, að ein
tmgis hafi verið rætt um glæpi
andflokksmanna síðustu daga
(Voroshilov, ser.i til þessa hafði
fcomizt klakklaust áfram, fékk
nú vænan skell), eða um villu-
trú Albaníu, sem aðeins er yfir-
varp, til þess að tjá sig í deil-
unni milli Rússlands og Kína.
Síður en svo. Mestur tími hefur
verið helgaður hinni nýju stefnu
flokksins, eflingu kommúnism-
ans; meinbugum og ávinningum
síðustu fimm ára — ekki hvað
sjálft kerfið snertir, heldur ein-
staklinga. sem ábyrgir voru gagn
yart hinu margflókna kerfi
,,Unaðslegir og heillandi ham-
ingjudagar", sagði hinn gáfaði
og heillandi kvenskörungur, frú
• Fúrtsjeva, menntamálaráðherra,
eíðustu árin. Sjálf hefur hún
— þótt í litlu sé — lagt sitt af
mörkum til endurvakningar þess
ara ára, sem að visu voru áhrifa-
inikil — en jaínframt ófögur ár
mikillar óhamingju.
Hlutverk hennar var að lýsa
iþví yfir, að Molotov, Malenkov,
Kaganovitsj „og aðrir“ væru sam
cekir um falsar ásakanir. á hend
ur meginhíuta valdamanna í
Sovjetríkjunum árið 1937 —
Tusjasjevski, Yaklr, Uborevitsj,
Eidemann, Yegorov, Kork „og
öðrum“.
Ef ekki hefur verið skýrt frá
hamingju- og dásemdarhliðum
flokksþingsins til fullnustu á
Vesturlöndum, eins og sumir
æskja, er það vegna þess að þetta
er langt mál, sovjezkir ræðu-
skörungar málugir, og ekkert
nýtt hefur komið fram. Það eru
takmörk fyrir því, hversu oft
menn geta hlustað með athygli
á endurtekningu á eilífu sjálfs-
hóli, jafnvel þótt þeir háu herrar
játi á sig einstaka yfirsjón.
En forvitni manna eru engin
takmörk sett. þegar um er að
ræða stjórn, sem virðist traust í
sessi, stjórn, sem þykist á góðri
leið með að leiða menn inn í
fyrirheitna landið; en jafnframt
stjórn, sem þó óskapast feiknin
öll yfir smáhóp albanskra stjórn
málamanna, lýsir opinberlega
yfir misklíð við bróðurlandið
góða, Kína, og telur nauðsynlegt
og uppbyggjandi að fordæma
fyrrverandi flokksfélaga og vini
sem allir héldu að svipt hefði
verið úr sögunni fyrir fullt og
allt, fyrir meira en þremur ár-
um.
Segja mætti reyndar, að þessi
nýja árás á andflokksmenn nafi
virzt Krúsjeff nauðsynleg og æski
leg, þar sem 21. flokksþingið
1957, þegar þeir voru dæmdir og
tröllum gefnir, hafi ekfci verið
fullgilt flokksþing, og þar sem
hið nýja 20 ára tímabil framþró
unar kommúnismans gæti ekki
hafizt á sæmandi hátt, án þess
að særa fram fortíðina og reka
þannig rembihnútinn á málið. En
þessi rök væru enn sterkari. ef
eitthvað benti til þess, að þetta
væri í rauninni rembihnúturinn.
Hvar endar þetta? Það, sem nú
er borið á borð, er ekki einfald-
lega endurtekning á hinum upp-
runalegu ásökunum á hendur
andflokksmönnum, heldur koma
nú fram nýjar ásakanir, sem
þarfnast náinnar skýringar. Þeg-
ar farið er að rifja upp hreins-
anir her-sins frá fyrri dögum,
þegar skyndilega og óvænt er
ráðizt að Voroshilov, bendir það
til þess. að fyrst nú þykist Krús- j
jeff (næstum fjórum árum eft- j
ir sigurinn á meginkeppinautum
hans) geta lyft hulunni af hinni
flekkuðu fortíð. sem til þessa
hefur ekki mátt minnast á. Hverj
hefur aftrað honum hirigað til?
Enn furðulegra verður að telja
meðferðina á Molotov — í stað
þess að virða hann ekki viðlits,
manninn, sem lætur sér nægja
stöðu við kjarnorkumálanefnd-
ina í Vín, manninn, sem fær sér
daglega heilsubótargöngu og læt-
ur móðan mása í diplómataveizl
um, þótt ekki sé lengur hátt á
honum risið — í stað þess að
hundsa hann, hampa nú fyrri
flokksfélagar hans honum og
hæla á hvert reipi.
Aðeins örfáum dögum fyrir
þingið, lýsti Satjukóv, aðalrit-
stjóri Pravda, því yfir, að Molo-
töv hefði skrifað bréf, þar sem
hann fordæmdi stefnu Krúsjeffs
fyrir friðsemi og aðgerðaleysi og
réðist ennfremur á miðstjórnina.
Hverjum skrifaði Molotov? A
hvern ætlaði hann að hafa áhrif?
Ekki skýrði Satjukov frá því. En
þær syndir, sem Molötov er sak-
aður um — almerinan stalínisma,
trúna á óumflýjanleika styrjald-
ar, vanmat á afli sósíalismans og
ofmat á afli kapítalismans (var
Krúsjeff að reyna að kveða slíkt
í kútinn, með því að hampa
hinni ógurlegu sprengju?) — þess
ar syndir eru einmitt þær sömu
syndir, sem Kínverjar eru ásak-
aðir fyrir (í júní 1960, í Búkarest,
í desember sl. í Moskvu), og al-
banir opinberlega í vikunni, sem
eið.
# Eru yfirburðir Krúsjeffs
hf imafyrir ennþá ótryggir?
Það var Sjú En-lai, sem fór
fyrir kínversku sendinefndinni til
Moskvu. Þótt hann sé mikils met-
inn, stóð hann þó hvergi jafn-
fætis öðrum flokksleiðtogum úr
öðrum mmni kommúnistaríkjum.
Hann hlustaði á Krúsjeff ásaka
Albaníu, reis á fætur og mót-
mælti og ásakaði alla þá, sem
opinberlega skýrðu frá misklíð
innan kommúnistaríkjanna. Menn
létu mótmæli hans, sem vind um
eyru þjóta: hver ræðumaðurinn
á fætur öðrum tók í sama streng
og Krúsjeff og áður en yfir lauk,
flaug S]ú En-lai heim, þar sem
Mao Tse-tung og kínverskir
kommúnistaleiðtogar tóku á móti
hönum með pomp og pragt á
Pekingflugvelli.
Kínversku blöðin héldu áfram
að bergmála kenningu Sjú En-lais
um það, að Aibanía væri og hefði
ávallt verið, tryggt og hollt
kommúnistaríki — og loks var
á fimmtudaginn birt nákvæm og
bitur gagnrýni á hendur Moskvu
í albönskum blöðum.
1 stuttu máli sagt hefur hvorug-
ur aðilinn viljað láta sig, og Krú-
sjeff hefur greinilega falið Mao
Tse-tung að ákveða, samkvæmt
sk?/rslu Sjú En-lais, hvort rétt
væri að játast Rússum og for-
dæma villutrú Albaníu — eða
hann léti sig hvergi og lýsti því
yfir opinberlega, að meiriháttar
stefnufrávik yrðu til þess að
kljúfa flokkinn.
Þetta er nægilegt til umhugs-
unar. Mönnum hefur lengi verið
ljóst, að Krúsjeff hefur ekki farið
varhluta af deilum og misklíð,
ekki aðeins við Kínverja, heldur
einnig við eigin flokk, þótt allt
sé þar á huldu — ekki aðeins
vegna umburðarlyndisstefnu
hans Og trúarinnar á endanlegan
sigur kommúnismans, heldur
einnig vegna innanríkismála m. a.
hvað snertir framgang iðnaðar
í Sovétríkjunum, landbúnaðar-
Framhald á bls. 23.
Fer ekki út úr húsi
S IÐ A N árásirnar á þá
Molotov, Malenkov og fé-
laga hófust á 22. flokks-
þinginu í Moskvu, hafa
blaðamenn og Ijósmyndar-
ar fylgzt náið með hverri
hreyfingu við íbúð Molo-
tovs í Vínarborg. Hann býr
þar á þriðju hæð hússins
að Mtílotov hafi rétt brugð
ið sér til rússneska sendi-
izt sem fulltrúi Rússa í
Alþjóðakjarnorkunefndinni.
Óstaðfestar fregnir herma,
að Molotov hafi rétt
skroppið til rússneska sendi
ráðsins í gær — en aðrar
fregnir að hann hafi ekki
stigið fæti út úr húsi síð-
an á fimmtudag. Þá hafði
hann sagt blaðamönnum,
að hann myndi svara árás-
um Krúsjeffs síðar.
Mönnum er mikil for-
vitni á að vita hvað verð-
ur um gamla manninn —
hann er nú 71 árs. —
Ýmsir telja að honum verði
leyft að dveljast áfram
óáreittum í Vínarborg, —
en aðrir geta sér til um
að réttarhöld verði sett í
máli þeirra félaga og hann
verði þá fluttur til Moskvu.
Alla vega þykir ljóst, að
honum sé ekki beinlínis
rótt — hann reiki um í
íbúð sinni, fylgist vel með
fregnum frá Moskvu, en
neiti með öllu að tala við
blaðamenn.
Gfunnar Dal skrifar Vettvanginn í dag. Nefnir hann greinina:
Péturssyni svarað.“
Hannesi
EINS og áður hefur verið skýrt
frá lítur Mbl. á þessa dálka sem
frjálsan vettvang og birtir hér
greinar án þess að þær þurfi að
túlka skoðun blaðsins. — Ritst.
0
ÞaS hefur á vissan hátt verið
farið illa með Hannes Péturs-
son. Honum hefur verið hossað
ef pólitískum ástæðum og talin
trú um, að hann væri arftaki
Jónasar Hallgrímssonar í Ijóða-
Igerð, þótt flestum, sem á annað
Iborð skynja ljóð, gangi illa að
fcoma auga á skáldskap hjá
Hannesi, sem sambærilegur get-
ur talizt við Jónas eða aðra snill-
Inga ljóðsins. Ljóð Hannesar eru
velflest fremur ómerkileg, og
boðskapur þeirra ósköp hvers- j
dagslegur Hedonismi um, að ekk
ert líf sé til eftir dauðann. og því
um að gera að lifa líðandi stund
o. s. frv. — E:. Hannes trúir
greinilega á þjóðsöguna, sem'
menningarpáfi kommúnista |
Kristinn E. Andrésson samdi um
hann í upphafi, — og það mun
vera þessvegna, sem Hannes er
í seinni bók sinni byrjaður að
yrkj a upp Jónas Hallgrímsson og ,
kveður — „Hvað er svo gott,'
sem glaðra vina fundur!“ —
Hverjir vilja klappa fyrir hin-
um nýja Jónasi Hallgrímssyni? j
— Og hér í blé-ðinu í gær ekur
þessi stríðskappi fram brynvagni
sínum út á vettvang dagsins til
að ráðast á afmælisgrein um
skáldið Kristmann Guðmunds- j
son sextugan! Haldast hér enn í
hendur gáfnafar og smekkur
hins verðandi Jónasar! — Er nú
beðið eftir því að Hannes fari
að hefja árásir á eftirmæli um
menn! — Vitanlega er enginn
höfundur hafinn yfir gagnrýni,
en ýmsir mundu telja smekk-
legra að velja til þessarar gagn-
rýni annan tíma en sextugsaf-
mæli skáldsins.
Hin loðmullulega „afmælis-
grein“ Hannesar er samin í þeim
tilgangi að gera sem minnst úr
þeirri viðurkenningu, sem Krist
mann hefur hlotið og dylgja um
allt, sem Hannes telur að geti
á einhvern hátt rýrt álit manna
á skáldinu. Það er á allra vit-
orði, að það er stefnuskrárat-
riði hjá kommúnistum að róg-
bera og ófrægja alla svokallaða
„borgaralega rithöfunda“. Að
gera þetta er skylda hvers virks
kommúnista. Allir vita, að þann
ig var Gunnar Gunnarsson leik-I
inn, sama máli gegnir um Guð-
mund Hagalín, Kristmann Guð-
mundsson og aðra höfunda, sem
óþarfir eru kommúnistum. —
En hvers vegna tekur þá Hannes
sem nú er Sjálfstæðismaður þátt
í herferðinni gegn Kristmanni?
— Enginn getur verið svo barna-
legur að halda, að það sé af ein-
skærri sannleiksást eða heiðar-
legum bókmenntaáhuga! Spurn-
ingin er hvort ástæðan sé ein-
feldni og meðfæddur skortur á
háttvísi, — eða hvort Hannes er
að biðja um gott veður í Þjóð-
viljanum á undan útkomu hinn-
■ar nýju bókar sinnar með því að
vera einskonar Trójuhestur
kommúnista í Morgunblaðs-
herbúðunum? — Víst er um það,
að þeir austanmenn telja sér
meira virði að haldið sé uppi níði
um borgaralega höfunda í mál-
gögnum hægrimanna en nokkuð
annað. Og þótt sami höfundur
skammi Rússa öðru hvoru er
það engum verulega hættulegt.
Það sem afmælisgrein minni
er einkum fundið til foráttu er
að i henni birti ég ummæli 9 er-
lendra bóknienntamanna, er
fara mjög lofsamlegum orðum
um bækur Kristmanns Guð-
mundssonar, sem þýddar hafa
verið á meir en 30 tungumál. •
Hannes bendi. réttilega á, að
höfundur sem skrifað hefur ver-
ið jafn mikið um og Kristmann
Guðmundsson, hljóti einhvern-
tíma að hafa verið skammaður
erlendis. En að þessar skammir
ættu að birtast í afmælisgrein
minni um hið sextuga skáld eins
og Hannes gerir kröfu til, mun
flestum finnast vafasöm hátt-
vísi og ekki að ástæðulausu. Mér
er vel kunnugt um. að t. d. Finn
Halvorsen. sem varð einn af for
Framhald á bls. 14.