Morgunblaðið - 23.11.1961, Síða 23

Fimmtudagur 23. nóv. 1961
MOnCUlSBJ AÐ1Ð
23
— Almennings-
varnir
Framti. af bls. 24.
Holtermann og af þeim sökum
má líta á þær sem mánnúðar-
fyrirtæki. Þær geta tekið marg-
víslegar myndir, en í stórum
dráttum má skipta þeim í tvenns
konar aðgerðir, nefnilega aðgerð-
ir sem koma í veg fyrir tjón og
aðgerðir sem miða að því að
bæta orðið tjón.
FJÓRAR AÐFERÐIR
Aðgerðir til að koma í veg
fyrir tjón eru einkum fram-
kvæmdar með fernu móti: við-
vörunum, dreifingu, byrgjum og
myrkvun. Viðvaranir eru tvenns
konar, í fyrsta lagi viðvaranir
um beinar loftárásir og í öðru
lagi viðvaranir um geislavirkt úr
fall. Eru það starfsmenn almanna
varna sem hafa bæði þessi hlut-
verk á henrH annars vegar í
samvinnu við flugherinn og yfir-
menn flugvalla, hins vegar í sam-
vinnu við vísindamenn-
DREIFING
Dreifing hefur að markmiði að
draga úr tjóni beinna árása.
Hafa Norðmenn gert ýtarlegar
éætlanir um slíka dreifingu íbú-
anna á þéttbýlum svæðum.
Fyrsta verkefnið er að koma
yfirstjóm landsins á óhultan stað,
bæði konungi, ríkisstjórn og þing
mönnum. Þá er ætlunin að flytja
allt fólk, sem býr á hættulegum
svæðum, þ. e. innan 5 km frá
flugvöllum, á öruggari staði.
Loks er gert ráð fyrir að allt
upp í 50% af íbúum borga og
stærri bæja verði flutt burt, ef
til styrjaldar kemur. Er hér fyrst
og fremst um að ræða börn inn-
an 18 ára aldurs, gamalmenni
sem komin eru yfir sjötugt, mæð
ur, kennara og annað það fólk
sem ekki tekur beinan þátt í at-
ihafnalífi eða vörnum bæjanna-
Búizt er við, að með þessum að-
gerðum mundi íbúatalan í sveit-
unum tvöfaldast og er það ekki
talið óhófleg aukning með tilliti
til flóttans úr sveitunum á und-
anförnum árum. í Svíþjóð er t. d.
gert ráð fyrir að íbúatala sveit-
anna þrefaldist, ef gripið verður
til hliðstæðra ráðstafana.
BYRGI
Byrgin eru talin öruggasta
vörnin í stríði, en þau eru tals-
vert kostnaðarsöm. Norðmenn
hafa komið sér upp tvenns konar
byrgjum. Annars vegar eru
rammger byrgi á þéttbýlum
svæðum, sem verja menn gegn
þrýstingi og öðrum áhrifum
kj arnorkusprengju, þó hún lenti
150 metra frá þeim. Er þar fyrir
komið matvælum til tveggja
vikna og nauðsynlegum útbún-
aði- Þessi rammgeru byfgi eru
tvenns konar, annárs vegar opin-
ber byrgi byggð af stjórnarvöld-
unum annað hvort í fjöllum og
hæðum eða undir stórbyggingum,
Ihins vegar einkabyrgi sem öllum
nýbyggjendum er skylt að jera,
séu byggingar þeirra 150 fer-
metrar eða meira. Eykur þetta
by ggingarkostnað að meðaltali
um 1—2%. í Osló einni hafa þeg-
ar verið byggð slík byrgi íyrir
um 400.000 manns, og búizt er
við nýjum byrgjum árlega handa
60.000 manns. Holtermann sagði,
að óhætt væri að reikna með því,
að 95% íbúanna væri forðað frá
dauða og slysum með þessum
byrgjum en án þeirra væru 95%
íbúanna í bráðri hættu.
BYRGI 1 DREIFBÝLINU
Byrgin í dreifbýlinu eru ekki
eins rammger eða dýr. Þau eiga
að verja menn fyrir geislavirku
úrfalli og fyrir áhrifum kjarn-
orkusprengju sem lenti 500 m
frá því eða fjær. Hér er um að
ræða góð kjallaraherbergi með
20 cm. þykkum veggj um og 25
cm. þykku lofti og engum glugg-
um. Þa-u minnka áhrif geislunar
niður í einn hundraðasta. Slík
byrgi hækka byggingarkostnað-
inn um Yi%. Holtermann kvaðst
hafa skoðað kjallaraherbergi í
Beykjavík, og væru þau mörg
égæt til þessara nota, ef fyllt
væri upp í gluggana.
Um myrkvun kvaðst hann ekki
þurfa að fam mörgum orðum,
með málverkið — fannst það
full stórt og yfir því ein-
hver ófullgerður blær. Síðar
pantaði hann þó fleiri mynd-
ir hjá Rembrandt.
Þessi mynd hefur verið í
margra eigu — ýmist safna
eða einstaklinga. Nú síðast
var það í dýrmætu einka-
safni Alfreds Ericsson og
konu hans, en þau eru bæði
látin fyrir nokkru. Það var
Metropolitanlistasafnið í New
York, sem keypti málverkið.
★
Safnið var til sýnis í
nokkra daga áður en upp-
boðið fór fram og komu um
20 þúsundir gesta að skoða
listaverkin. Frá uppboðinu,
sem fram fór í safninu
sjálfu, var sjónvarpað, en á-
horfendur í salnum voru um
2 þúsund. Það tók aðeins
fjórar mínútur að selja þetta
dýra málverk. Fyrsta boð
var ein milljón dala — og
síðan snarhækkuðu þau —
oftast um 100 þúsund dali í
hvert sinn — þar til það var
endanlega slegið Metropolit-
ansafninu á 2.300.000 dali. —
Það er hæsta verð, sem
Rembrandt málverk slegið á
nær 100 milliónir ísienzkra kr.
1 SL. viku var málverk eft-
ir Rembrandt slegið á upp-
boði fyrir 2.300.000 ? eða hátt
í hundrað milljónir islenzkra
króna — en það mun vera
hæsta verð, sem nokkru
sinni hefur verið greitt fyrir
!verk þessa hollenzka meist-
ara. —
Málverkið heitir „Aristo-
teles skoðar brjóstmynd af
Hómer“, en það var gert ár-
því hún væri fslendingum senni-
lega kunn úr stríðinu.
NORSKAR
ALM ANN A V ARNIR
Holtermann lýsti síðan allýtar-
lega skipulagningu almanna-
varna í Noregi, en þær heyra
undir dómsmálaráðuneytið. —
Stjórn almannavarna hefur að-
setur í Ósló og 50—60 manns í
þjónustu sinni. Er þar einnig rek-
inn sérstakur skóli. Noregi er
skipt í fjögur meginsvæði, sem
hvert hefur sinn sérstaka svæð-
isstjóra. Þessum svæðum er svo
skipt í minni svæði, þar sem lög-
reglustjórar eða aðrir leiðtogar
hafa á hendi stjórn almanna-
varna. Lögreglustjórarnir eru
54 talsins. Við hlið þeirra starfa
svo læknar, slöíkkviliðsstjórar,
húsameistarar og aðrir sérhæfðir
menn á hverjum stað. Hverri
borg eða bæ er aftur slcipt í 500
manna hverfi, þar sem sérstakur
hverfisstjóri starfar. Þátttaka í
almannavörnum er borgaraleg
skylda, og eru 4—5% íbúanna
þjálfuð til þessa hlutverks. Eru
kennslustundirnar 40 fyrsta árið,
Og síðan árlega 20 stundir til upp
rifjunar. í Ósló er mannafli al-
mannavarna 12.000, en auk þess
er hægt að kveðja til liðsstyrk
frá öðrum héruðum, ef nauðsyn
krefur. í þessu skyni hafa verið
skipulagðar fjórtán 400-manna
sveitir viðs vegar um landið, sem
ganga undir nafninu „fjern-
hjælp“, og mó kveðja þær til
hjálpar við hjálparsveitirnar á
hverjum stað.
500 MÆLINGARSTÖÐVAR
Holtermann nefndi ennfremur,
að settar hefðu verið upp 500
mælingarstöðvar á vegum al-
mannavarna um allan Noreg til
að mæla geislavirkt úrfall og
senda út tilkynningar, ef hætta
er á ferðum, og segja fólki hvað
gera beri. Þær hafa til umráða
tæki, em mæla geislun þegar
hún er komin upp í 0,06 röntgen
á klukkustund, en maðurinn þol-
ir 70 röntgen án þess að bíða
tjón á heilsu sinni. Holtermann
sagði, að geislunin minnkaði um
ið 1652—53. Um þær mund-
ir var Rembrandt nærri
gjaldþrota. — Heldri maður
frá Sikiley, Antonio Ruff,
bað hann þá að mála fyrir
sig mynd af heimspekingi.
Hann greiddi Rembrandt
500 florin — um 30 þús. ísl.
kr. — fyrir mólverkið, en
það var geysihá greiðsla í
þá daga. Antonio var þó
ekki alls kostar ánægður
níu tíundu hluta á hverjum sjö
tímum, þanng að fólk þyrfti ekki
að vera í byrgjum mjög lengi í
einu, þó geislavirkt ský færi yfir.
LEGGUR FRAM TILLÖGUR
HÉR
Með tilliti til fslands sagði
Holtermann, að allt sem loft-
varnanefnd hefði gert hingað til
gæti vel fallið i-nn í væntanlegar
almannavarnir á íslandi, en hann
kvaðst mundu ræða við dórns-
málaréðherra á föstudaginn og
leggja þá fyrir hann lauslegar
tillögur um, hvað heppilegast
væri að gera hér til að koma
á almannavörnum. Hefur hann
þegar rætt við lögreglustjóra,
borgarlækni og loftvarnanefnd.
— Atvinnurekstur
Framh. af bls. 10.
Mikið hefir verið rætt um kjör
sjómanna vegna hlutar þeirra í
öflun gjaldeyristekna þjóðarinn-
ar, en þar virðist hafa gleymzt
hlutur verKst.jórans.
Hans er það að koma aflanum
fullunnum úr landi hann hefir
umsjón með vinnuafli því sem
handleikur fiskafurðirnar. Hans
er að sjá um að nýting aflans
verði sem bezt má vera. Og að
frágangur vörunnar verði sem
beztur. Hanr ber ábyrgð á því
að eigi séu sendar frá hans um-
sjónarsvæði léiegar vörur i neinni
mynd.
Þetta er aðeins lítið dæmi um
hvert er starf verkstjóra og hver
er býðing hans í þjóðarbúinu.
En nefna mætti fjölmörg önnur
t. d. Verkstjóri er ábyrgur fyrir
uppskipun á varningi sem keypt-
ur er fyrir erlendan gjaldeyri.
Verkstjóri gætir varningsins í
geymsluhúsi, hann hefir umsjón
með útkeyrsiu hans. Verkstjórar
taka við teikningum úr hendi
verkfræðinga og vinna úr þeim
að miklu iuyti.
Verkstjórai hafa stjórnað bygg
ingu vegakerfis landsins. Verk-
stjórar hafa stýrt vinnuaflinu sem
hefir rafvæti landið. Verkstjórar
stjórna uppbyggingu heilla bæja
verklega séð, og svo mætti lengi
telja. En staðreyndin er sú að
starf Verkstjórans hefir ekki ver-
ið metið að verðleikum. Launin
eru yfirleitt lág. Þó með örfáum
undantekningum, miðað við
safnið hefur greitt fyrir
málverk til þessa. Hæsta
verð, sem áður hefur feng-
izt fyrir Rembrandt-mál-
verk á opinberu uppboði var
greitt árið 1927, er „Titus í
hægindastóli“ var slegið á
270 þúsund dali. Hinsvegar
hafa einstaklingar stundum
greitt miklu hærra verð
fyrir málverk eftir Rem-
brandt.
lengd vinnutíma og mikla ábyrgð,
að aðbúnaður ekki sem skyldi.
Afleiðingarnar leyna sér ekki.
Það er orðið erfitt að fá hæfa
menn sem vilja starfa sem verk-
stjórar. Því ef maður er hæfur
til að starfa sem verkstjóri þá
getur hann í flestum tilfellum
gengið að sterfi sem gefur betri
kjör. Þegar fram líða stundir mun
þetta bitna á þjóðarbúinu. Þegar
hinir góðu gömlu verkstjórar,
sem stýrt hc.fa vinnuafli þjóðar-
innar í uppbyggingu þeirri sem
átt hefir sér stað á undanförnum
árum og vakið hefir alheimsat-
hygli, falla frá þá mun reynast
erfitt að fylla skörðin nema sett
sé undir lekann í tíma. Stjórn
landsins og þing hafa séð að eitt-
hvað varð að gera og á síðasta
þingi voru sett lög um verkstjóra-
námskeið, sem ætlað er að
mennta menn til að taka að sér
verkstjórastörf. En það er bara
ekki nóg, því ef engir fást til
þess að sækja þau námskeið
vegna þess að kjör þau sem boð-
ið er upp á, eru ekki sambæri-
leg við það sem hægt er fá, fyrir
önnur ábyrgðarminni störf og
freista því eigi ungra manna. Að
lokum þetta, grein þessi er skrif-
uð í þeim tilgangi að hún komi
fvrir augu mannanna sem hafa
það í hendi sinni hvort í framtíð-
inni mum fást menn að verk-
stjórastörfum, sem séu starfi sínu
vaxnir, menn sem hæfir verði
til að stýra vinnuafli þjóðarinnar
eigi síður en verið hefur. Það
ætti að vera stórt atriði fyrir at-
vinnurekendur og þjóðarbúið í
heild að gæta þess að svo yrði.
Því svo stór er hlutur verk-
stjórans í rekstri eins fyrirtækis,
að ef hann er eigi starfi sínú
vaxinn þá er voðinn vís.
Atli Agústsson formaður
Verkstjórafélags Reykjavíkur.
Urkoman 104 mm
á sólarhring
VÍK I MÝRDAL, 21. nóv. — S1
sólarhring mældist hér 104 mhi
úrkoma, en í miklu rigningunni
ua daginn komst úrkoman upp
í 97 mm. Eru hér flóandi lækir
og vatn alls staðar. en ekki er
vitað um neinar skeftimdir af
völdum úrkomunnar, enda rigndi
I logni. — Fréttaritari.
— Þingeyrarbátur
Framh. af bls. 24.
bala af lóðinni út af Dýrafirðl.
Þeir lögðu af stað heim.leiðis
klukkan þrjú í dag, en það var
svo vont á móti að þeir komu
ekki fyrr en nú. Loftnetið er
ísað og mikil ísing á öllum bátn-
um. Það var mikill mannfjöldi
sem tók á móti Þorbirni í kvöld“,
sagði séra Stefán að lokum.
Skipstjóri á Þorbirni er Júlíus
Ólafsson frá Patreksfirði og var
þetta fyrsti róður hans sem skip
stjóri á bátnum. Þorbjörn hét
áður Mary Holm, er eikarskip,
smíðað í Danmörku 1950.
Bátar töpuðu linum
Tveir aðrir bátar sem reru
frá Þingeyri i fyrrakvöld komu
þangað síðdegis í gær. Annar
þeirra, Þorgrímur, missti um 60
lóðir vegna veðursins en hinn,
Fjölnir 12—15 lóðir.
Fréttaritari blaðsins á ísafirði
símaði í gærkvöldi að fjórir bát-
ar frá Súgandafirði hefðu misst
30—40 lóðir hver í óveðrinu í
gær. Einn bátanna, Friðbert Guð
/ mundsson, fékk á sig brotsjó og
) brotnuðu sex styttur í borðstokk
Ien engann sakaði. Bolungarvík-
urbátar voru allir á sjó, en voru
komnir að landi um klukkan átta
í gærkvöldi- Lítið línutap var
hjá þeim bátum.
Rán frá Hnífsdal fékk á sig
brotsjó og brotnuðu fimm styttur
í borðstokk en engan sakaði.
ísafjarðarbátar urðu einnig fyr
ir nokkru línutjóni og einn bát-
ur missti allt að 50 lóðum.
Bolungarvíkurbátar voru flest-
ir komnir til ísafjarðar í gær-
kvöldi þar sem þeim var ekki
vært við brimbrjótinn í Bolung-
arvík vegna veðurs.
— Mikojan
Framh. af bls. 1.
sagt fundið óþyrmilega fyrir
þýzka hernaðarandanum, þegar
þeir sátu í fangabúðum nazista
á styrjaldarárunum.
Lange svaraði strax og sagðist
ekki geta samþykkt allt. sem
Mikojan hefði sagt um V-Þýzka-
land — og að Nöregur hefði ekk-
ert gert til lausnar alvarlegustu
heimsvandamálum-
Hann vék aff ástandi á alþjóffa
vettvangi og sagffi, að i síffustu
heimsstyrjöld hefðu Norðmenn
Iært það, að eigin friðarvilji
þeirra væri ekki nægur til þess
að vernda frelsi þeirra. Þessi lær
dómur hefur skilið eftir djúp og
varanleg spor meðal norsku þjóð
arinnar. Þetta er orðin stjórn-
málaleg staðreynd, sem engin
norsk ríkisstjórn getur virt að
vettugi.
Þáð væri eðlilegt, að Noregur
leitaði öryggis í bandalagi við
aðrar þjóðir, sem ættu við sömu
vandamál að etja. Við erum nor-
ræn þjóð, tengd öðrum norræn-
um þjóðum sterkum böndum —
og við höfum lagt aðaláherzlu á
að láta okkar ekki eftir liggja
til þess að treysta friðinn á Norð
urlöndum.
Lange talaði af blöðum og
sama gerði Gromyko, sem næst-
ur reis á fætur. En rússneski
utanríkisráðherrann bætti þó
nokkru við sem svari við um-
mælum Lange. Hann sagði, að
Noregur aðhefðist margt, sem
væri Ráðstjórninni áhyggjuefni
— og í viðræðunum í Moskvu
hefði komið í ljós, að stjórnir
landanna greindi á um margt.
En ef við eigum að komast að
gagnkvæmum skilningi verða
báðir aðilar að leggja töluvert
áf mörkum.
Eftir að Gromyko hafði lokið
máli sínu spratt Mikojan aftur á
fætur og ræddi nánar um nokk-
ur þeirra atriða, sem hann hafði
áður minnzt á Þið eruð nábúar
okkar en þið skiljið okkur ekki
alltaf nógu vel — og gerðir ykk-
ar eru í samræmi við það- Það,
sem nú er efst á baugi, er að
varðveita friðinn, þ. e. a. s. af-
vopnun — og ég vildi gjarnan,
að Noregur gerði eitthvað á þeim
vettvangi, sagði Mikojan.
Lange utanríkisráðherra og
samfylgdarmenn hans fara í
fyrramálið flugleiðis í fjögurra
daga heimsókn til Uzbekistan.