Morgunblaðið - 17.11.1961, Síða 13

Föstudflgur 17. nóv. 1961
MORGVNBL4Ð1Ð
13
I H A U S T voru 30 ár liðin
EÍðan skipulögð kennsla í
hjúkrun hófst hér á landi.
— Hjúkrunarkvennaskóli ís-
lands hélt upp á afmælið sl.
föstudagskvöld um leið og
14 nýjar hjúkrunarkonur
voru útskrifaðar. Daginn eft-
ir átti blaðamaður Morgun-
blaðsins samtal við Þor-
björgu Jónsdóttur skólastjóra
og Sólveigu Jóhannsdóttur
aðalhjúkrunarkennara í til-
efni afmælisins og fékk hjá
þeim eftirfarandi upplýsing-
ar:
Hjúkrunarfélag stofnað 1919.
„Byggingamál Hjúkrunar-
kvennaskólans eða Hjúkrunar-
skólans eins og skólinn væntan-
lega mun heita í framtíðinni,
standa huga mínum næst“,
sagði skólastjóri. „En þar sem
ég geri ráð fyrir, að þér viljið
(yrst heyra um starfsemi skól-
ans frá upphafi er bezt að byrja
á sögu hans og láta bygginguna
bíða þar til síðast“.
Aðdragandi að stofnun Hjúkr-
tmarkvennaskóla íslands var sá,
að nokkrar íslenzkar konur,
sem á eigin spýtur höfðu aflað
sér hjúkrunarmenntunar er-
lendis stofnuðu hjúkrunarfélag,
ásamt nokkrum dönskum hjúkr-
unarkonum, sem voru hér starf-
andi. Félagið, sem var stofnað
1919, hlaut nafnið Félag ís-
lenzkra hjúkrunarkvenna og
voru stofendur 8.
Félagið beitti sér fyrir mennt-
un íslenzkra stúlkna og tóku
þær fyrri hluta hjúkrunarnáms-
ins.hér á landi og var það aðal-
lega verklegt nám, en seinni
hlutann tóku þær ýmist í Dan-
mörku eða Noregi og þar fór
fram mesti hluti bóklega náms-
ins, en einnig verklegt nám. —
Þaðan tóku síðan nemendur
lokapróf í öllum námsgreinum.
Aðalhvatamaður að stofnun
þessa stéttarfélags og fyrsti. for-
maður þess var Christophine
Bjarnhéðinsson, prófessorsfrú, en
árið árið 1924 tók frú Sigríður
Eiríksdóttir við formennsku í
félaginu og átti mestan þátt í að
skipuleggja hjúkrunarnámið. —
Frú Sigríður var formaður fé-
lagsins til ársins 1960.
Þegar Landsspitalinn var
stofnaður 20. des. 1930, skapað-
ist fyrst aðstaða til að skipu-
leggja hjúkrunamám íslenzkra
kvenna og stofna skóla. Þrír
nemendur hófu nám um leið og
Landsspítalinn tók til starfa, en
nemendur af öðrum sjúkrahús-
um voru að smákoma inn í
Landsspítalann fyrri hluta árs-
ins og voru orðnir 13 um haust-
ið. Um skipulagða kennslu var
ekki að ræða fyrr en haustið
1931, því forstöðukona var ekki
ráðin við Landsspítalann fyrr
en 1. júní 1931. Þessa stöðu
skipaði frk. Kristín Thoroddsen
og varð hún jafnframt forstöðu-
kona skólans. Af þeirri ástæðu
teljum við ekki að hjúkrunar-
kvennaskólinn hafi hafið starf-
semi sína fyrr en haustið 1931.
Þriggja ára nám
Hjúkrunarnámið var frá upp-
hafi þriggja ára nám, mest-
megnis verklegt nám, því nem-
arnir fengu bóknámið í frístund-
um sínum, 1. og 3. námsárið. —
Bóklegu fögin voru, fyrsta árið:
Hjúkrunarfræði, ágrip af líf-
færa- og lífeðlisfræði, sem aðal-
fög, og almenn heilsufræði og
hjúkrunarsiðfræði sem aukafög.
Þriðja árið lásu þeir ágrip af
lyflæknisfræði og handlæknis-
fræði sem aðalfög, og sem auka-
fög: sjúkramatreiðslu og hjúkr-
unarsögu. Annað árið af náms-
tímanum unnu þeir í sjúkrahús-
um úti á landi, í almennum
sjúkrahúsum og í berklahælum.
í Landsspítalanum voru nem-
endur aðallega í lyflæknis- og
handlæknisdeildunum og sumir
í fæðingardeild og aðrir í húð-
og kynsjúkdómadeild.
Eini fasti kennarinn við skól-
ann árin 1931—1941 var Kristín
Thoroddsen, en þá er Sigríður
Bachmann ráðin forstöðukon-
unni til aðstoðar við kennslu og
önnur störf. í ársbyrjun 1949
verður Sigríður Bachmann
skólastjóri skólans óg því starfi
gegnir hún til ársins 1953, er
hún tekur við af Kristínu Thor-
oddsen sem forstöðukona Lands-
spítalans og því starfi gegnir
hún enn í dag. Skólastjóri Hjúkr
unarkvennaskólans frá 1954 er
Þorbjörg Jónsdóttir.
'Fyrstu læknar Landsspítalans,
sem kenndu við Hjúkrunar-
kvennaskólann voru: Dr. med.
Gunnlaugur Claessen, þáv. yfir-
læknir röntgendeildarinnar, próf.
Jón Hjaltalín Sigurðsson, þáv.
yfirlæknir lyflæknisdeildarinnar,
og Kristinn Björnsson, þáv. 1.
aðstoðarlæknir handlæknisdeild-
ar, nú yfirlæknir Sjúkrahúss
Hvítabandsins. Sá síðastnefndi
kenndi í 2 ár, en hinir tveir
kenndu árum saman.
Aðrir læknar, sem lengst hafa
kennt við skólann, eru dr. med.
Gísli Fr. Petersen, núv. yfir-
læknir röntgendeildarinnar, og
Kolbeinn Kristófersson, deildar-
læknir sömu deildar. Þá hefur
Ólafur Þorsteinsson, háls-, nef-
og eyrnarlæknir kennt sína sér-
grein mjög lengi og Kristján
Sveinsson, augnlæknir, hefur
kennt augnsjúkdómafræði frá
því byrjað var að kenna þá
námsgrein og til þessa dags.
Forskóli tekur til starfa
Það hafði viss óþægindi í för
með sér, að hjúkrunarnemar
tóku til starfa í sjúkrahúsinu
alveg undirbúningslaust. Því var
það, árið 1937, að svonefndur
forskóli tók til starfa, átti að
sjá um að kenna nemendum
ýmis undirstöðuatriði í hjúkr-
unarfræði. Fyrstu 4 árin starf-
rækti Rauði kross íslands for-
skólánn og sá frk. Sigríður
Bachmann um alla kennsluna í
honum. Forskólinn stóð í 4 vik-
ur fyrsta árið, en var smálengd-
ur og árið 1941 var hann orðinn
8 vikna skóli. Þessi timi bættist
við hið löggilta hjúkrunarnám
og gerir það enn. Hann náði til-
ætluðum árangri, dró úr ýmsum
byrjunarörðugleikum nemenda,
en það hlífði sjúklingunum við
margvíslegum óþægindum, sem
hjúkrun viðvaninga hefur í för
með sér.
Framh. á bls. 15.
Þrettán fyrstu hjúkrunarkonurnar, sem brautskráðust úr Hjúkrunarkvennaskóla íslands, ásamt
forstöðukonu, læknum og fleira starfsfólki Landsspítalans. Myndin er tekin á tröppum Lands-
spítalans vorið 1933.
Kveöja til aímæiis-
. hátíðar Háskólans
frá Jörgen Bukdahl
FYRSTA mikla afmælishátíð i
Ihins uniga íslenzka háskóla var
imiikill dagur fyrir Island og
Norðurlönd. Hásikólanum bárust
toeillaósikir og kveðjur frá fjölda
báskóla. Frá Danmörku komu
m. a. rekitorar háskólanna í
Kaiupmamniahöfn og Arósum og
1 tfyrrverandi menntamálaráð-
herra Dana, Jörgen Jöngiensen,
eem leiddi handritaimálið til
lykta, þrátt fyrir andstöðoi nær
allra háskólamanna. Er Jörgen
Jörgensen samnefnairi alis hins
ibezta hjá dönskum lýðháskólum.
Sjálfur vil ég gjarna bæta mín
tim persómulegu hamingjuóskum
við. Fyrir handritaimálinu barð-
ist ég einnig með hliðsjón af
Ihinni einstæðu hátíð, og ekkert
Éanmst mér eðlilegra og fallegra
en að háiskólinn þægi handritin
sem haminigjuósk frá alþýðu
Dommerkuir, og þá fyrst og fremst
írá 1 ý ðháiskólunum. En í hand-
ritunuim felgt vitnisburður um
hina milkiu menningu Islands
Begnum aldirnar, þau eru áþreif-
] anlegur grundvöllur fyrir þjóð-
legum áhri'fum á háskólanm, þar
sem ríður á að ramnsakia forsend-
ur og frekara samhengi. Að all-
ar þessair rannsóknir skuli tengj-
ast Háskóla Islands með hinum
upprunalegu handritum, boðar
gott í framtíðinni, bæði um rann
sóknir á fortíð íslamds og Norð-
urlandanna. Sérstaklega þó þeg-
ar þess er gætt. að alþýða Is-
lands hefur alltaf verði trú for-
tíð sinni og sótt styrk til hennair
á hörmiumgartímium, hvort, sem
það var í gegnum Eddu eða forn-
sögurnar eða rímurnar, Hall-
grím Pétursson eða Jón Vídalín.
Og hinir afskekktu, íslenzku
bóndabæir voru hver um sig lít-
il'l háskóli, þar sem menn á
kvöldvökunni lásu upp eða
skrifuðu niður, veltu fyrir sér
textanum, sérstaklega hinium
gömlu, snúnu diróttkvæðum og
’héldu málinu lifandi og hreinu.
I Oft var_mikinn fróðleik að finna
meðal aiþýðumanna, sem fannst
I þeir vera skuldbundnir vegna
þess, sem hafði á sagnaöldinni
'haft miðstöð í Haukadal, Odda,
Reykholti, Skálholti og á Hólum,
menningarsetrum, sem voru af-
rækt á vondum tímum. Á þessu
hvílir hinn ungi, íslenzki Há-
skóli, ásamt með fræðaiðju
þeirri, sem innit var af hendi í
klaustrunum.
Eg fékk nýlega senit tveggja
binda ritverk, Vestfirzkar ættir:
ættfræðilega lýsingu á ætit frá
Arnardal, sem Ari Gíslason og
V. B. Valdirrarsson hafa annazt,
mikið verk, sem fyllir 1000 bls.
Lestur bókarinnar ásamt hundr-
uðum mynda var fræðandi og
skemmtilegur. Þar er hægt að
fylgja ættlið eftir ættlið frá ætt-
föðurnum i Arnardal. Niðjam-
ir hafa aðallega haldið sig á
sunnanverðu Isafjarðardjúpi í
Bolungarvík og Hnífsdal, þótt
þeir upp á síðkastið hafi setzt að
í Reykjavík. Einnig má sjá á
myndunum, hvernig tízkan breyt
ir hinum gamla, fallega klæða-
burði og hárbúnaði almennings.
Og hvílí'kt samanisafn íslenzkra
andlitsmynda, hvílíkur persónu-
leiki í andlitsdráttunum, ekki
síat hjá konum elztu ættliðanna,
sem um langan aldur hafa legið
í moldu — íslenzku mæðu.rnar,
sem héldu landinu uppi í tvö-
földum Skilningi. Nægjuisemi og
guðsótti speglast i þeirra sterku
andlitsdráttum, sá' kraftur, sem
ekki lætur kúgast og aðeinis and-
legt líf gebur skapað. Aldrei hef
ég verið eins nærri íslandi og
þegar ég fylgi framgangi þess-
arar æbtar. Þarna hitti ég gamla
kunningja frá þeim tima, er ég
heimsótti Isafjörð og Arnardal,
og leitaði spora, sem Katla og
Þormóður höfðu lótið eftir sig.
1 þessari ætit, sem' bækumar
setgja frá, er einnig sagnaandi.
Þar finn ég til dæmis Kristján
Ebenezarson, fæddan 1815 og dá-
irm 1874. Hann var annað nafn
á Reykjafjarðarheimilinu, fræg-
asta gestrisni- og rausnarheim-
ili á Vestfjörðum um hans daga.
Tvasr vísur eru hér, sem um
hann voru kveðnar:
Prýðir ríkur Reykjarfjörð,
rauisn og dyggð fram knúði.
Kappa líkur á kólgu og jörð,
Kristján hugumprúði.
Er hreppstjóri og á til kvöð,
ef að þing skal setja.
Almaþór í æðstu röð,
Isfirðinga hetja.
Þetta er Island og þetta eru
eftirmæli.
Um leið og ég las þessi tvö
stóru bin-di, fann ég Island,
kjama fólksins, sem byggir land-
ið, gafst ekki upp, en lifði af
norska og danska áþján, drep-
sóttir, verzlunareinokiun, elds-
umhrot....
A þessu fólki byggir hinn
ungi háskóli og örlög hans, sem
liður í menningarlífi fólksins,
mótiast af þeim arfi, sem þetta
fólk varðveitti allt frá söguöld
til þessa dags. Osk mín á háskóla
hátíðinni er því, að háskólinn
missi aldrei tengslin við þjóðina,
að hann molni aldrei sundur í
akadmeiska yfirstétt, sem gjör-
ir upp á milli leikra og lærðra,
eins og um langan aldur átti sér
stað í Danmörku, unz Grundtvig
og Sören Kirkegaard brutu á
bak afbur einokunaraðstöðu há-
skólanna í baráttu sinni fyrir
rétti almúgamanmsins, virðingu
hans og verðleifcum. Lærdómur
og andlegt líf er ekki það sama.
Ef íslenzka þjóðin er vakandi og
aðgætin í því tilliti nú sem fyrr,
þegar hún sjálf varð að halda
uppi andlegu og mennimgarlegu
lífi á hinum dreifðu bænda'býl-
um, Islenzk málfræði getur vit-
anlega ekki haldið málinu
hreinu, en hún getur hlustað á
tal fólksins og í þanm hábt tek-
ið þátt í að halda tungunni
hreimm, hrynjandi hennar og
byggingu, útrýmt „slangi" og
öðru því, sem spillir tungunni,
ekki sízt vegna stórborgarhrynj-
andi Reykjavíkur. Um aldarað-
ir hefur málið verið sómi og
metnaður íslenzku þjóðarinnar,
þar sem nýtt og gamaít tengdist,
svo að hvergi mark-aði fyrir mis-
fellum, sagnamálið. hinaf lif-
an-di ræður í Postill-u Jóns Vída-
líns.
Um leið og ég hvlli hinn unga
Háskóla Isl-ands óska ég þess. að
han-n megi hald-a áfram að sbarfa
fyrir framtíð hins frjálsa lands.
Ha-nn h-efur mikinn arf að ávaxta
sem byggir á Ha-ukadal, Od-da og
Reykholti. Nú frekar en nokkru
sinni, ríðu-r á að halda samheng-
inu, því sem kallast erfðavenju-r,
hinum óbifanlegu stólpu-m þeirr-
I ar brúar, er liggur til framtíðar.