Morgunblaðið - 30.11.1961, Side 13

Fimmtudagur 30. nóv. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
13
Vi
New York, 27. nóv.
SL. 15 ár hafa 40 lönd með
wm 800 milljónir íbúa, sem
áður lutu hinum gömlu ný-
lenduveldum, öðlazt frelsi og
gerzt óháð og sjálfstæð ríki.
Heilar heimsálfur, sem áður
bjuggu við nýlenduskipulag,
mæta nú þjóðum hins gamla
heims á jafnréttisgrundvelli
og ganga móti nýjum tíma
frelsis og uppbyggingar.
Þessi merkilega þróun sl.
eins og hálfs áratugs hefur
víðast hvar gerzt á friðsam-
legan hátt. Hin gömlu stór-
veldi í Evrópu hafa gert sér
Ijóst, að tími nýlenduskipu-
lagsins er liðinn. Þær tóku
þess vegna upp þá stefnu að
heimsstyrjöldinni lokinni að
hjálpa nýlendum sínum til
sjálfsbjargar, undirbúa frels-
istöku þeirra með fjölþætt-
um ráðstöfunum til þess að
800 milljdnir manna
f á frelsi á 15 árum
SOVÉTRÍKIN TAKA UPP NÝTT
ÞRÆLAHALD OG NÝLENDUKÚGUN
gera nýlenduþjóðirnar færar
um að stjórna sér sjálfar, og
byggja upp réttar- og lýð-
ræðisþjóðfélög. .
Það er Bretum og Frökk-
um til mikils sóma, hversu
vel þeim hefur tekizt þetta.
Flestar nýlendna þeirra, sem
nú hafa öðlazt sjálfstæði,
stefna örugglega í átt til
uppbyggingar og framfara.
Margar þeirra hafa þegar
skapað sér traust lýðræðis-
skipulag og fólki sínu mögu-
Ieika batnandi lífskjara og
bjartrar framtíðar. Aðrar eru
skemmra á veg komnar og
berjast við frumstæða lifn-
aðarhætti, fátækt og öryggis-
leysi. En náin samvinna hef-
ur yfirleitt tekizt um efna-
hagslegt samstarf milli hinna
nýju þjóða og fyrrverandi
yfirþjóða þeirra.
SORGARSAGA KONGÓ
í einstökum nýlendum hefur
frelsistakan ekki haft þá far-
eæld í för með sér, sem aS var
stefnt. Um það er sorgarsaga
belgíska Kongó gleggsta dæmið.
Þetta stóra land í hjarta Afríku
var þess engan veginn viðbúið
að öðlast sjálfstjórn. Hin belg-
íska nýlendustjórn hafði ekki
búið ættflokka þess undir að
hefja í einu vettfangi stjórn og
tippbyggingu nýs þjóðfélags. —
Þess vegna gliðnaði Kongólýð-
veldið þegar á morgni frelsis-
tökunnar og hefur stöðugt ver-
ið á barmi borgarastyrjaldar
BÍðan. Friðunarstarf Sameinuðu
þjóðanna er þar ennþá eins
'langt eða lengra frá takmark-
inu og þegar það hófst fyrir
rúmu ári. íhlutun þeirra í
Kongó, sem byggðist á beiðni
ríkisstjórnar landsins, hefur
skapað samtökunum stórfelld
vandræði, kostað þau gífurleg
útgjöld og leitt til örlagaríkra
átaka innan þeirra.
Aðgerðir Sameinðu þjóð-
anna í Kongó kosta samtök-
in 10 milljónir dollara á
mánuði eða 430 millj. kr., og
hafa leikið fjárhag þeirra
þannig, að þeim liggur nú
við gjaldþroti, þar sem mörg
meðlimaríki þeirra neita að
taka þátt í þessum kostnaði,
þar á meðal Sovétríkin.
NÝLENDUSTEFNA RÚSSA
En á sama tíma og hin vest-
rænu stórveldi hafa veitt 800
milljónum manna í hinum
gömlu nýlendum sínum frelsi og
hjálpa þeim síðan til að byggja
upp ný þjóðfélög, hafa önnur
stórveldi tekið upp merki ný-
lendustefnunnar. — Síðan árið
1939 hafa Sovétríkin hreinlega
innlimað í veldi sitt landsvæði,
sem er um 200 þús. fermílur að
stærð með 22,5 milljónum íbúa.
Meðal þessara landa eru Eystra-
saltslöndin, Eistland, Lettland
og Lithauen, ásamt finnsku
Karelíú og hluta af Norður-
Fínnlandi. Auk þess hafa Sovét-
ríkin gert 7 önnur lönd í
Austur og Mið-Evrópu með um
90 milljón íbúum að algerum
leppríkjum sínum og stjórna
þeim í skjóli síns rauða hers
með aðstoð fámennra flokka
kommúnista í þessum löndum.
í Asíu hafa Sovétríkin einnig
teygt áhrifavald sitt yfir Ytri-
Mongólíu, Norður-Kóreu og N-
Vietnam, að ógleymdum Kuril-
eyjum, sem þau hrifsuðu undir
sig sem borgun fyrir níu daga
þátttöku í styrjöldinni gegn
Japan.
1 hlnum nýju nýlendum og
leppríkjum Sovétríkjanna rikir,
eins og í Rússlandi sjálfu, algert
einræði. Þar er ekkert mál-
frelsi, ekkert prentfrelsi, ekkert
félagafrelsi eða fimdafrelsi. Þar
er ekki einu sinni frelsi til að
ferðast. Múrveggir og gadda-
vírsgirðingar eru settar upp til
þess að hindra fólkið í að kom-
ast burtu eða hafa samskipti
við nágranna sína. — Hvorki
sovétþjóðirnar sjálfar né hinar
nýju nýlenduþjóðir þeirra mega
heldur hlusta á útvarp frá
vestrænum lýðræðislöndum. Ó-
hemju fé er varið til þess að
trufla allar útvarpssendingar að
vestan. Nýlendufólkið eða íbúar
Sovétríkjanna mega heldur ekki
kaupa blöð eða bækur frá Vest-
urlöndum, nema þá blöð komm-
únista, t.d. Daily Worker í Lon-
don og Þjóðviljann í Reykja-
vík. En skyldi fólk þar eystra
hafa mikið gagn eða gaman af
þeim bókmenntum?!!
Þanmg er hin nýja nýlendu-
stefna Sovétríkjanna í fram-
kvæmd. Það sætir því vissulega
engri furðu þótt það þyki
skrýtin málafylgja þegar leið-
togar kommúnista þykjast vera
harðskeyttir andstæðingar allr-
ar nýlendukúgunar og flytja
jafnvel tillögur um það, að þær
þjóðir, sem ennþá hafa ekki
öðlazt sjálfstæði, skuli tafar-
laust fá frelsi, hversu sem
ástatt er fyrir þeim, og hvar
sem þær eru staddar á þroska-
braut sinni.
KRÖFUR MAROKKÓ
OG INDÓNESÍU
En nýlendusjónarmiðin eiga
sér því miður fleiri formælend-
ur en Rússa. Þegar Mauritanía,
sem er gömul frönsk nýlenda,
var að undirbúa frelsistöku
sína í góðri samvinnu við
Frakka, gerði Marokkó allt í
einu kröfu um að þetta ná-
grannaland þess yrði lagt und-
ir sig. íbúar Mauritaníu, sem
eru um 800 þús. talsins, höfðu
sjálfir ákveðið að þeir vildu
verða sjálfstæð þjóð. Þeir töldu
sig enga ástæðu hafa til að láta
innlima land sitt í Marokkó.
En út úr þessu reis hörð og
löng deila. Þegar inntökubeiðni
Mauritaníu var rædd á Alls-
Eftír Sigurð Bjarnason
herjarþinginu í haust tóku Mar-
okkómenn upp illskeytta bar-
áttu gegn henni, lýstu yfir
kröfum sínum til landsins og
fengu margar aðrar Arabaþjóð-
ir til stuðnings við þessar
kröfur.
Þannig geta jafnvel smáþjóð-
ir, sem nýlega hafa öðlazt sjálf-
stæði, látið sér til hugar koma
að gerast drottnarar minni og
veikari nágranna sinna!
SUKARNO FER Á KREIK
Ekki ósvipuð barátta stendur
nú einnig yfir austur í Kyrra-
hafi. Þar hefur Sukarno índó-
nesíuforseti krafizt þess, að
vesturhluti Nýju-Gíneu verði
afhentur Xndónesíu án þess að
nokkurt samráð verði haft við
það fólk, er byggir þetta land
sem liggur í órafjarlægð frá
henni og er fjarskylt Indónes-
um að ætterni.
Nýja Gínea er þriSja
stærsta ejja í heimi, næst
á eftir Ástralíu og Græn-
landi. Rúmur helmingur
hennar tiiheyrir Ástralíu en
tæpur heimingur eyjarinnar
hefur um 300 ár verið yfir-
ráðasvæði Hollendinga. Á
helmingi Hollendinga eru um
700 þús. íbúar en 1,8 millj.
íbúa á hluta Ástralíu.
Þetta mikla eyland er byggt
fjölda ættflokka, svokölluðum
Papúum, ákaflega frumstæðu
fólkf á mjög lágu menningar-
stigi. Það talar 4—500 tungu-
mál og þess eru dæmi að jafn-
vel í einum og sama dal eða
héraði búi þrír eða fjórir ætt-
flokkar, sem ekki skilja hver
aðra. Indónesía hefur nú gert
kröfu til þess að hollenzki hluti
eyjarinnar verði tafarlaust af-
hentur sér. Ef það verði ekki
gert hafa leiðtogar Indónesa
jafnvel hótað að beita hervaldi
til þess að fá vilja sínum fram-
gengt.
Hollendingar hafa hins vegar
lagt til að þetta frumstæða land
verði fyrst í stað sett undir
verndargæzlu Sameinuðu þjóð-
anna en ibúum hennar síðan
gefinn kostur á því að ákveða
sjálfir, hvaða kost þeir velji,
hvort þeir vilji sameinast Indð-
nesíu eða gerast algerlega sjálf-
stæð þjóð þegar tími væri til
kominn. Leiðtogar Hollendinga
hafa lýst því yfir, að þeir hafi
engan áhuga á að halda land-
inu áfram sem hollenzkri ný-
lendu. Þeir hafa boðizt til að
borga framvegis 30 milljónir
dollara á ári til uppbyggingar
þar eins og undanfariri ór.
Rússar og fylgiríki þeirra
hafa lýst yfir eindregnum
stuðningi við ’-.röfur Indó-
nesiu til Nýju-Gíneu. Þeir
mega ekki heyra nefnt að
íbúar eyjarinnar hafi sjáifs-
ákvörðunarrétt um f ra ni tið
sína, geti ákveðið það sjálfir,
hvort þeir sameinist Indó-
nesíu eða gerist sjálfstætt
ríki, sem e.t.v! myndi er tím-
ar liðu sameinast þeim hluta
eyjarinnar, sem Ástralia hef-
ur ráðið.
HIN ÓSJÁLFSTÆÐU
LANDSVÆÐI
Ennþá eru um 50 landsvæði í
heiminum, sem eru ósjálfstæð.
Tæpum 40 þeirra er stjórnað
af Bretum. Samtals eru íbúar
þessara 50 landsvæða um 50—-
60 milljónir. Sum þeirra eru ör-
fámennar eyjar með nokkur
þúsund íbúum. Önnur eru all-
fjölmenn, svo sem sumar ný-
lendur Portúgala í Afríku.
Nokkrar brezkar nýlendur
munu enn öðlast sjálfstæði á
næstunni. Þannig verður Tanga
nyika sjálfstæð 9. des. n. k. —
Brezku Kamerúnsvæðin sam-
einuðust sl. haust Kamerún-lýð-
veldinu og Nigeríu. Uganda mun
öðlast sjálfstæði 9. okt. næsta
ár og Kenya og Zansibar hafa
þegar fengið verulega sjálf-
stjóm en stefna nú til algers
sjálfstæðis.
í Nyasalandi og Norður-
Rhodesiu er unnið að undirbún
ingi nýrrar stjórnarskipunar.
Brezka Guiana og brezka
Honduras eru einnig á leið til
sjálfstæðis.
ALLAR NÝLENDUR
FRJÁLSAR INNAN TÍU ÁRA
Þing Sameinuðu þjóðanna hef
Framhald á bls. 23.
Jaja Wachuku, utanríkisráðherra Nigeríu — Öll Afríka frjáls
fyrir árslok 1970. fbúar Nigeríu eru um 40 milljónir, þeir
kaupa meginhluta þeirrar skreiðar, sem íslendingar flytja út.