Morgunblaðið - 22.11.1961, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 22. nóv. 1961
MORUVHBLAÐIÐ
3
EINU sinni, fyrir mörgum ár-
um. kom Sígaunaflokkur til
Akureyrar. Ég og nokkrir
strékar gengum á fund spá-
konu nokkurrar, sem sat á
hækjum sínum í sótugu tjaldi,
reykti pípu og sneri kjöti á
teini. Hún las í lófa okkar og
nefndi tölur, sem áttu að
tákna æviárin- Við tókum
auðvitað ekkert mark á spá-
konunni, hlógum og höfðum
gaman að.
En nokkrum árum síðar
gekk ég inn í líkt tjald í Kaup

Þorvaldur og matsveinarnir sneiða niður kjötið.
Aldursforseta íslenzkra
leikara haldið samsæti
Var sæmdur stórriddarakrossi Fálka-
orðunnar við það tækifæri
maður," ávarpaði Brynjólfur
Jóhannesson afmælisbarnið.
„Eg héf aðeins fimm mínútur
til þess að ávarpa þig og
skamma þig.“ Það var hlýleg-
ur tónn í ræðu hans.
Og margar myndir voru
dregnar fram af Haraldi
Björnssyni. leikara; og sögur
frá fortíðinni rifjaðar upp.
Kristinn Hallsson og Erling-
ur Vigfússon sungu „íslenzka
óperu“ um ævi og starf leik-
arans og vakti söngur þeirra
mikla kátínu.
mannahöfn. Og spákonan
nefndi tölur, og þá brá mér
heldur betur, því henni bar
alveg saman við spákonuna í
tjaldinu á Akureyri. Og sam-
kvæmt þeim tölum á ég eftir
að vera með ykkur í mörg ár
enn, því þær voru ríflegar á
árin.
Þessa sögu sagði Haraldur
Björnsson leikari sl. n ánu-
dagskvöld í hófi, sem Félag
íslenzkra leikara hélt honum
og konu hans Júlíönu Frið-
riksdóttur til heiðurs og vakti
sagan mikinn fögnuð við-
staddra. Haraldur Björnsson
varð 70 ára 27. júlí sl. og er
því aldursforseti íslenzkra leik
ara. Á afmælisdaginn stóð
hann á leiksviðinu á Akur-
eyri, sama bæ og hann fyrir
nær 50 árum hóf lei'klistar-
feril sinn- En samstarfsmenn
hans hér í Heykjavík voru nú
ekki á því að láta hann snuða
sig um afmælisveizluna. eins
og Valur Gíslason komst að
orði í upphafi samsætisins, tg
því var honum haldið þetta
samsæti.
Logandi kjöt
Glaumur mikill og gleði
var allt kvöldið og skemmtu
menn sér yfir góðum mat og
dýrum veigum, og fjölmargar
ræður voru fluttar til heiðurs
afmælisbaminu. Hófið var
haldið í Leikhúskjallaranum
og á sviðinu stóð Þorvaldur
Guðmundsson, veitingamaður,
ásamt tveimur hvítklæddum
kokkum og fjölda framreiðslu
stúlkna, og sneiddi niður
ljúffengt lambakjöt, -sem jafn
óðum var borið til gestanna.
Það var ekki laust við að
margir rækju upp stór augu,
þegar kjötið var borið fram:
lambalærin voru þrædd upp
á örmjótt sverð; á hjöltunum
voru litlar skálar fullar af
konjaki. Kveikt var í konjak-
inu og stóðu þá lærin í björtu
báli-
Margar ræður
Svo sem kunnugt er, er
Haraldur Björnsson fyrsti ís-
lendingurinn sem lagði út í
það ævintýri að nema leiklist
við Konunglega leikhúsið i
Kaupmannahöfn, og tekur þar
próf árið 1927, ásamt Önnu
Borg. Frá þeim tíma hefur
hann staðið í eldinum hér
heima, leikið, kennt og haft
leikstjóm á hendi. í fyrr-
nefndu hófi voru haldnar
margar ræður til heiðurs hin-
um aldna leikara, flestar í
Haraldur Kröyer, forselaritari, og Haraldur Björnsson,
takast í hendur, eftir að sá fyrrnefndi hefur afhent þeim
síðarnefnda stórriddarakross Fálkaorðunnar.
léttum dúr, eins og vera ber.
Þeir sem ávörp fluttu voru:
Guðlaugur Rósinkrans, þjóð-
leikhússtjór;, sem tilkynnti að
Þjóðleikhúsið hefði ákveðið
að færa honum að gjrf mál-
verk af honum sjálfum, sem
Sigurður Sigurðsson hefði
gert- Jón Sigurbjörnsson, for-
maður Félags íslenzkra leik-
ara, Vilhjálmur Þ. Gíslason,
útvarpsstjóri, Brynjólfur Jó-
hannesson, formaður Leik-
félags Reykjavík-ur, Ævar
Kvaran, sem afhenti Haraldi
gjöf frá leikurum Þjóðleik-
hússins, Kristbjörg Kjeld, sem
afhenti gjöf frá Tilraunaleik-
húsinu Grímu og dr. Jakob
Benediktsson, sem mælti örfá
orð fyrir hönd áhorfendá og
sagði frá því, þegar hann
horfði á Harald Björnsson
koma fram í fyrsta skipti í
konunglega leikhúsinu í Höfn.
„Gamli skröggur, þú þraut-
reyndi gamli kollega og li&ta-
Orðuveitingin
Hápunktur samsætisins var
þó, þegar Haraldur Kröyer
birtist öllum að óvörum, og
liikynnti samkvæmt boði for-
seta íslands, að orðunefnd
hefði ákveðið að sæma Har-
ald Björnsson stórriddara-
krossi Fálkaorðunnar í þágu
íslenzkrar leiklistar og leik-
menningar.
Haraldur Björnsson hélt
ræðu í lok veizlunnar og
þakkaði hverjum ræðumanni
fyrir sig með vel völdum orð-
um, og öllum, sem hefðu stað-
ið að þessu samsæti, gömlu
félögunum og fleirum, sem
of langt yrði hér upp að
telja- Hann sagði í lok ræðu
sinnar, að ungu leikararnir
hefðu yfir miklu að gleðjast,
leiklistinni væri nú skipaður
veglegur sess í menningarlífi
þjóðarinnar og bað :enn að
skála fyrir islenzkri leiklist
Brynjólfur Jóhannesson mælti fyrir minni frú Júlíönu
Fdriksdó'tur og færði henni blómvönd.
SIAKSTEIMAR
Kína og Kenya
Magnús Kjartansson segir í
málgagni Sovétríkjanna á ís-
landi í gær: „Sá dagur líður
naumast, að ekki berist fréttir
um mannvíg og hryðjuverk ein-
hvers staðar í heiminum. 13
flugmenn eru myrtir í Kongó . . .
glæpaverk í Túnis og Alsír. ráða
menn í Sovétríkjunum gera upp
sakir vegna óhæfuverka á liðn-
um árum“. Ritstjórinn kvartar
síðan undan því. að „um þetta
allt séu birtar stórar fyrirsagnir
í blöðum". en hins vegar sé ekki
skýrt nógu rækilega frá hung-
ursneyð meðal Massai-manna í
Kadjiado-héraði í Kenya, sem
um var getið á baksíðu Mbl. á
sunnudag. og Þjóðviljinn vitnar
til. Segir ritstjórinn, að þar sjá-
ist „árangurinn af stefnu þeirra
.(Breta) í efnahagsmálum“.
Mbl. gegnir vitaskuld þeirri
sjálfsögðu skyldu fréttablaðs að
skýra frá hungursneyð, hvar sem
liún verður í heiminum, hvort
heldur það er í Kenya éða Kína.
En meðal annarra orða: Hvenær
hefur Þjóðviljinn skýrt frá hinni
hræðilegu hungursneyð. sem nú
geisar í Kína? Hver hefur orðið
„árangurinn af stefnu" Kínverja
„í efnahagsn-,álum“? Eru hung-
ursneyðir kannske „misgóðar“
sem fréttaefni? Skiptir það
Þjóðviljann höfuðmáli, hvort
það eru Massai-menn, sem svelta.
eða milljónir Kínverja, sem búa
við sult og seyru? Hvenær hef-
ur kommúnistablaðið skýrt frá
hungursneyðunum, sem urðu í
Sovétríkjunum á fjórða tugi ald-
arinnar, öðru vísi en að afgreiða
bær sem* „auðvaldslygi"? Meðan
Þjóðviljanum er skipað að mat-
reiöa sovétlygamar hráar fyrir
íslendinga, getur Magnús Kjart-
ansson ekki krafizt þess. að
nokkur taki nr.ark á orðum hans.
A1 Capone Kremlinsky
Hitt er svo athvglisvert. að
ritstjórinn skuli jafna „óhæfu-
verkum ráðamanna í Sovétríkj-
unum“ við morð í Afríku.
Vili hann ekki hreinlega viður-
kenna. að ríkisstjómarfundir í
Ráðstjórnarríkjunum hafa verið
og em e. t. v. enn, skv. nýlegum
játningum Krúsjeffs, nákvæm-
lega eins og fundir í glæpafélaga
stjómum í Chicago á þriðja tugi
aldarinnar? Em það ekki
Smiling Killer Cmshy og Trigg-
erhappy Moskolenko. sem ráða
stjórnarathöfnunum?
Skyldu þeir geta
lært af þessu?
Ein af hinum skaðlcgustu
kreddum sósíalista er sú. að all-
•ur atvinnurekstur eigi að vera
rekinn í einhverju sérstöku og
á.kveðnu formi.
Allir heilvita menn skilja, að
rekstrarfornr.ið hefir ekkert gildi
í sjálfu sér. Menn hljóta að mæla
með einhverju ákveðnu rekstr-
arformi. vegma þess að atvinnu-
fyrirtækin verði með þeim hætti
betur rekin og skili þjóðarbúinu
meiri arði en ella.
Þetta mega sósíalistar yfirleitt
ekki heyra nefnt. Ákveðin rekstr
arform eru þegar í upphafi svo
ásæt ,að sjálfsagt þykic, ekki að-
eins að hlífa þeim fyrirtækjum
sem þannig eru rekin við öllum
sköttum og skyldum. heldur að
leggja skuli beinlínis fé til beirra
úr almannasjóðum, ríkissjóði og
bæjarsjóðum.
Óþarft er að nefna dænr.í um
þetta j islenzku atvinnulífi. Til
þess eru þau of mörg og öllum
kunn — og hafa þessi sjónar-
mið, þar sem þau fengu ráðið
framkvæmdum skaðað allan al-
menning í landjnu um hundruð-
ir milljóna.
Nú kom í gær skemmtileg frétt
í Þjóðviljanum frá Krúsjeff.
Hann segir, að rekstrarformin
skipti ekki máli. Aukaatriði sé,
hvort ríkis- eða samyrkjubú-
skaparform. sé á rekstri landbún-
aðarins á tilteknu landsvæði.
(XJm önnur rekstrarform er þar
ekki að ræða). Skyldu kommún-
'star geta af þessu Iært?