Morgunblaðið - 21.11.1961, Side 10

10
MORGUNhLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. nóv. 1961

Spinllað við Magnús ú Hrauni sjötugan í dag

Sa<ft
ftast einhver ólga
I. I GÓÐU YFIRLÆTI
Á SUNNUDAGINN skrapp
ég suður í Grindavík. Ferð-
inni var heitið til Magnúsar
Hafliðasonar á Hrauni að
rabba við hann vegna sjö-
tugsafmælisins í dag. Við ók-
um sem leið liggur til Einars
í Krosshúsum, því hann
hafði lofað að lóðsa okkur til
Magnúsar. Ferðin gekk ágæt-
lega, bíllinn nýr Mercedes,
og bílstjórinn enginn annar
en Þorvaldur í Síld og Fisk.
„Slíka einkabílstjóra hafa
ekki allir“, sagði Einar þegar
suðureftir kom. Og mér
fannst ég sannast sagna vera
þó nokkur bógur, þegar ég
steig út úr þessum bíl.
Hann hafði gert skúr og
við flýttum okkur inn í kast-
ala Einars og þar var okkur
tekið af einstakri gestrisni og
hlýju, ókunnugir eins og við
vorum.
Þegar við vorum setztir inn
í stofu, tókum við að rifja
upp söguna af Magnúsi á
Hrauni, þegar hann fann
björgunarhringinn af Hans
Hedtoft og varð frægur á
öllum Norðurlöndum á ein-
um degi. Fyrsta frásögnin af
þessum atburði birtist í
Morgunblaðinu 9. október
1959 og segir þar m.a.:
„Er Magnús Hafliðason,
bóndi á Hrauni, sem er aust-
asti bær í Þórkötlustaða-
hverfi í Grindavík, kom út á
miðvikudagsmorgun og nið-
ur á tún, sá hann hvar glamp
aði á eitthvað hvítt úti í
fjörunni. Um nóttina hafði
verið mikið rok af suðaust-
an og brim, en um morgun-
inn var komið logn. Gekk
hann út með fjörunni og
fann óskemmdan. bjarghring
uppi á malarkambinum. Tók
hann hringinn heim með sér
og um kvöldið hafði hann
orð á því við Árna Eiríks-
son, bílstjóra á áætlunarbíl
Grindvíkinga, að hann hefði
fundið hring merktan Köben-
havn. Ámi athugaði hring-
inn nánar og sá að hann var
af Hans Hedtoft", sem fórst
31. janúar veturinn áður.
Við urðum að bíða nokkra
stund hjá Einari í Krosshús-
um, • því Magnús var enn
ekki kominn heim. Hann
hafði farið á rjúpnaskytterí
með prófessorunum Kristni
Stefánssyni og Snorra Hall-
grímssyni og einhverjum
fleiri, en var væntanlegur á
hverri stundu.
Einar sagði:
„Ég var úti í Kaupmanna-
höfn, þegar Magnús fann
hringinn. Þá sá ég myndir í
blöðunum og hrökk við.
Hvað er þetta? hugsaði ég.
Magnús á Hrauni? Getur
það verið að hann sé kom-
inn á forsíður dönsku blað-
anna? Og ég fór að athuga
málið betur, — jú, það bar
ekki á öðru, stórar myndir af
Magnúsi á Hrauni prýddu for
síðurnar".
„Þetta þótti mikil frétt í þá
daga“, sagði ég.
„Var ekki hringurinn það
eina, sem rak úr Hans Hed-
toft?“ spurði Þorvaldur.
„Jú“.
„Það er vel til fallið að
Morgunblaðið sýni Magnúsi
heiður og vinsemd", sagði
Einar.
Ég játti því og sagði:
„Okkur var sögð sú skrítla
að eitthvert Reykjavíkurblað-
anna hefði hringt til Magnús-
ar daginn sem fréttin birtist
í Morgunblaðinu og spurt
hann um málið. Þá sagði
Magnús: „Ég má ekkert vera
að því að gefa neinar upp-
lýsingar. Þetta er ekki held-
ur svo merkilegt. Ég er bú-
inn að segja Morgunblaðinu
allt sem ég veit, og þið getið
lesið það þar!“ Ekki veit ég,
hvort þessi saga er sönn, en
hún er skemmtileg, og okkur
Morgunblaðsmönnum líkar
hún vel“.
í þessu hringdi síminn.
Magnús var kominn af skytt-
eríinu. Við þökkuðum fyrir
okkur, gengum út í bílinn,
og ókum af stað. Hraun er
um fjóra kílómetra frá
Grindavík. Á leiðinni sagði
Einar okkur frá því, að haft
væri í flimtingum þar suður-
frá, að flest ræki á Hrauns-
fjörur sem bænduma skorti:
„Eitt sinn vantaði föður
Magnúsar kaffikvörn. Hann
skrapp til Grindavikur og
ætlaði að kaupa hana í verzl-
uninni hjá okkur, en hún var
ekki til. Þá fór hann heim
aftur og gekk á reka. Og viti
menn: finnur hann ekki kaffi
kvörn í fjörunni!"
II. SJÓR OG BRIM
Þegar við gengum inn í
forstofuna hjá Magnúsi á
Hrauni, lágu tvær hvítar og
fallegar rjúpur í einu horn-
inu. Hamingjan brást þeim
þennan dag. Veturinn hafði
svikizt um að klæða jörðina
í hvíta kápuna og líklega reið
það baggamuninn. Þegar ég
stóð þarna í forstofunni og
virti fyrir mér fuglana, sem
höfðu það hlutverk í lífinu
að vera partur af náttúru-
fegurð þessa hrjóstruga lands
okkar, gat ég ekki að því
gert, að mér var hugsað til
jólanna og sá fyrir mér stórt
fat með rauðkáli og brúnuð-
um kartöflum, fór svo að
hlæja með sjálfum mér að
tilverunni og fannst hún ein-
tómt grín. Leit síðan á Þor-
vald, þá á Einar, en mætti
litlum skilningi, því þeir voru
að tala um praktíska hluti.
En nú kom Anna, kona
Magnúsar, fram í forstofuna
og bauð okkur að ganga í
bæinn. Hún kallaði á bónda
sinn, og þarna birtist hann í
dyrunum.
„Fenguð þið eitthvað?“
spurði Einar. „Ekki ég“, sagði
Magnús og rétti fram lófana,
eins og til afsökunar.
Mér fannst hann í aðra
röndina glaður yfir því að
hafa ekki fengið neitt. „Sáuð
þið ekkert?“ spurði Éinar.
„Þeir sáu sex eða sjö rjúp-
ur“, svaraði Magnús. „Ég
held þeir hafi allir fengið
eitthvað nema ég. Snorri
læknir fékk tvær“.
Svo sneri hann sér að mér
og sagði:
„Það kom ljósmyndari í
gær, en ég átti ekki von á
neinum gestum. Ég var hálf-
strúaður og líklega er ég ekk
ert betri í dag á skytteríi
eins og ég hef verið“.
„Það er ágætt, svaraði ég.
„í dag hefurðu verið á þön-
um eftir rjúpunni upp um
holt og hæðir. Nú er kominn
tími til að þú fáir þér sæti
og sinnir smáfuglunum“.
Magnús tók því vel og við
settumst.
„Varstu ekki hissa, þegar
þú fannst hringinn?“ spurði
ég.
„Nei, það var ég ekki“,
svaraði hann. „Ég sá að hann
var danskur, en fannst hann
ekkert merkilegri en margt
annað, sem ég hef fundið hér
í fjörunni. Það er svo algengt
að finna ýmislegt rekið úr
skipum, sem hafa farizt. Um
sama leyti flæktist hingað
flaska frá Nýfundnalandsmið-
um, það var í henni enskur
miði, en — ja þetta eru bara
straumarnir. Þeir ráða öllu,
Magnús
Hafliða-
son
eins og við þekkjum úr eigin
lífi. Það komast fæstir upp
með að bjóða þeim byrgin“.
„Þú þekkir þig orðið hér í
kring“ sagði Þorvaldur.
„Já, hér hef ég flækzt um
í sjötíu ár. Það er orðið lang-
ur tími og ég er hættur að
láta neitt koma mér á óvart.
1931 strandaði hér franskur
togari, mig minnir í marz, í
bræluvindi á landsunnan. Við
björguðum 38 mönnum, þeir
voru allir holdvotir og þurftu
húsaskjól, og þá fór að þrengj
ast um okkur hér í bænum
sem þá var nýbyggður. Svo
var sent til Grindavíkur að
kaupa ný föt á þá. Það mun-
aði um minna í þá daga“.
Þeir töluðu nokkra stund
um skiptapa þar við strönd-
ina, en ég virti Magnús fyrir
mér, kvikan í augum með
salta rödd af sjó og brimi
Einhver spurði:
„Hvernig kanntu við þig í
fjörunni Magnús?“ og hann
svaraði:
„Ég kann vel við mig hér
heima“.
„En í fjörunni?" áréttaði
ég- ,
„Eg geng oft með sjo í
sunnanáttum", sagði hann.
„Á þessar fjörur rak margt
á stríðsárunum“.
„Hvað helzt?“
„Alls konar brak. Ég fann
brot úr rauðaviðartré, sem er
fínasti og harðasti viður sem
hægt er að fá, mig minnir
búturinn hafi verið tólf
tommur á kant, og í honum
var sprengjubrot. Slæm sár
eru nú það, sem þessi skeyti
hafa valdið. En á ég ekki- að
sýna ykkur þetta brot?“
Hann stóð upp, gekk út úr
herberginu, en kom að vörmu
spori inn aftur með sprengju-
brotið, og rétti okkur.
„Það er svo sem ekki
furða, þó mannskepnan særist
af svona sendingum", sagði
hann. „Önnur eins eggjárn
þurfa ekki einu sinni að hitta
í réttan stað, eða hugsið ykk-
ur hvílíkt kast þetta hefur
verið, þegar brotið sökk í
harðviðinn. Slæm eru þessi
stríð“.
„Heldurðu ekki að þeir
eigi eftir að koma enn einu
stríði á stað?“ var Magnús þá
spurður.
— „Tja, atómið heldur þeim í
skefjum. En Krúsjeff er held-
ur óbjörgulegur, finnst ykkur
það ekki? Ég er uggandi yfir
því, hvað honum þykir gam-
an að sprengja“.
„Þú ættir að senda honum
þetta brot til ámioningar".
„Honum — karlinum?“
Og nú hló Magnús hátt og
hafði gaman af.
„Ætli það komi sér ekki
betur fyrir hann að fá björg-
unarhring", sagði hann. „Því
gæti ég trúað, ef fram fer,
sem horfir".
Svo varð hann aftur graf-
alvarlegur og bætti við:
„Það er annars einkenni-
Fjaran á Hrauni
legt, að Hans Hedtoft-hring-
urinn skyldi vera hreinn af
slýi og skeljum eftir svo lang
an tíma í sjó. En þeir sögðu
fyrir sunnan, að hann hlyti
að hafa verið á úthafinu all-
an tímann og aldrei kyrrað í
kringum hann“.
„En hvernig hefur verið í
kringum þig, Magnús?"
„O, yfirleitt heldur kyrrt,
og lengst af sléttur sjór. Ver-
öldin hefur tekið stakkaskipt-
um og líf okkar sem nú lifum
er stillt að jafnaði. Náttúran
hefur breytzt til muna. Nú
eru langtum vægari og styttri
veður en þegar ég ólst upp,
unglingur. Þá sópaði hann
öllum garðinum hér enda á
milli, en svo sterk hafveður
eru orðin sjaldgæf. Þá braut
hann mikið land, en nú kem-
ur varla steinn upp á tún.
Auðvitað er hér oftast ein-
hver ólga, eins og gengur í
lífi okkar. Það er ekki alltaf
vatnsdauður sjór hér, nei,
það segi ég ekki“.
„Segðu honum frá því, þeg-
ar tundurduflið sprakk hér
fyrir utan“, skaut Einar inn í.
„Það var seint á stríðsár-
unum. Við sáum mörg dufl,
sum sprugnu og eitt var að-
eins sextíu faðma frá bænum.
Það var óskaplegt glamur, og
brotnuðu átta rúður í húsinu.
Klukkan Var eitt um nóttina
og ég í fastasvefni. Þá vakn-
aði ég snöggt, en sofnaði
strax aftur. Nei, þetta var
enginn draumur. Það skalf
undir þegar duflið sprakk. Og
munurinn á rúðum, sem
brotna í draumi, og hinum
sem brotna í vöku er sá, að
þær fyrrnefndu eru oftast
heilar næsta dag. Það rekur
mörg tundurdufl á fjörur okk
ar á langri ævi, sum springa,
önnur ekki“.
„Þú gengur oft á reka?“
„Þetta er engin ganga fjar-
an hérna beint fyrir neðan“.
„Hefurðu verið myrkfæl-
inn í fjörunni?"
„Nei-nei, ekkert frekar þar.
En ég hef aldrei verið alveg
laus við myrkfælni. Þegar lík
ið rak í Skeljabót, gekk ég
þar um kvöldið áður en það
fannst, en varð einskis var.
Þessi lík eru ekkert meira en
hverjar aðrar dauðar skepnur.
Ekki sýndist mér þeir vera
myrkfælnir í stríðinu, eins og
þeir brytjuðu fólkið niður.
Eða hann Snorri læknir,
spurðu hann! Annars held ég
það hafi nú verið einhverjir
reykir hér áður fyrr, haldið
þið það ekki? Margar sögur
eru af því, en ég varð samt
aldrei neins var, aldrei nokk-
urn tíma, enda hef ég ekkert
verið að eltast við undarleg
fyrirbrigði. Ég hef haft nóg
að gera. En þessir aumingjar,
sem voru að þvælast á milli
bæja og var úthýst dauð-
svöngum og þurftu að berjast
við hríðina, þangað til þeir
voru uppgefnir og urðu úti,
líklega hafa þeir nú horfið
héðan með þungan hug til
margra. Þá hefur einhver
Framh. á bls. 23.