Morgunblaðið - 24.11.1961, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Jt Föstudagur 24. nóv. 1961 'i
Tíöni krabbameins
StT VAR tíðin að skáld um allan
heim nrtu ljóð um hvíta dauða og
ribhöfundar skrifuðu skáldsögur
frá berklahælum. Þetta heyrist
ekki lengur. Nú varpar annar
sjúkdómur meiri skugga á samtíð
ina, sem er yrkisefni skáldanna.
Við setningarathöfn aðalfundar
Sambands krabbameinsfélaga á
Norðurlöndum, sem haldinn var
16. október, flutti norskt skáld,
Terje Stigen, mikið kvæði helg-
að baráttunni gegn krabbameini,
og nefndi það „Den usynlige
armé“. Þó við blaðamenn látum
okkur ekki detta í hug að nefna
okkur í sömu andránni og skáld-
in, þá þykjumst við einnig sækja
efni í samtíðina.
—~k—
I sambandi við aðalfundinn
var í þetta sinn erindaflutningur
um krabbamein í legi. Fluttu 12
Norðuriandalæknar fyrirlestra
um þetta efni, þar af einn íslend-
ingur, Ölafur Bjarnason læknir,
sem talaði um tiðni krabbameins
í legi á islandi. Fréttamaður
blaðsins gekk því í leit að fróð-
leiksmolum um þetta efni á hans
f-und í Rannsóknarstofu háskól-
ans við Barónstíg, en Ólafur hef
ur síðan 1949 haft með höndum
allar vefjarannsóknir þeirrar
stofnunar, sem ein annast slíka
sjúkdómsgreiningu og tekur við
sýnishornum frá sjúkrahúsum
landsins og frá einstökum lækn-
um.
Allsherjar leit
— Siðan 1949 hafa formenn og
framkvæmdastjórar krabbameins
félaganna á Norðurlöndum hitzt
og borið saman bækur sínar,
fyrst annað hvert ár og nú á
hverju ári, sagði Ölafur Bjarna-
son. Próf. Niels Dungal tók sem
formaður íslenzku samtakanna
Iþátt í formannafundunum. En
auk venjulegra fundarstarfa,
komu þeir sem umsjón hafa með
krabbameinsskráningu í hinum
ýmsu Norðurlöndum saman á
fund og mætti ég fyrir okikar
hönd. Þá kom í minn hlut að
flytja einn fyrirlestur í erinda-
flokknum um krabbamein í legi.
— Eg býst við að Norðmenn
hafi fyrst og fremst valið þetta
efni til umræðu, til að skýra frá
tilraun sem þeir hafa verið að
gera, en 'hún er í því fólgin að
framkvæma leit að krabbameini
í legi, áður en nokkurra ein-
kenna fer að gæta. Þessi tilraun
var gerð í einu fylki, Ostfoldfylki
í Noregi. Var upplýsingaplaggi
dreift, þar sem konur á aldrin-
um 25—60 ára voru hvattar til
að koma í ókeypis skoðun. Und-
irtektir voru mjög góðar, komu
um 80% af konum á þessum aldri
til skoðunar. Norska krabba-
meinsfélagið stóð að tilraun þess
ari og lagði fram íé til hennar,
og telur það sig hafa náð svo
góðum árangri að ætlunin er að
reyna að útfæra þetta frekar,
jafnvel svo að það nái yfir landið
1 heild, þó ekki sé enn fyrir
hendi fé eða menntaðir starfs-
kraftar til að ganga svo langt.
Annars hefur þetta verið reynt
víðar, bæði í Kanada og Banda-
ríkjunum. Og reynslan hefur
sýnt að eftir nokkur ár fækkar
raunverulega því. krabbameini,
sem komið er á hátt stig, og það
eykur líkurnar fyrir lækningu.
20 tilfelli á ári hverju
— Aður en við höldum lengra,
væri fróðlegt að vita hvar við
Islendingar stöndum hvað þenn-
an sjúkdóm snertir, í samanburði
við hin Norðurlöndin ?
— Þeim tilfellum af krabba-
meini í legi, sem hér hafa verið
greind, hefur fjölgað siðustu
30—40 árin. Ég hefi reynt að
afla allra tiltækra upplýsinga um
þetta frá aldamótum, en fyrstu
áratugina eru þær mjög af skorn-
um skammti. A síðustu árum
koma 'hér um 20 tilfelli á ári.
Hins vegar eru sjúkdómstilfell
in færri miðað við fólksfjölda en
'hjá nökkru hinna Norðurland-
anna. Það er eins og tíðnin fari
lækkandi eftir því sem norðar
dregur. Danmörk er hæst með
Getur það bent til þess að hann
finnist yfirleitt seinna hér.
Sérdeildlr til lækninga
— Að mínum dómi ættu frurn
rannsóknir á þessu sviði að vera
í sambandi við þessa stofnun hér,
hélt Olafur áfram og vék aftur
að leit að krabbameini j legi áð-
ur en þess fara að sjást merki.
Hér á rannsóknastofunni fer
fram öll vefjagreining hér á
landi og nauðsynlegt að samband
sé þarna á milli. En því miður
er ekki aðstaða til að bæta neinu
við hér; hvorki fyrir hendi hús-
rými ne starfsfólk aflögu.
1 samfbandi við það er rétt að
geta þess, að til þessa hafa þessi
sjúkdómstilfelli verið tekin til
meðferð i hinum ýmsu sjúkra-
húsum í landinu. En sú stefna
hefur verið rikjandi á Norður-
löndum að beina þeim á sér
sjúkrahús, sem fást við þessa teg
und sjúkdóma, en lækning er
óhugsandi dnnars staðar en í
sjúkrahúsi. Radium er mi'kið not
að við lækninguna. Og þar sem
Landspítalinn er eina sjúkrahús-
ið, sem hefur yfir því að ráða,
er eðlilegast að slíkri sérdeild
verði komið upp þar, ekki sizt
þar sem tilfellin eru enn ekki
fleiri en um 20 á ári. Eðlilegast
væri að slík lækning færi fram
á kvensjúkdómadeild, en hún er
hér undir sama þaki og fæðing-
ardeildin og óhæfilega lítil. Allir
vita um sjúkrarúmaskortinn á
fæðingardeildinni, en þetta er
mál sem brýn nauðsyn er að ráða
einhverja bót á.
lægst hér af öllum Norðurlöndum
51 tilfelli á 100 þús. konur og
Island lægst með 22 miðað við
sama fjölda.
— Kom fram nok'kur kenning
um það hvernig getur staðið á
því, að þessi tegund krabbameins
fer lækkandi eftir því sem norð-
ar dregur?
— Nei, það kom ekikert fram
um það og raunar ekkert hægt
um það að segja. Þó hafa sumir
látið sér detta í hug, og það er
hrein tilgáta, að sýklar og þá
helzt veirur, valdi eða eigi a. m.
k. hlut að þessum sjúkdómi. Það
var sett fram á alþjóðalækna-
þingi í Vín um mánaðarmót
ágúst og september sl., að veirur
gætu átt sinn þátt í krabbameini
í leghálsi. Það styður þessa kenn-
ingu, að þessi tegund krabba-
meins er yfirleitt algengari í
þéttbýli en dreifbýli. Reynzla
okkar hér er í samræmi við
þetta. Það koma fyrir fleiri til-
felli í Reykjaví'k en úti á landi.
Mein á frumstigi læknast
— Hefur verið gerð nokkur
tilraun hér á landi til að leita að
þessari tegund krabbameins, áð-
ur en fer að bera á einikennum
þess ?
— Þegar leitarstöðin var sett
á fót hér, var byrjað á þvj í
mjög smáum stíl, en vegna fjár-
skorts var ekki hægt að gera það
eins og æskilegt hefði verið. Að-
alatriðið í slíkri leit eru hinar
svokölluðu frumurannsóknir.
Með þeirri aðferð má finna
krabbameinið alveg í uppihafi.
Og í lang flestum tilfellum er
hægt að lækna sjúkdóminn, ef
hann finnst nógu snemma.
— Verður sjúklingurinn hans
sem sagt ekki var strax?
— Það er mismunandi. Stund-
um gefur hann íljótt einkenni,
en stundum getur hann leynt á
sér, svo sjúkdómurinn er farinn
að dreifast út þegar hans verður
vart, og þá minnka möguleikar
á lækningu að sama skapi.
— Hvað finnst krabbamein í
legi fljótt hér á landi miðað við
það sem gerist annars staðar ?
— Það kom fram á fundinum
í Osló, að aldur sjúklinganna er
hlutfallslega hærri hér á landi
en á hinum Norðurlöndunum,
■þegar sjúkdómurinn finnst.
5000 vef jasýnishorn greind
— Þér drápuð á það, að engu
meiru væri hægt að bæta á hér
í Rannsóknarstofuhúsinu. Segið
þér mér, hvaða rannsóknir fara
hér fram ?
— Hér eru framkvæmdar allar
krufningar, sýkla- og blóðvatns-
rannsóknir eru gerðar hér og svo
vefjarannsóknirnar. .Þetta eru
aðalþættir daglega starfsins. Og
þessi daglegu störf hafa hlaðizt
svo upp, að þau eru miklu um-
fangsmeiri en góðu hófi gegnir.
Þegar próf. Dungal kom þessari
stofnun upp á kreppuárunum, er
engir peningar voru neins staðar
fyrir hendi, var það einstakt
framtak og gert af stórhug. Sið-
an hefur ekkert bætzt við, en
verkefnin aukizt gifurlega.
Ef ég tek sem dæmi mína
deild, vefjarannsóknardeildina,
þá komu inn um 200 sýnishorn á
ári í upphafi, og hélzt það nokk-
urn vegin óbreytt til 1949. Síðan
hafa verkefnin farið sívaxandi,
svo að í ár munu koma yfir 5000
sýnishorn til vefjagreiningar hér.
Við önnumst vefjarannsóknir fyr
ir öll sjúkrahús á landinu og fá-
um einnig nokikuð frá einstökum
• Bragabót um Egil og
Öskju Þingeying
Um dagínn birtum við hér
í dálkunum vísur eftir Pál
BergþórssOn veðurfræðing um
þingeyinginn Öskju. Síðan
hefur Egill Jónasson á Húsa-
vík birt ema vísu um þetta
efni 1 Dagbókinni hér í blað-
inu. Páii hefur kannski fund-
izt hann vera búinn að senda
Þmgeyingum full miklar hnút-
ur, þó i gamni sé, a. m. k.
barst mér svohljóðandi brag-
arbót frá honum um sama leyti
og visan kom til Mbl. frá
Agli.
Þó menn hafi á Húsavík
hneigðu úr Öskju kyni,
ekki er hún í öllu lík
Agn Jónassyni.
Æstum logum Askja spjó
upp un breiða sprungu.
Hygg ég Egill hafi þó
hættulegri tungu.
Öskjuhraunsins hitaglóð
hverfux eins og gengur.
Ætla ég, að Egils ljoð
ylji meir — og lengur.
læknum. Svipaður vöxtur hefur
verið í öðrum greinum hér.
Við höfum satt að segja ekki
getað annað ýmsum verkefnum,
sem sjúkrahúsin hafa sótt á okk-
ur með. En verið er að vinna að
því af hálfu stofnunarinnar að
fá fé til að byggja hér við, og
liggur fyrir alþingi sem nú situr
beiðni um fjárveitingu í því
skyni.
400 ný krabbatiifelli
— Ef við snúum okk'ur nú að
krabbameinsskráningunni. Hvað
koma mörg krabbameinstilfelli
alls hér á ári hverju?
—Ný tilfelli, sem skráð voru
á sl. ári, voru alls 400. Hér hófst
skráning á vegum Krabbameins-
félagsins árið 1954. Eg hefi haft
umsjón með því verki sem er
unnið í skrifstofu félagsins, mest
af Halldóru Thoroddsen. Við höf-
um haft þann hátt á að leita til
sjúkrahúsanna, sem senda inn til
kynningar um þau krabbameins-
tilfelli sem þau fá. Við reiknum
með að flestir sjúklinganna komi
fyrr eða síðar í sjúkrahús. Að
minnsta kosti koma öll tilfelli til
vefjagreiningar hingað. Að auki
förum við yfir öll dánarvottorð.
1 Noregi og Sviþjóð er það lög-
fest skylda að skrá krabbameins-
tilfelli. Allsherjarskráning var
fyrst tekin upp í Danmörku 1942.
— Fundurinn í Osló var hald.
inn til að ræða um þessa starf-
semi yfirleitt, skiptast á skoðun-
um um tæknileg atriði og hugsan
lega möguleika á að taka upp
samvinnu um rannsóknir á sér-
stökum tegundum krabbameina,
sagði Olafur að lokum. Kom
fram vilji á að efla samstarf
milli félaganna *g koma á föst-
um reglum um hvernig skrán-
ingu er hagað. Var þessi fundur
mjög vel undirbúinn af Norð-
manna hálfu, og móttökur aHar
sérlega rausnarlegar. — E. Pá.
Dó ekki af
matareitrun
FYRIR nokkrum dögum fregn-
aði blaðið að kona ein hér i bæn-
um hefði látizt af matareitrun,
eftir að hafa borðað úr sardínu-
dós, er hún fékk í vinning á
hlutaveltu. Ekki fékkst sú fregn
staðfest. En í gær fékk blaðið
þær upplýsingar hjá borgar-
læiknisembættinu að önnur
dauðaorsök hefði komið fram við
krufningu eftir að umrædd kona
lézt og þetta því ekki rétt með
farið.
RIKISSTJÓRN Kúbu tilkynnti 1
dag, að hún myndi fara þess á
leit, að Oryggisráð Sameinuðu
þjóðanna komi til fundar hið
allra fyrsta til þess að fjalla um
undirbúning vopnaðrar íhlutun-
ar Bandarí'kj amanna í málefni
Dominikanska lýðveidisins. Seg-
ir Kúbustjórn að slík íhlutun í
málefni landsins sé áfangi á leið
til vopnaðrar innrásar Banda-
rí'kjamanna á Kúbu.
• Leikritið of snemma
Fyrir nokkrum dögum kom
að máli við mig móðir, sem
vill koma á framfæri tilmæl-
um til rikisútvarpsins frá heil-
um hópi barna innan við 12
ára aldur.. Það er í sambandi
við framhaldsleikritið í útvarp
inu á þriðjudögum.
Ekki svo að skilja að þessar
mæður hafi neitt á móti leik-
ritinu, siður en svo. Þeim
finnst það einmitt mjög
skemmtilegt og vel leikið og
því góð dægrastytting að
hlusta á það. En leikritið byrj-
ar kl. 8 á kvöldin og erfitt er
að vera búin að koma stálp-
uðum börnum í bólið fyiir
þann tima. Nú hafa þær rekið
sig á, að krakkar á aldrinum
8—12 ára þola illa að hlusta
á þetta ieikrit, þó þau séu
alveg æst í það. Neyðaróp
heyrast, og ýmislegt furðu-
legt og óiiugnanlegt gerist, og
krakkarnjr fá martröð, neita
að vera ein o. s. frv. eftir að
þau hafa hlustað á þetta.
Yngri krakkar skilja ekki leik
inn og eidri þola hann vafa-
laust sér að skaðlausu.
Þessvegna vilja þessar mæð-
ur fara íram á það að leik-
ritið verði fært aftar á dag-
skrána, svo að krakkarnir
hlusti ekki á það, en þeir full-
orðnu þurfi ekki að loka fyrir
við mxkla óánægju, enda mun
fiamhaidsleikritið ætiað íull-
orðnum.