Morgunblaðið - 29.11.1961, Blaðsíða 23

Miðvikudagur 29. nóv. 1961
1UORCU1SBT AÐIÐ
23

Mynd tekin eftir Hófðabrekkuvegi á Húsavík á sunnudaginn var. Þarna er um 5 metra hár
skafl. Börnin ganga beint upp á húsþak af götunni. (Ljósm. Mbl.: Silli).
— Tengdasonur ...
Bandaríkin ekkert við því segja.
Það, sem við erum andvigir og
teljum ógnun við friðinn er,
að fámennur hópur geti neytt ein
hverju kerfi upp á nokkra þjóð
með því að grafa undan gildandi
stj órnarháttum.
Verðum kyrrir í V-Berlin meðan
íbúarnir óska þess
’ i Mikill hluti viðtalsins fjallar
um Þýzkalandsmálin. Þar sagði
Kennedy meðal annars, að færi
svo að friðarsamningur milli
Sovétríkjanna og Austur-Þýzka-
lands legði stjórn samgangna til
og frá V-Berlín í hendur hinna
síðar nefndu, sem e.t.v. tækju
upp á því að hindra þær sanv
göngur — þá hefði slíkur friðar
samningur ekki frið í för með sér,
heldur aukna hættu.
| — Þegar skipzt verður á skoð
tjnum og rætt við Sovétríkin um
þetta mál, sera við vonum að
verði, sagði forsetinn, vona ég,
að okkur verði látnar í té þær
tryggingar, sem gera okkur kleift
að halda þeim réttindum, sem við
höfum í Vestur-Berlín samkvæmt
fjórveldasamningnum, sem enn
er í fullu gildi. Við munum ekki
verða áfram í V-Berlín ef rbúar
borgarinnar óska þess ekki. En
þeir vilja að við séum kyrrir
og meðan svo er, verðum við að
varðveita réttindi ofckar þar,
sagði Kennedy. Hann kvaðst
vona, að Sovétménn væru sér
sammála um þetta atriði og vildu
stuðla að frjálsum flutningi varn
ings og fólks til og frá V-Berlín.
Hann bætti við, að gætu forráða
menn Austurs og Vesturs komizt
að samkomulagi um Berlínar-
mélið, myndi þáð mjög bæta sam
skipti Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna.
|f „Gæti skllið — ef —“
Kennedy sagði einnig í viðtal
inu, að hann vildi helzt ekki, að
Vestur-Þýzkaland fengi eig-
in kjarnavopn. Adzjubei kvaðst
hafa skilið á forsetanum, að hann
væri því andvígur að Vestur-
Þýzkaland hefði slíkum vopnum
á að skipa eða hefði stjórn yfir
slíkum vopnum. Kennedy minnti
jafnframt í svari sínu á, að Aden
auer kanzlari hefði árið 1954
sagt, að Vestur-Þjóðverjar vildu
ekki kjarnavopn. Sú er áfram
6tefna vestur-þýzku stjórnarinn
ar, sagði Kennedy — og ég tel
það skynsamlega stefnu.
Adzjubei spurði Kennedy,
hvort hann teldi að vestur-
þýzkir hershöfðingjar gætu feng
ið of mikil áhrif í NATO. Kenne
dy kvað mikilvægt að leggja á
það áherzlu, að hinir vopnuðu
herir Þýzkalands væru hluti af
NATO sem væri stjórnað af öll
om fimmtán aðildarríkjunum —
og ekkert þeirra óskaði nýrrar
Styrjaldar.
Eins og sakir stæðu væri æðsti
yfirmaður bandalagsins Banda-
BÍkjamaður.
i - Kennedy sagði, að hann gœti
Bkilið óróleika Rússa, ef Vestur-
Þjóðverjar heifðu eigin kjarna-
vopn, flugskeyti og ‘ sterkan,
sjálfstæðan þjóðarher — mér
yrði sjálfum órótt, sagði hann.
En þróunin hefur ekki orðið á
þann veg til þessa, því skyldum
við þá hætta á aukna erfiðleika
í samskiptum Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna. Meðan hvorki
ykkur né okkur er ógnað í
Evrópu. Eg álít, að við ættum að
líta á málin eins og þau eru nú
— árið 1961, sagði Kennedy.
Friðarsamning _
Ennfremur sagði Kennedy, að
ein af orsökum hins ótrygga á-
stands í heimsmálunum, væri ár-
angursleysi viðræðnanna í Genf
um bann við tilraunum með
kjarnavopn. En hin raunveruiega
hætta felst í því, sagði forsetinn,
að við — eins og þið — megnum
að valda gífurlegu tjóni með
vopnum okkar. Sovétríkin og
Bandaríkin munu verða fyrir
mestum þjáningum og eyðilegg-
ir.gum í mögulegri styrjöld. Því
tel ég, að við gætum, — ef við
kæmum fram með sönnu raun-
sæi — komizt að samkomulagi
sem tryggði hagsmuni beggja
landanna Og gæfi okkur færi á að
auka lífsþægindi þjóðanna. Eng-
ar þjóðir geta gert eins mikið
til varðveizlu friðar og Banda-
rikjamenn og Rússar, sagði for-
setinn. Ef okkur tekst hélt hann
áfram — að halda friði næstu
tvo áratugi munu þjóðirnar lifa
til muna auðugra og hamingju-
samara lífi.
Ritstjórinn spurði Kennedy,
hvernig honum myndi lítast á
hugmyndina um friðarsamning
milli Bandaríkjanna og Sovétríkj
anna. Forsetinn kvaðst þeirrar
skoðunar, að ekki skyldi aðeins
gera friðarsamning, heldur stíga
þau skref. sem gætu gert friðinn
möguleian. Eitt þeirra mörgu at-
riða, sem ræða bæri í því sam-
bandi, væru Þýzkalandsmálin.
Fengist lausn þeirra mála, væri
það mikilvægt skref í átt til
bættrar sambúðar á öðrum svið
um. Ef við gætum komizt að sam
komulagi sem tryggði frið í Mið-
Evrópu; komið á hlutlausri og
óháðri stjórn í Laos — já, þá gæt-
um við ráðist með betri árangri
á önnur þau vandamál sem
spennu valda. En við getum ekki
látið við sitja, að draga herlið
okkar frá Evrópu — yfir allt
Atlantshaf, gegn því að þið drag
ið herlið ykkar inn fyrir landa-
mæri Sovétríkjanna, sem eru að
eins í nokkur hundruð kílómetra
fjarlægð. Því verður að skapast
skilningur um aðstöðuna í Berlín
og Þýzkalandsmálinu.
Eg vona því hélt Kennedy á-
fram, að hið fyrsta hefjist við-
ræður milli ríkisstjórna okkar og
þær beri góðan árangur. Að
kljúfa land - kljúfa borg - reisa
múrvegg þvert í gegnum borg —
allar slíkar ráðstafanir auka
spennuna í stað þess að minnka
hana. Við erum þeirrar skoðunar,
að næðist samkomulag i Þýzka-
landsmálinu gætum við einnig
gert ráðstafanir til þess að
tryggja öryggi annarsstaðar,
sagði Kennedy að lokum.
Viðbrögðin
Samkvæmt fregn Reuters
fréttastofunnar, telja vestrænir
fréttamenn í Moskvu, að það,
sem mest áhrif hafi á sovézka
borgara verði hin ljósa skýring
aðild Vestur-Þýzkalands að Atl-
antshafsbandalaginu og einnig
yfirlýsing forsetans um hvað
leiði og muni leiða af óskum
Sovétríkjanna um að koma á
kommúnisma í öllum heiminum
Ennfremur hafi forsetinn sagt
opinskátt að Rússar hafi komið
fram með tvískinnungi, er þeir
undirbjuggu kjarnorkutilraunir,
meðan þeir sátu enn við samn
ingaborðið í Genf.
í stjórnarbúðum Bretlands hef
ur viðtalinu verið vel tekið og
af opinberri hálfu í Washington
er viðtalið sagt mikilvægt, því
þetta sé í fyrsta sinn sem íbúar
Sovétríkjanna fái að heyra sjón-
armið Vesturveldanna á alþjóða-
málum.
Hins vegar segir Tass frétta-
stofan rússneska að Kennedy
hafi í viðtalinu reynt að fela
sig bak við hina gömlu rúllu-
gardínu, þar sem skrifað standi
„Hin mikla kommúníska ógnun“,
Ennfremur hafi hann kosið að
kenna Rússum um, að Þýzka-
land væri nú svæði síaukinnar
spennu. Og hann reyndi segir
Tass, að gera lítið úr hinni vax-
andi hernaðarlegu hættu frá
Vestur-Þýzkalandi.
— Braut rudd
Framhald af bls. 24
enn úti, en búið er að hagræða
því. Ekki er enn vitað, hvort eitt-
hvað vantar í það. Mikið fé er
enn úti hjá þeim bræðrum á Ein-
arsstöðum og Jaðri í Reykjadal,
en ekki vitað, hvað vantar í það.
Á Einbúa í Bárðardal lágu 20
kindur úti í hríðinni. Þær eru
fundnar, en þrjár voru dregnar
dauðar úr fönn. -— H.G.
Búa í Péturskirkju
Grímsstöðum í Mývatnssveit,
28. nóvember.
EKKI virðist vanta margt fé á
bæjum hér í kring eftir stórviðr-
ið, og virðist útkoman ætla að
verðá sæmileg að því leyti
þannig, að hvergi er vitað um
verulegan fjárskaða. Vitað er um
2—3 kindur, sem drepizt hafa í
hríðinni, en nú verður smalað
utan næsta nágrennis, og er þá
viðbúið, að fleira finnist dautt.
— J. S.
Allt er á kafi í snjó í Mývatns-
sveit. 10 manna flokkur fór í
morgun að leita að fé inni á
Fjöllum, en það er venjulega haft
þar á heiðum til mánaðamóta nóv.
—des. og þá sótt. Ekki er vitað
með vissu, hve mikið fé er þar
inni frá nú. — Mennirnir fóru
á skíðum og búa í Péturskirkju,
sem er í jaðri Nýjahrauns, en
það rann úr Sveinagjá árið 1875.
Jón Pétur Þorsteinsson, bóndi í
Reykjahlíð, er leitarforingi. Leit-
armenn hafa með sér síma og
hafa samband við Reykjahlíð á
hverju kvöldi.
— Afuminlum
Framh. af bls. 24.
á stórvirkjunum, bæði sunnan-
lands og norðan, og mundu slík-
ar virkjanir væntanlega kosta
þúsund milljónir króna. Til að
standa undir slíkum kostnaði
verður að vera fyrir hendi iðn-
aður, sem strax getur tekið við
verulegum hluta orkunnar.
Aluminíum-verksmiðjan, sem nú
er rætt um að byggja, yrði að
líkindum 20 þúsund tonna, en
gæti þó orðið 40 þúsund, Og mögu
leikar yrðu til stækkunar upp í
100 þúsund tonn.
Jóhann Hafstein gat þess, að
hér væri um gífurlega stórt fyrir-
tæki að ræða. Þannig mundi 40
þúsund tonna aluminíum-verk-
smiðja væntanlega kosta 1 'h
milijarð króna. Kísilgúrverksmiðj
an yrði aftur á móti minna fyrir
tæki, sem ekki mundi kosta nema
120—130 milijónir. Af fjárhags-
ástæðum væri hugsanlegt að við
gætum kömið henni upp af eigin
rammleik. En á því sviði hefur
tæknikunnátta úrslitaþýðingu og
auk þess nefðu þeir erlendu aðil-
ar, sem viðræður hefðu farið
fram við, góða markaðsmöguleika
í Evrópu.
„Skoðanir eru noikkuð skiptar
um það, hvort við eigum að taka
upp slíka samvinnu", sagði ráð-
herrann, „en ég fyrir mitt leyti
tel að við eigum ekki að hika við
það á nokkurn hátt að laða saman
möguleika orkunnar, sem við höf
um, og erlenda tækni Og fjár-
magn, sem við ekki höfum“. Vel
væri hægt að búa um hnútana og
gætuirr við í því efni stuðzt við
reynzlu Norðmanna. Ráð væri
fyrir því gert, að við gætum eign
azt kísilgúrverksmiðjuna á 20—
25 árum, og um aluminíumvenk-
smiðjuna væri það að segja, að
við mundum sjálfir eiga orkuver
in og einungis vera samnings-
bundnir til að selja útlendingum
orku um ákveðið árabil. Sjálfa
verksmiðjuna mundu útlendingar
hinsvegar eiga einir fyrst í stað,
en þó væri hugsanlegt að íslenzk
ir menn gætu lagt eitthvað fé til
byggingar hennar.
að hafa samvinna
Viðræður í Sviss
Fulltrúar frá íslenzku ríkis-
stjórninni hafa að undanförnu
dvalið í Sviss til viðræðna við
þá aðila þar í landi, sem mestan
áhuga hafa á að koma hér upp
aluminíumverksmiðju. Má gera
ráð fyrir, að athugunum verði svo
langt komið haustið 1962, að þá
verðum við íslendingar að taka
endanlega afstöðu til þess, hvort
við viljum hafa samvinnu við út
lendinga um að hrinda þessum
stórmálum fram.
Óhræddir
við aðra
Ræðumaður vék að fram-
kvæmdaáætluninni. Sagði hann,
að ríkisstjórnin mundi væntan-
lega ganga frá henni í byrjun
næsta árs, að öðru leyti en því
:em tæki til stóriðjunnar, en af
stöðu til hennar verður væntan-
lega að taka síðar á árinu, eins
og áður er um getið. Ræðu sinni
lauk hann á þessum orðum:
„Iðnaðuijinn, sem við höfum í
dag, er sannarlega góðra gjalda
verður, en er þó fyrst og fremst
miðaður við innanlandsmarkað.
Nú þarf að renna fleiri stoðum
undir atvinnuvegina og við þurf
um að vera óhræddir að hafa
samvinnu við aðra til að styrkja
þær stóðir'.
— Alþingi
Framh. af bls. 8.
full þörf á því. Hins vegar væri
lagt út á ranga braut með því að
leggja á sérstakan skatt til að
inna af hendi iðgjaldagreiðslur
og væri það á misskilningi byggt.
Þá sagði hann, að með frumvarp
inu væri farið út á þá braut, að
leggja sérstakan skatt á bátaflot-
ann til styrktar togaraflotan-
um. Kvaðst hann að vísu á þeirri
skoðun, að að veita þyrfti togara-
útgerðinni stuðning, en hins veg-
ar væri hann andvígur því, að
það væri gert með þessu móti.
Leggja togurunum
Næstur tók Björn Pálsson (F)
til máls. Sagði hann, að með
gengislækkunarfrv. 1960 hefði
verið ákveðið,
að afgangur út-
flutningssjóðs
skyldi ganga til
greiðslu á trygg
ingariðgjöldum,
en nú ætti að
taka allan geng
islækkunargróð-
ann og láta hann
renna í ríkis-
sjóð. — Ríkið
slægi eign sinni
útgerðin ætti að
rekstrarkostnað,
sem varð vegna gengislækkun-
arinnar, en fá svo ekki einn
einasta eyri í staðinn. En það
væri lágmarkskrafa útgerðar-
innar, að fá uppbætur á síldina
í sumar, búið hefði verið að
semja um afurðaverðið, áðuren
gengisfellingin varð, það væri
því siðferðileg skylda að greiða
mismuninn. Þá kvað hann ráð-
stafanir frumvarpsins gera út-
gerðarmönnum að ýmsu leyti
léttara að standa undir trygg-
ingariðgjöldum, en taldi út-
gjaldabyrðina af þeim sökum
orðna óeðlilega mikla og þyrfti
lagfæringar við. Þá sagði hann,
að vitað væri, að hluta af hluta
tryggingarsjóði ætti að verja til
að greiða hallann á togaraút-
gerðinni. Kvað hann það rang-
látt, að bátaútvegsmenn einir
ættu að standa undir þeim
halla, auk þess lítil búmennska
að gera út togara, sem ékki afla
einu sinni fyrir rekstrarkostn-
aði, hvað þá fyrir vöxtum og
afborgunum á lánum.
Um hagsmunaágreining
að ræða
Bjarni Benediktsson forsætis-
ráðherra tók aftur til máls og gat
þess, að nokkuð hefði verið vikið
að gengislækkuninni sjálfri, þótt
hún væri ekki til umræðu. Allir
á gróðann, en
greiða aukinn
skynsamir menn vissu, sem
kynnt hefðu sér nógsamlega að-
stæður, að svo víðtækar kaup-
hækkanir hlytu að leiða til geng-
isfellingar. Hitt væri einnig kunn
ugt, að sjávarútvegurinn á við
örðugleika að etja, ekki þó vegna
gengisfellingarinnar heldur fyrst
og fremst sakir kauphækkana
fyrr á þessu ári. En með gengis-
lækkuninni og þessu frumvarpi
væri reynt að firra vandræðum.
Nokkuð hefði þegar tekizt og
enn betur mun takast að bæta úr
örðugleikunum, þegar sjávarút-
vegurinn fer að njóta góðs af
ákvæðum frumvarpsins enda var
þeim málum ekki skipað á annan
veg betur.
Togaraútgerðin á við enn aðra
örðugleika að etja en bátaút-
vegurinn, sagði ráðherrann,
vegna hins geigvænlega aflaleys-
is. Björn Pálsson sagði, að úr því
þeir gætu ekki borið sig, ætti að
leggja þá niður. Þannig gæti eng-
inn talað í fullri alvöru, þótt þeir
gerðu það í gaman-máli. Á það
er að líta, að með stækkun land-
helginnar voru bátaútvegnum
sköpuð forréttindi umfram tog-
arana og gengið á rétt þeirra.
Allir vita hvaða nauðsyn rak til
þess, en eðlilegt verður að telj-
ast, að þröngt sé í búi, þar sem
togararnir njóta svo lítilla rétt-
inda innan fiskveiðilögsögunnar
og aflabrestur hefur orðið á hin-
um fjarlægu miðum. Toganaút-
gerðin hefur verið og er þjóðinni
meira virði en svo, að stundar-
örðugleikar slái því föstu, að
leggja beri hana niður. Þá liemur
til _ álita, hvort rétt sé að veita
þeim meiri réttindi innan land-
helginnar. Yrði því þá eflaust
haldið fram, að gengið sé á hlut
bátaflotans, á sama hátt og nú
er haldið fram, að gengið sé á
hlut togaranna. Hér er um að
ræða hagsmunaágreining milli
þegna þjóðfélagsins, sem allir
eiga jafnan rétt til landsins gæða.
Og hver er kominn til að leggja
á slíkt einhlítan úrskurð? Kvaðst
ráðherrann vita, að það væri ekki
vinsælt að segja, að annaðhvort
fái togararnir rýmkaðan fiski.
veiðirétt eða þá fjárbætur. með-
an rekja má örðugleika þeirra til
stækkunar landhelginnar. Sagð-
ist ráðherrann ekki hafá heyrt
minnst á önnur úrræði, en kva'ðst
hræddur um, að hér ætti að bæta
hlut annars á kostnað hins.
Ráilherranum tókst ekki að
ljúka máli sín-u, er venjulegur
fundartími deildarinnar rann út,
og og mun væntanlega halda
ræðunni áfram á fundi deildar-
innar á fimmtudag. • —