Morgunblaðið - 10.11.1961, Blaðsíða 14

14
m o n cnis m að i»
Fostudagur 10. nóv. 1961
— Erlent fjármagn
Framh. af bls. 11.
keppiikefli að þau batni. Ekki höf
um við heldur fjármagn eirus og
Belgir, sem bjóða fyrirtaekjunum
góð lán í þeim tilgangi fyrst og
fremst að fá inn tæknilega þekk
ingu, og því miður höfum við
ekki ennþá tryggt hér efnahags-
legt öryggi og vinnufrið, eins og
Norðmenn hafa gert.
En aöstað til atvinnurekstur
hér hefur einnig sínar björtu
hliðar. Við höfum vatnsorku og
getum á vissum stöðum boðið
upp á ódýrari raforku en þekk-
ist annars staðar í Evrópu. Norð
menn bjóða nú erlendum fyrir
tækjum raforku á 12—13 ísl. aura
kwst. og á 10 ára samningi. Hér
á landi ætti að vera unnt að
selja raforku fyrir 10 aura kwst
og á miklu lengri samningi.
jþetta setti að vera aðlaðandi fyr
ir ýms hin stóru raforkuiðnaðar-
fyrirtæki, eins og t.d. aluminium
iðnað. 1 því sambandi má nefna,
að mér var tjáð í Noregi, að fá
stórfyrirtæki hefðu sýnt meiri á
huga fyrir iðnrekstri þar í landi
en einmitt aluminium fyrirtæki.
Hins vegar hafa Norðmenn sjálf
ir komið á fót stórum alumin-
inum iðnaði og aflað sér reynslu
á því sviði og eru heldur tregir
til þess að veita erlendum aluim-
Skeljasandur
Óska eftir að kaupa 3—4 tonn
af grófum skeljasandi (fyrir
hænsni) Verðtilb. sé miðað
við að sandurinn sé komin
um borð í skip. Get lagt til
umbúðir ef óskað er.
Óskar Friðbjarnarson
Hnifsdal simi 31.
inhíim fyrirtækjum leyfi til at-
vinnureksturs í stórum stíl, þó
að reyndar séu nú þegar í land
inu 5 erlend aluminium fyrir-
taeki. Ef til vill getum við notað
okkur þessa tregðu Norðmanna,
og mig mundi ekki undra þó
þetta væri ein aðalástæðan fyrir
því, að sænskt fyrirtæki hefur
sýnt áhuga á aluminium vinnslu
hér á landi, að því er sagt er.
Við höfum einnig hverahita og
er ekki ólíklegt að í sambandi
við hann megi byggja upp ýmsan
efnaiðnað.
Við höfum einhver auðu.gustu
fiskimið í heimi, og þó að ég álíti
í flestum tilfellum ekki nauðsyn-
legt eða æskilegt að beina er-
lendu áhættufjármagni inn á þau
svið, sem við ráðum sjálfir við,
bæði tæknilega og markaðslega,
er það staðreynd, að okkur hefur
ekki tekizt að fuílnýta svo okkar
sjávarafurðir sem skyldi. A viss
um sviðum fiskiðnaðar gæti ef til
vill verið gott að leita samstarfs
við aðila, sem hafa fullkomna
þekkingu og ef til veill einhverj
ar aðrar aðferðir en við eigum
að venjast.
í þessu sambandi dettur mér í
hug, að á síðastliðnU ári var mjög
um það deilt í Noregi, hvort þang
að skyldi hleypa stóru brezku
fyrirtæki í trjákvoðuiðnaðinn. —
Töldu Norðmenn sig sjólfa hafa
þá þekkingu og reynslu á þvi
sviði, sem þyrfti. Leyfið var þá
veitt. Nú er hins vegar komið í
ljós, að þetta brezka fyrirtæki
kom með nýja tækni og nýjar
vinnuaðferðir, sem virtust vera
ókunnar hinum gömlu norsku
fyrirtækjum. Er nú talið, að
norski trjákvoðuiðnaðurinn muni
hafa gott af.
Loks er það staðreynd, að við
höfum mjög gott vinnuafl, eins
og t.d. rekstur Aburðarverk-
smiðjunnar og Sementsverk-
smiðjunnar sannar.
Rétt er að hafa í huga, að ekki
Sparisjóður vélstjóra
Sparisjóður Vélstjóra tekur til srarfa að Bárugötu 11
í Reykjavík laugardaginn 11. nóv. 1961 kl. 11 árd.
Verður framvegis opinn frá ki 4—6 sd. virka daga
nema laugardaga.
Venjuleg sparisjóðsviðskipti.
Sjóhsstjórnin
Gísli Jónsson Jónína Loftsdóttir,
Hallgrimur Jónsson.
Hjartans þakklæti fyrir mér veitian heiður, heim-
sóknir, gjafir og aímæhskveðjur á 70 ára afmæli mínu.
Guð blessi ykkur öli
Valgerður Pálsdóttir.

er nauðsynlega um að ræða stór
fyrirtæki, eins og aluminiuim
frEimleiðslu, þegar rætt er um
erlenda fjárfestingu. Til dæmis
las ég nýlega í amerísku blaði,
að einn stærsti minkafreimleið-
andi Bandaríkjanna hefur flutt
mikinn hluta af sínu minkabúi á
eyju eina í Japan. Astæðurnar
voru, raki, rok og rigning, kuldi
og gnægð af fiskúrgangi o.fl.,
sem allt virtist nákvæmlega stíl
að upp á aðstæður hér, enda veit
ég að stór minkaframleiðandi í
Evrópu hefur lýst áhuga sínum
fyrir hugsanlegu samstarfi við
innlenda aðila um minkaeldi á
íslandi, ef slíkt skyldi leyft að
nýju.
í»egar ég met í huga mér þess
ar aðstæður, sem ég hefi nú laus
lega drepið á, er ég sannfærður
um að fá má erlent áhættufjár-
magn til landsins til hagsbóta
fyrir okkur íslendinga, ef okkur
tekst að skapa hér efnahagslegan
grundvöll, sem er frjósamUr fyrir
vöxt og viðgang atvinnureksturs
almennt.
SKILYRÐI SEM SETJA
BER FYRIR ERLENDRI
FJÁRFESTINGU
Eins og hef áður sagt er nauð-
synelgt að athuga þegar reynslu
annarra þjóða af erlendu áhættu
fjármagni og lög og reglur, sem
þar gilda. Þetta þurfuim við að
laga að innlendum staðháttum.
Hver niðurstaðan verður veit ég
ekki; slíkt verður að byggjast á
ýtarlegri athugun, en í fljótu
bragði virðist mér að hafa ætti
í huga eftirfarandi höfuðsjónar-
mið:
1. Við eigurn að gera stofnun er
lendra fyrirtækja í landinu sem
frjálsasta, en kappkosta hins veg
ar að hafa tögl og hagldir í okk
ar eigin hendi með þv íað krefja
slíka aðila um leyfi til þess að
kaupa fasteignir, raforku og ef
til vill fleira, sem nauðsynlegt er
flestum atvinnurekstri.
2. Við eigum að kappkosta að
beina hinu erlenda fjármagni inn
á svið, þar sem okkur skortir
tækni, reynslu og markaðsöryggi;
inn á nýjar atvinnugreinar, sean
mundu breikka fjárhagsgrund-
völl okkar og gera þjóðarbúskap
inn fjölbreyttari og öruggari.
3. Við eigum að leggja áherzlu
á að innlendir aðilar séu þátt-
takendur í hinum erlenda at-
vinnurekstri eins og fjármagn
okkar frekast leyfir og okkur ber
að kappkosta að eignast smóon
saman fyrirtækin. Sá misskilning
ur hefur stundum ríkt, að erlend
um fyrirtækjum séu veitt leyfi
til iðnreksturs með þem skilyrð
um, að fyrirtækið verði án
greiðslu innlend eign að vissum
tíma liðnum. Þetta er rangt og
tíðkast hvergi, svo að éig þekki.
Aftur á móti er víða sett ákvæði
um kaup á hlutafé og á það lagt
kapp, að innlendir aðilar geti
smám saman eignazt hlutaféð á
frjálsum markaði. Akveða mætti
að hlutaféð sé falt innlenduim að-
ilum að t.d. 20—30 árum liðnum.
4. Eg álít ekki rétt að Alþingi
fjalli um slík leyfi hverju sinni.
Það á að samiþykkja ákveðnar
reglur um slík atvinnuleyfi, en
fela framkvæmd þeirra ríkis-
valdinu.
5. Varast ber að veita erlend-
um aðilum nein sérréttindi fram
yfir innlendan atvinniurekstur.
Að visu verður að veita slíkum
aðilum viss leyfi til yfirfærslu
gjaldeyris, það er að segja yfir
færslu á arði, afborgunum, ýms-
um erlendum kostnaði o.s.frv., en
okkur ber að stefna að því að ís-
lenzkur gjaldmiðill verði það ör-
uggur, að slíkar yfirfærslur verði
að meira eða minna leyti öllum
frjálsar.
6. Eg tel, að við eigum ekki að
veita erlendum aðilum leyfi til
fiskveiða eða til virkjunar fall-
vatna okkar eða jarðhi'tans. Þetta
eigum við að hafa í Okkar eigin
hendi. Orkuna getum við selt
þeim iðnrekstri, sem leyfður
kann að verða. Þannig höfum
við raunar ávallt undirtökin og
ekki ætti að reynast erfitt að fá
lán til virkjunar, ef öruggur kaup
andi er fyrir hendi. Þess má geta,
að Norðmenn hafa upp á síðkast
ið valið þessa leið o.g ekki veitt
sérleyfi til virkjana.
Ymsar reglur þarf að setja um
stjórn slíkra yfrirtækja og margt
fleira, en það ætti að mánum
dómi að vera sem nánast hið
sama og gildir um innlend fyrir-
Góðir áheyrendur. Það um-
ræðuefni, sem hér hefur verið
tekið fyrir, er stórt. Eg geri mer
fulla grein fyrir því, að mér hef-
ur ekki tekizt að gera því nein
fullk<»nin skil á svo stuttum
tíma sem ég hef haft til umráða.
Eg hef ekki lagt fram neinar a-
ætlanir um ákveðin fyrirtæki
eða áætlanir um þær tekjur, sem
mundu falla í okkar hlut,, held
ur reynt að kynna málið al-
mennt. Hér er um stórmál að
ræða, sem almenningur þarf að
kynna sér af skynsemi. Skapa
þar almennan skilning. Ef er-
lendu ratvinnurekstur verður
leyfður hér, verður að leggja á-
herzlu á vinsamlegt samstarf og
varast tortryggni og öfund vegna
arðs hins erlenda aðila. Við eig-
um að geta staðið jafnfætis hverj
um sem er við samningaiborðið
og samið um hagnað okkur til
handa ekki síður en þeir sem
við semjum við. Ef við komumst
að þeirri niðurstöðu, að skynsam-
legri athugun lokinni, að við get
um á þennan hátt betur tryggt
efnahagslegan vöx)t í landinu og
góð lífsskilyrði, eigum við ekki
að hika við að leita samstarfs við
erlent áhættufjármagn um upp-
byggingu okkar atvinnuvega.
Við skulum minnast þess, að
erlent áhættufjármagn er ekki
auðfengið. Um það er keppt af
mörgum þjóðum. g við skulum
gera okkur fulla grein fyrir þvi
að óhugsandi er að reka hér
nokkurn atvinnuveg svo vel se,
hvort sem hann er innlendur eða
erlendur, án stöðugs verðlags,
vinnufriðar og öruggs fjármála-
kerfis. Jafnframt því sem við
kynnum akkur á skipulagðan
hátt reynslu annarra þjóða af
erlendufjármagni og lög og regl
ur, sem um það gilda, og heim
færum slíkt á íslenzka staðhætti,
verðum við að kappkosta að
skapa hér slíkan grundvöll.
EFLUM TÆKNI
OG VÍSINDI
staðháttum og tileinkað sér þá
Eg vi'l leyfa mér að ljúka orð
um mínum með því að leggja
áherzlu á, að við Islendingar meg
um aldrei missa eigin stjórn á
uppbyggingu atvinnuvega okk-
ar og efnahagslegri þróun lands
ins. Við megum aldrei aðhyllast
þá skoðun, að okkur sé ókleift
að tilein'ka okkiur þó hröðu og
vaxandi tækniþróun, sem á sér
stað í heiminum í dag og er
ein meginundirstaða bættra líf3
skilyrða. Við verðum að marg-
falda það f jármagn, seim við leggj
um til tækni, rannsókna og vís-
inda. Við verðum að tryggja okk
ur fjölda tæknimenntaðra manna,
sem geta fylgzt með tækniþróun.
erlendis og lagað að innlendum
staðháttum og tileinkað sér þá
þekkingu, sem kann að fást með
erlendu áhættufjármagni. Þvi
miður er okkur í dag ábótavant
á þessu sviði. Hér ivar nýlega er-
lendur sérfræðingur í sjálfvirkni;
þessum ávexti nýjustu tækni og
vísinda, sem er að gjörbylta at-
vinnuháttum í stóru löndunum.
Hann heimsótti 20 verksmiðjur
og að þeim heimsóknum loknum
gat hann varla orða bundizt yfir
þeim alvarlega skorti á tækni-
menntuðum mönnum, sem hann
taldi sig sjá í íslenzkum atvinnu
vegum. Hann kvaðst hafa séð fuli
komnar vélar, en þegar hann
spurði einfaldra tæknispurninga,
fékk hann engin svör. Hann.
komst að þeirri niðurstöðu, að al'
varlegasta vandamál íslenzkra at
vinnugreina í dag væri skortur á
tæknimenntuðum mönnum, bæði
verkfræðingum og þó sérstaklega.
tæknifræðingum, og hann taldi
t.d. að við gætum ekki orðið
samkeppnisfærir við lönd í mark
aðsbandalögum Evrópu nema úr
þess væri bætt og verkfræðingar
flyjast úr landi. Það verður að
stöðva.
Norðmenn hafa skilið nauðsyn
þess að hafa sjálfir vald á tækni
þróuninni. Um leið og þeir á-
ætla að auka þjóðarframleiðslu
sína um 4% á ári, auka þeir rann
sókna- og tilraunastarfsemi sína
um 10%, og þeir hafa ©ert á-
ætlanir um að tvöfalda fjolda
tæknimienntaðra manna á næstiu
10 árum. Þeir láta ekki sitja við
áætlanir einar, heldiur leggja
mikið fjármagn í aukna rann-
sóknarstarfsemi, bætta tækni-
menntun og bætta aðstöðu.
Við íslendingar megum ekki
missa sjónar af þessu. Við megum
ekki ætla að erlent áhættufjár-
magn sé lausn allra okkar vanda
mála. Það á aðeins að vera liður
í efnahagsráðstöfunum sjálfstæðr
ar þjóðar. Þvi verðum við að efla
tækni okkar og vísindi, þannig
að við getum tileinkað okkur að-
flutta reynslu og smám saman
tekið við þeim atvinnugreinum,
sem þannig eru uppbyggðar. Að-
eins þá kemur erlent áhættufjár
magn að fullum og tilætluðum
notum. Við megum aldrei gefast
upp á því að vera sjálfstæð þjóð.
Vegna fjölda áskorana verður
Mi&nœturskemmtun
dr. Lie c-R íris endur-
tekin í Austurbæjar-
bíói í kvöld kl. 11,15.
Sýningin verSur
ekki cndurtckin
Það er þvi síðasta
tækifærið að sjá þenn
an bezta skemmli-
kraft, sem hingað
hefur komið.
Ný skemmtiatriði sem
ekki hafa sést hér á
sýninjíum dr. Lie
áður
Aðgönenimiðar i Austurbæjarbíói og Hljóðfæraverzlun Sigríðar
Heigadóttur Verturveri.