Morgunblaðið - 30.11.1961, Page 23
Fimmtudagur 30. nóv. 1961
MORCVTSBl ifílÐ
23
— Málning
Framh. af bls. 24.
starfar á rannsóknarstofu Hörpu,
skiftu með sér verkum við öflun
sýnishorna. Guðmundur rannsak
aði nágrenni Reykjavíkur, en
Baldur fór norður að Öskju.
Fluor á Hellisheiði
Sýnishorn, sem tekin voru í
Esju reyndust með öllu óskaðleg,
en sýnishorn frá Hellisheiði og
Öskju innihéldu sömu skaðlegu
efnin, fluorsambönd, er fundust
einnig á tilraunaplötum Hörpu
hér í Reykjavík, en þar var fluor
salt í mjög miklu magni, og er
það sannað að það olli skemmd-
um á málningunni.
Sennilega hafa þessi skaðlegu
efni borizt í loftinu sem ryk og
fallið til jarðar á hinum ýmsu
stöðum, sem skemmdanna hefur
orðið vart, enda sýna veðurkort
Veðurstofunnar ótvírætt, að
fyrstu þrjá daga gossins var vind
átt mjög breytileg og stóð á alla
þá staði, sem málningarskemmd-
irnar komu fram á. Hinsvegar
byrja ekki hinar skaðlegu verk-
anir fyrr en rykið blotnar, t. d.
við rigningu, því þá myndast
m. a. fluorsýra sem er mjög
skaðleg fyrir málningu, gler og
fl. Það er staðreynd, að hraun-
rennslið var mest fyrstu þrjá
daga gossins, en samkv. upplýs-
ingum dr. Sigurðs Þórarinssonar,
er gasútstreymið ætíð í jöfnu hlut
falli við hraunrennslið.
— Bréf frá New York
1 Frh. af bls. 13.
ur oft lýst yfir, að öllum þjóð-
um beri sjálfstæði og sjálf stofn
skrá þeirra er byggð á sjálfs-
ákvörðunarrétti þjóða og mann-
helgi og frelsi einstaklingsins.
Á þessu þingi hafa þó enn ver-
ið fluttar margar tillögur um
nýlendumálin. Hafa t. d. Rúss-
ar lagt til að allt nýlenduskipu-
lag skuli „skilyrðislaust hafa
verið upprætt fyrir árslok 1962.“
Geta menn gert sér í hugar-
'lund, hvaða hreinskilni og heil-
hugur liggur til grundvallar
þeirri tillögu þeirra.
Utanríkisráðherra Nigeríu,
Jaja Wachuku og sendinefnd
hans á þinginu hafa hins
vegar fiutt tillögu um að all-
ar ósjálfstæðar þjóðir skuli
hafa öðlaxt frelsi fyrir árslok
1970.
Sennilega skiptir það ekki
miklu máli hvaða tímatakmörk
verða sett í þessum efnum, eða
hvort þau verða nokkur sett.
í'róunin heldur áfram. Fram
fyrir hendur hennar verður
ekki tekið. En engum er það
áreiðanlega ljósara en mörgum
hinna nýju þjóða að hættulegt
er að rasa fyrir ráð fram og fá
þeim þjóðum algera sjálfstjóm,
sem enn eru þess vanbúnar að
taka við henni. Um það er sorg-
arsaga Belgíska Kongó áþreif-
anlegasta dæmið.
Afstaða kommúnista til ný-
lendumálanna er ekkert dægur-
fyrirbrigði. Sjálfur Lenin lagði
á ráðin um hana eins og fléira
og markaði hana m. a. með
þessum ummælum:
„Við kommúnistar verðum að
styðja borgaralegar frelsishreyf-
ingar í nýlendunum þegar þess-
ar hreyfingar eru raunverulega
byltingareðlis, og þegar fulltrú-
ar þeirra hindra okkur ekki í
að uppfræða og skipuleggja
bændurna Og hinn arðrænda
Éjölda í anda byltingarinnar."
Engum dylst hvað fyrir
henin vakir. Kommúnistar
eiga að styðja frelsishreyf-
ingar nýlendnanna, ekki til
þess að hjálpa þeim tii þess
að öðlast frelsi heldur tii
þess að skapa þar jarðveg
fyrir kommúníska byltingu,
nýtt þrælahald, nýtt nýlendu
skipulag, hálfu verra og sví-
virðilegra hinu gamla. Þessu
boðorði hafa leiðtogar Sovét-
ríkjanna og flugumenn komm
únista um allan heim trúlega
fyigt.
En hinn frjálsi heimur, sem
er að afnema nýlenduskipulag-
Sð og leiða hundruð milljóna
xnanna fram til frelsis og þroska
frá áþján og niðurlægingu fagn-
ar hinum nýju þjóðum og mun
reyna að styðja þær eftirmegni
4 uppbyggingu þjóðfélaga þeirra.
f»að er stórbrotnasta viðfangs-
efni núlifandi kynslóðar, næst
því að tryggja frið og sættir
meðai mannanna.
Baldur Líndal, sem tók sýnis-
horn af snjónum í Öskju, af há-
öxlinni gegnt gosinu, segir m. a.
svo í greinargerð varðandi þenn-
an þátt rannsóknanna.
„Töluverða stybbu lagði af gos
stöðvunum og hraunefiunni þenn
an dag. En það vakti sérstaka
eftirtekt mína hve miklar útfell
ingarnar í hinu nýja hrauni voru.
Ég tók tvenns konar sýnishorn
í því skyni að rannsaka þær. í
fyrsta lagi eru það hvítar útfell-
ingar sem koma fram þegar raki
(snjór) kemst að hinu heita
hrauni. Er hér um að ræða ör-
þunna skán sem gefur hraunkögl-
unum gráan blæ. í öðru lagi var
um að ræða áberandi þykkar
(1—5 mm) ljósleitar útfellingar,
sem höfðu komið fram í ákveðn-
um blettum í þeim hluta hrauns
ins sem var farið að kólna. Þessir
blettir voru nokkrir metrar í þver
mál, grænleitir til að sjá, en við
nánari athugun mátti finna ljós-
grænar, gular og rauðar útfell-
ingar í sama bletti. Þessir blettir
voru strjált í hrauninu og svo
virðist sem útfellingarnar hefðu
komið fram við gufu uppstreymi
á þessum einstöku blettum. Má
geta sér til að þarna hafi hraun-
ið runnið yfir djúpa skafla og að
hiti hraunsins hafi valdið upp-
gufun í nokkra daga.
Athuganir slíkar sem þessar,
viðvíkjandi útfellingum í hraun-
inu, miða að því að gera sér
grein fyrir hve miklar og hvaða
gostegunir hafi stigið upp frá
gígnum í fyrstu goshrynunni.
Þessar gufuútfellingar sem lýst
var benda til þess að óvenju
mikið af uppgufunargjörnum
efnum sé enn í hrauninu eftir að
það hefir runnið og mætti því
gera ráð fyrir að gosmökkurinn
í byrjun hefði innihaldið óvenju-
mikið af klór og fluor samblönd-
um auk vatnsgufu. Efnagreining-
ar á þeim sýnishornum, sem var
safnað, munu að sjálfsögðu gefa
fyllri upplýsingar un þessi atr-
iði".
Gaddur við Heklugosið
Mbl. átti í gær tal við dr. Sig-
urð Þórarinsson varðandi þetta
mál. Sagði hann að eftir að tók
að bera á fíngerðu öskufalli frá
Heklu, varð vart við gadd á bæj-
um næst Heklu. Gaddur er sjúk-
dómur þessi nefndur, en gosefni
mynda þá hrúður á tönnum
skepna, og setjast í liðamót
beina þannig að skepnur verða
ganglausar. Sagði dr. Sigurður
að hestar yrðu einkum fyrir barð
inu á gaddinum þar sem þeir
tækju svo nærri grasrótinni Áður
hefðu verið til sérstakar tengur
í sveitum til þess að brjóta gadd
af tönnum skepna. Sigurður sagði
að í sumum eldri gosum hefðu gos
efnín verið miklu meirá ábérandi
Og hefði þá oft fallið mikið af
skepnum.
Með snjóbíl til öskju?
Dr. Sigurður sagði að rann-
sóknir Hörpu undirstrikuðu
hversu margt þyrfti að athuga
við hvert eldgos. Sagði Sigurður
að hann hefði reynt að komast
til Öskju um daginn, en þá hefði
óveður gripið í taumanna, „en
ég gæti hugsað mér að ef ekki
verður fært til Öskju vegna veðra
í bili að fara með Guðmundi
Jónassyni á snjóbíl þegar fært
verður orðið yfir hálendið og ár
lagðar. Það er sérstaklega þýð-
ingarmikið að Guðmundur Sig-
valdason kæmist í Öskju, en hann
er sérfræðingur í efnabreyting-
um og samsetningum hrauna",
sagði dr. Sigurður Þórarinsson að
lokum.
— Apinn Enos
Frh. af bls. 1
rétt að stjórn. Var því ákveð-
ið að láta skipið lenda.
Ekki er vitað hvort þetta ó-
happ verður til þess að fresta
því að skotið verði á braut
mönnuðu geimfari. En tilkynnt
var í dag að ákveðið væri að
John H. Glen, höfuðsmaður úr
landgönguliði flotans yrði fyrsti
Bandaríkjamaðurinn, sem skot-
ið væri á braut umhverfis jörðu.
Næstur á eftir honum verður
Donald Slayton majór í flug-
hernum. Áætlað hafði verið að
senda Glen út í geiminn hinn
29. des. n. k.
FYRIR RÚMU ári var ný verzl
un opnuð í Aðalstræti 18, sem
hlaut nafnið: Úr og skrautvörur.
f júní í sumar varð gerð mikil
breyting á verzluninni, hún
stækkuð og bætt við minjagripa
deild. Fyrir rúmum mánuði var
endanlega gengið frá verzlun-
inni og „nú fyrst þykjumst við
vera þess umkomnir að auglýsa
búðina“, sagði eigandi hennar,
Skúli Sívertsen við blaðamann
Mbl í gær.
Verzlunin „Úr og skrautvörur'*
hefur aðallega á boðstólum, eins
og nafnið ber með sér, úr Og
skartgripi, auk minjagripa. Einn
ig sér hún um viðgerð á klukk
um og úrum. Þá hefur verzlunin
söluumboð fyrir keramikmuni frá
— Kennedy
Framh. af bls. 1.
ingarnar biðu samningaviðræðn
anna. Hann bætti því við að til
væri margskonar alþjóðlegt eftir
lit. Þar gæti komið til mála fjór
veldaeftirlit, SÞ eftirlit o.fl.
Kennedy sagði að ekki væri
útilokað að bandarísku varalið
arnir, sem kvaddir voru til her
þjónustu fyrr á þessu ári, losni
áður en tólf mánaða skyldutkni
þeirra rennur út. Hann sagði
það hinsvegar hafa verið nauð-
synlegt að kalla út þetta vara
lið vegna ástandsins í Berlín.
HELZTU VANDAMÁLIN
Aðspurður sagði Kennedy að
ekki kæmi til mála að hann færi
í heimsókn til Sovétríkjanna með
an ekki væri fundin viðunandi
lausn á jafn mikilsverðum mál
um og Þýzkalands- og Berlínar-
vandamálunum og ástandinu í
Suðaustur Asíu. Enda hefði hon
um ekkert boð borizt frá Krú-
sjeff. Þá væri frá sama sjónar-
miði ekki tímabært að ræða samn
inga NATO Og Varsjárbandalags
ins, þer sem gefin væru gagn-
kvæm fyrirheit um að hvorugur
aðilinn skyldi ráðast á hinn.
Hann sagði að lausn Þýzkalands,
Berlínar og Suðaustur Asíuvanda
málanna yrði að finna fljótlega
til að draga úr spennunni í heim
inum.
— Berlin
Framh. af bls. 1.
verði að hverfa og tryggja verð-
ur ferðafrelsi milli Berlínar og
Vestur-Þýzkalands.
Þá segir ríkisstjórnin það
nauðynlegt að Atlantshafsbanda
lagið hafi yfir kjarnorkuvopn-
um að ráða, til samræmis við
vopnabúnað andstæðinganna. —
Hins vegar ber stjómin á móti
því að ætlunin sé að reyna að
útvega þýzka hernum kjarn-
orkuvopn. — Kjarnorkuvopnin
yrðu eingöngu undir sameigin-
legri yfirstjórn NATO. En al-
menn og algjör afvopnun er á-
fram eitt af aðalmarkmiðum
vestur-þýzkrar utanríkisstefnu,
segir í tilkynningunni.
Glit h.f. og mikið úrval af þeirri
vöru á boðstólum.
Skúli Sívertsen sagðist leggja
áherzlu á fyrsta flokks þjónustu
og að veita góða fyrirgreiðslu í
sambandi við minjagripasöluna,
verzlunin annaðist sendingar
minjagripa til útlanda o.s.frv.
Húsakynni verzlunarinnar eru
mjög smekkleg og nýtízikuleg,
gólfteppi á gólfinu, lýsing góð,
afgreiðsluborð og sýnisskápar úr
harðviði. Verzlunin er sem fyrr
segir í Aðalstræti 18, Uppsölum,
á 2. hæð.
Meðfylgjandi mynd er úr
minj agripadeildinni
Kennedy lýsti yfir ánægju
sinni yfir að hafa fengið tæki-
færi til að koma skoðunum sín
um á framfæri í Izvestia, mál-
gagni stjórnar Sovétríkjanna.
HERSTÖÐVAR
Varðandi fyrirspurn um Efna
hagsbandalag Evrópu sagði £or-
setinn að Bandaríkin hefðu ekki
í hyggju að gerast aðili að þeim
samtökum. Hinsvegar yrðu
Bandaríkin að halda viðskipta-
samböndum sínum erlendis til
að útfiutningurinn minnki etoki
frá því, sem nú er. ,,Ef við get-
um ekki flutt út meira en við
flytjum inn“, sagði Kennedy,
„verðum við annað hvort að
skera niður efnahagsaðstoð okk
ar við erlend ríki eða leggja
niður herstöðvar og kalla her-
mennina heim“. Hann sagði að
kostnaður við þessar herstöðv
ar væri um 3000 millj. dollara
á ári, en viðskiptajöfnuðurinn
hagstæður um 5000 millj. dollara.
Þess vegna hafi verið mögulegt
að halda uppi herstöðvum er-
lendis.
— x —
f fréttum frá London er sagt
að tvö atriði í sambandi við um
mæli Kennedys hafi vakið sér-
staka athygli þar, en þau eru um
samninga NATO ög Varsjárbanda
lagsins og um alþjóðaeftirlit með
akbrautinni til Berlínar. Er á
það bent að samkomulag muoi
ríkja um þessi atriði milli Breta
og Bandaríkjamanna, en hinsveg
ar talið vafasamt að Frakkar séu
á sama máli.
— Almenna
Framh. af bls. 3.
hallur Bjarnason biskup skráðl
ýmist eftir minni eða frásögnum
annarra. Bókarauki er grein, sem
Dóra ÞórhalLsdóttir, forsetafrú,
hefur ritað um föður sinn.
Bækur á næsta ári.
Á næsta ári er ráðgert, að út
komi fjögur til fimm bindi af
skáldverkum Gunnars Gunnars-
sonar. Verði unnt að koma fimm
bindum út, lýkur útgáfu ritsafns
ins á árinu en alls eru í því 8
bindi.
Mánaðarbækur AB verða vænt
anlega þessar á fyrri hluta árs-
ins.
Rússland, 2. bindi í hinum vand
aða útgáfuflokkí „Lönd og þjóð-
ir“. Bókin er eftir Charles W.
Thyer o.fl. en þýðendur eru
Gunnar Ragnarsson og Thorolf
Smith.
Moby Dick — hvíti hvalurinn
— hin sígilda skáldsaga banda-
rískra bókmennta eftir Herman
Melville í þýðingu Júlíusar heit-
ins Havsteens, sýslumanns.
Ævisaga Hannesar Þorsteins-
sonar, afar fróðleg og óvenju
hreinskilin cjálfsævisaga eftir
hinn kunna og merka fræðimann.
Ítalía, þriðja bindið i „Lönd og
þjóðir" eftir Herbert Kubly. Ein
ar Pálsson þýðir bókina.
Fuglabók.
Fuglar Evrópu. Þetta er eitt
merkasta og glæsilegasta fræði-
rit, sem út hefur komið. Það hef
ur þegar verið gefið út samtals
í milljón eintaka á ýmsum tungu
málum. í því eru myndir af öll-
um fuglategundum Evrópu. og 64
litmynt.asiður. Sjái menn ókunn
an fugl. eiga þeir að geta þekkt
hann eftir leiðbeiningum bókar-
innar, en í henni eru „lyklar"
svipaðir þeim sem eru í Flóru
Islands. Höfundar ritsins eru 3
heimsfrægir visindamenn, þeir
Roger Petersen, Guy Montfort og
P. A. D. Hollom, en Jul. Huxley
ritar formála. Dr. Finnur Guð-
mundsson þýðir bókina.
Forn-islenzk
bókmenntasaga.
Af öðrum bókum. sem væntan
legar eru næsta ár, ber einkum
að nefna íslenzkar bókmenntir í
fornöld I. bindi bókmenntasögu
Einars Ól. Sveinssonar prófessors
Er áætlað, að verkið verði alls 3
bindi og tekur yfir fyrstu 5 ald-
irnar í íslenzkum bókmenntum.
Verður verkið væntanlega í 3
bindum — bókmenntaviðburður,
sem vafalaust mun vekja athygli
út fyrir ísland.
Þjóðfræðasafnrit.
Á næsta ári hefur AB útgáfu
stórverks. sem kallað er Islenzk
þjóðfræði. Þegar hafa verið á-
kveðin 5 bindi í því verki. Máls-
háttasafn, sem Bjarni Vilhjáims-
son og Óskar Halldórsson safna
til. Þetta verður safn um 8000
málshátta, eða stærsta safn ís-
lenzkra málshátta hingað til.
Skýringar fylgja. Þá er vísna-
safn, safn lausavísna fram um
aldamótin 1900, sem Sveinbjörn
Beinteinsson sér um. Islenzkt orð
takasafn í umsjá dr. Halldórs
Halldórssonar prófessors, og tvö
bindi þjóðkvæðasafns, sem Jón
Marinó Samsonarson magister
sér um.
Auk þessara bóka koma út
nokkur skáldverk, en óraðið er
um útgáfu s.hl. ársins. Tvö bindi
koma e.t.v. út í flokknum „Lönd
og þjóðir", Bretland og Japan.
Öskjubók.
Að lokum má geta þess, að
samið hefur verið við dr. Sigurð
Þórarinsson um útgáfu öskjubók
ar, en ekki er afráðið. hvenær
hún kemur út.
Svíþjóðarbátur
Til sölu ca. 50 tn. bátur í úrvals ástandi. Diesel-vél.
Sjálfleitandi síldarmælir og annar minni SIMRAD.
Báturinn er nýyfiriarinn. Góðir skilmálar - trygging.
FASTEIGNIR — SKIP & BÁTAR,
Höfðatúni 2 — Simi 18833.
(Ljósm.: Ól. K. Mag.).