Morgunblaðið - 05.11.1961, Qupperneq 3

Sunnudagur 5. nóv. 1961
MORCVTSBL AÐIÐ
FYRIR skömmu barst dag-
blöðum og fréttastofum
víðs vegar um heim fregn
frá Tass-fréttastofunni
rússnesku um að sovézk-
um vísindamönnum heSíi
tekizt að halda tækni-
frjóvguðu eggi lifandi í
tilraunaglas þar til það vó
fimm hundruð grömm.
Það var sovézkur vísinda-
maður, Pjotr Anoktjin, pró-
iessor, sem skýrði rússnesku
þjóðinni frá þessu í sjón-
varpsþætti og sagði, að unn-
ið hefði verið áð þessum
tilraunum í Sovétríkjunum sl.
fimmtán ár. í þættinum kom
einnig fram ítalski vísinda-
maðurinn og prófessorinn
Daniele Petrucci, sem er sér-
fræðingur á þessu sviði og
hefur sjálfum tekizt að halda
lífi í fóstri í tilraunaglasi í
29 daga. Vakti mikla athygli
þegar skýrt var frá þeim
árangri hans á sl. ári og
varð vísindamaðurinn fyrir
harðri gagnrýni málgagns
páfastólsins „Osservatore
Romano“. Er sú gagnrýni
blaðsins byggð á þeirri skoð-
un kaþólskra, að líf mann-
veru kvikni þegar við frjóvg-
un eggsins og sé því engum
heimilt að grípa fram í þró-
un þess — lífið sé heilagt og
engum heimilt að skerða það.
• Forspá Haldane’s
Fregn þessi kemur víst
engum á óvart, sem eitthvað
þekkir til möguleika líffræð-
innar og lífeðlisfræðinnar. —
Tilraunir hafa verið gerðar
um langan aldur með að
rækta lifandi vefi dýra og
hugmyndin um tæknifrjóvg-
un og gervimann kom fram
fyrir löngu, m.a. í ritum
Karols Capek og Aldous Hux-
leys (Brave new wórld).
Til gamans skal hér einn-
ig getið forspár „prognose"
brezka lifeðlisfræðingsins J.
B. S. Haldane, sem hann setti
fram í fyrirlestri árið 1923.
Fyrirlestur sinn nefndi Hald-
ane „Dædalus — eða vísind-
in og framtíðin" og þar fjall-
aði hann um þróunina fram
ttl ársins 2050. Haldane var
fullkomin alvara með þessari
spá sinni og áleit hana sízt
of djarflega hugsaða.
Á þessu tímabili taldi hann
efnafræðina fá gr.undvallar-
þýðingu. Allar fæðutegundir
yrðu smám saman framleidd
ar með efnafræðilegum að-
ferðum. Áður en árið 2050
gengur í garð, telur Haldane
að unnt verði að framleiða
efnafræðilega fæðutegund,
sem sé fullnægjandi bæði frá
lyffræðilegu og efnahagslegu
sjónarmiði. Það hefur aftur í
för með sér, að landbúnaður
verður hreinasti munaður og
allir menn muni búa í bæj-
um sem geta séð íbúum sín-
um fyrir viðurværi. Eyði-
legging landbúnaðarríkjanna
og mikil offramleiðsla efna-
fræðilegra matvæla munu að
sögn Haldane’s valda mikl-
um stjórnmálaörðugleikum á
fimmta tugi aldarinnar.
Þá kemur að hinni liffræði
legu hlið. Þar hefur Haldane
mikinn áhuga á ‘því, sem
hann nefnir ectogenese —
þ.e.a.s. framleiðslu barna án
þess móðir eða faðir komi
þar nokkurs staðar nærri.
Haldane áleit árið 1923, að
fy^sta barnið myndi fæðast
með þessum hætti árið 1951
og hann taldi líklegast að
Frakkar yrðu fyrstir þjóða
til að lögleiða slíkar fæðing-
ar. Arið 1968, segir Haldane,
verða 60 þúsund börn fram-
leidd með þessum hætti og
árið 2050 verða aðeins 30%
barna fædd af konum. Hald-
ane telur þessa ráðstöfun
verða til mikilar blessunar
fyrir mannkynið, hún geti
beinlínis orðið menningunni
til bjargar.
Það hefur komið á daginn,
að Haldane var að minnsta
kosti tíu árum of bjartsýnn
— en tíu, jafnvel tuttugu
ár, eru ekki langur tími og
enn er ekki að vita hvernig
atburðarás tækninnar snýst.
Þessi fregn hvarf nokkuð í
skugga hinna ógnvekjandi
fregna af kjarnorkuspreng-
ingum Rússa síðustv. vikur.
En þegar farið er að íhuga
hana, er ekki laust við, að
um mann renni nokkur beyg
ur. Við minnumst þess, að
þeir snjöllu menn, sem leystu
úr læðingi ’orku atómsins,
töldu sig með því vera að
opna möguleika til ómælan-
legrar blessunar fyrir mann-
kvnið. Og svo hefði getað orð
— og getur vonandi enn,
þótt nú líti helzt út fyrir
að siðferðilegt þroskaleysi
mannkynsins ætli að leiða til
glötunar.
Og hvað þá um þetta
skref?
Morgunblaðið hefur snúið
sér til nokkurra manna og
beðið þá að segja í stuttu
máli álit sitt.
Á að framleiða mann-
verur í tilraunaglasi?
Fimm borgarar segja skoðun sína á máfinu
P. V. G. KOLKA LÆKNIR:
Mér finnst þessi frétt ekki
mjög furðuleg eða merkileg.
Alexis Carrel og samstarfs-
menn hans við Rockefellers-
stofnunina í New York hófu
að rækta í tilraunaglasi vef
úr hænsnafóstri fyrir um 40
árum og héldu honum lifandi
og vaxtarhæfum í 20 ár eða
lengur. Prófessor Petrucci í
ítalíú hefur gert með nokkr-
um árangri líkar tilraunir
með mannsfóstur í tilrauna-
glasi. Auðvitað hefur hvorki
hann né Rússarnir búið til
meirn eins og þá, sem Karol
Capek notaði sem efni í hið
fræga leikrit sitt Gervimenn
(Rossum’s Universal Robots)
fyrir um 40 árum. Hér er
aðeins um það að ræða að
veita frjóvguðu eggi mátuleg
lifsskilyrði og sem svipuðust
þeim, sem það býr við í legi
móður, þ.e.a.s. líkamshita og
viðeigandi næringarvökva. —
Eggið verður að sjálfstæðri
lífsveru um leið og það hef-
ur frjóvgast af sáðfrumu. Það
getur ekki kallast að búa til
mann að veita slíku eggi
vaxtarskilyrði, frekar en að
búa til gulrófu, þótt maður
setji rófufræ í viðeigandi
jarðvég, svo að úr verði full-
þroskuð gulrófa. Það er m.a.s.
vel þekkt, að hægt er að
rækta rófur og aðrar jurtir í
næringarvökva í stað mold-
' ar, og á sama hátt ætti að
vera hægt að rækta egg í
vökva í stað legs. Jafnvel
þótt líka sé um að ræða
frjóvgun eggs í glasi, þá er
það ekki að búa til mann.
Búfræðingar okkar skapa
ekki kálfa, þótt þeir fái sent
í pósti djúpfryst sæði úr
ensku nauti og sæði með því
kú á Rangárvöllum, svo að
úr verði kálfur.
Það ógeðslegasta við að
rækta fulþroskað bam á
þennan hátt, ef það tækist,
sem er vel hugsanlegt, er
hættan á að það yrði fáviti
eða vanskapnaður, ef eit«-
hvað bæri út af efnasamsetn-
ingu tilraunavökvans. Enn
verra er, að fóstur, sem vex
í sínu eðlilega umhverfi, móð
urskautinu, getur líka farið
svo vegna þess helryks. sem
nú er sáldrað yfir aldna og
óborna.
Miklu furðulegra afrek
Rússa en ræktun eggs í til-
raunaglasi er ræktun íslend-
inga í sínu eðlilega og þjóð-
lega umhverfi, svo að úr
verði leikbrúður, sem gleypa
við öUu þeirra glamri, lofa
Stalin hástöfum í lifanda lífi
og lesa jafnvel út úr svip
hans yfirnáttúrlega göfug-
mennsku, en kyngja því svo,
að hann hafi verið einn kald-
rifjaðasti og drengskaparlaus
asti glæpamaður veraldarsög-
unnar, eða fordæmdu fórnar-
lömb hans sem bersýnilega ó-
þokka, meðan þau stóðu varn
arlaus fyrir dauðadómi sín-
um, en telja þau alsaklaus
síðar, af því að Krúsjeff seg-
ir svo nú. Það getur maður
kallað að búa til gervimenn,
ef menn skyldi kalla, en ekki
grey.
SÉRA JÓN AUÐUNS,
dómpróf.:
Hversu langt vísindin kom
ast í þessa átt, veit ég ekki.
En tilraun, sem svo vegur
að rótum lögmáls, sem GuS
hefir sett mannlegu lífi, vek-
ur mér óhugnað. Eru engir
helgir dómar til, að menn
nemi staðar og segi: Þetta
mátt þú ekki snerta?
Viðfangsefnið kann að vera
lokkandi fyrir vísindamenn-
ina, en réttlætir það þessa
tilraun?
Takist vísindunum það, sem
rússneka fregnin hermir, að
stefnt sé að, opnast möguleik
ar, sem enginn sér fyrir
endann á, til misnotkunar á
mannfjölgun og mannslífum.
Takist að framleiða menn
með vélum og vísindatækni,
hlýtur að minnka, eða hverfa
sú lotning fyrir manninum,
lífinu, sem beztu mennmann-
kyns, eins og Albert Scwheitz
er, sjá, að er eina bjargarvon
menningarinnar. Hver mun
virða slík vélaafkvæmi? Hver
mun hika við að fórna þeim
í þjónustu svívirðilegra mark
miða? Iskyggilegir möguleik-
ar opnast, ef þessi óhugnað-
ur verður að veruleika.
Kristin siðfræði kennir, að
af ábyrgum foreldrum eigi
börn að fæðast og alast upp
í góðum heimilum hjá föð-
ur og móður, eigi vel að fara.
Þetta hefir verið blessun þjóð
anna, en bölvun þeirra, þeg-
ar mistókst.
Það er geigvænlegt, að
horfa fram á kynslóð véla-
afkvæma, sem þekkja ekki
eðlileg blóðbönd við föður
og móður. Móðurlaus verða
þessi börn raunverulega, þótt
nota megi þau síðar í þarf-
ir ríkisins, þ.e.a.s. þau, sem
ekki eru fábjánar.
Upplausn heimilanna, er
með réttu talin ógæfa of
margra barna, sem nú alast
upp. Samt eru uppi stefnur,
sem keppa markvisst í þá átt.
I kínversku kommúnunum er
framkvæmd svo ruddaleg upp
lausn hjúskapar- og heimilis-
lífs, að naumast munu dæmi.
Þó fá konurnar þar að ala
börn sín, þrátt fyrir siðlaust
skipulag. En hvað mundi þá,
ef vísindatæknin í voldugu
alræðisríki gæti sagt við kon-
una: Þú átt ekki að verða
móðir, fyrir því hlutverki sjá
vélarnar og tæknin. Ríkið
þarf að hafa öll umráð yfir
baminu, en í voldugum véla-
samstæðum, verksmiðjum rík
isbáknsins bíður hlutverk
þitt!
Hve langt komast vísindin.
Ég veit það ekki. En fregnin
Framhald á bls. 4.

iMMMk