Morgunblaðið - 03.12.1961, Blaðsíða 11

r
Sunnudagur 3. des. 1961
MORGVKBL AÐIÐ
11
GREIN sú, sem hér birt-
ist á eftir, fjallar um mál-
vjsrkauppboð og verð á
málverkum erlendis og
hérlendis. Nýlega birtist í
vikublaðinu „Time“ grein
um þetta efni og er stuðzt
við þá grein að miklu
leyti.
,,MiIljóna-Rembrandtinn“
I síðasta mánuði var hald-
ið málverkauppboð í Parke-
Bernet-sölunum í New York,
sem vakið hefur athygli um
allan heim. Þar voru seld 24
Málverkið „Aristoteles skoðer brjóstmynd af Hómer“ boðið upp.
ílæti eru býsna dýr
málverk úr dýrmætu einka-
safni Alfreds Williams Erick-
sons og Önnu, konu hans, en
þau hjón eru bæði látin. —
Meðal málverkanna var
mynd Rembrandts: „Aristo-
teles skoðar brjóstmynd af
Hómer“, sem hlotið hefur hið
leiða viðurnefni: „Milljóna-
Rembrandtinn“. Þetta mál-
verk hefur verið aðalum-
ræðuefni listelsks fólks og
málverkasafnara, allt frá
því að Parke-Bernet var beð-
inn um að bjóða það upp.
Uppboðið hófst kl. 8 um
kvöldið og stóð aðeins yfir í
rúma klukkustund. Gefnir
höfðu verið út 850 aðgöngu-
miðar, en um það bil helm-
ingi fleira fólki skaut upp á
uppboðskvöldinu, og að-
göngumiðar vbru seldir á 50
dali á svörtum markaði. Bið-
röð tók að myndast fyrir
framan húsið rúmri klukku-
stund áður en uppboðið átti
að hefjast. Aðalsalurinn og
þrír aðrir salir, þar sem
fylgjast mátti með uppboð-
inu í innanhússsjónvarpi,
voru troðfullir.
•Uppboðið hófst með því,
að boðin var upp mynd eftir
Jan Mostaert, hollenzkan
málara, sem var uppi á 16.
öld. Málverk eftir Van Dyck
fór á 27 þúsund dali, öllum
til mikilla vonbrigða, þar
sem það var 53 þúsund döl-
um lægri upphæð en búizt
var við. Aftur á móti flaug
hið undurfagra málverk: „Si-
bylle prinsessa af Cleves“
eftir Lucas Cranach, eldra,
á 105 þúsund dali, sem var
tvöfalt hærri upphæð - en
gert hafði verið ráð fyrir. Og
þá var röðin komin að Rem-
brandt.
Fyrsta boð var slétt millj.
Boðið hélt áfram að hækka
— um 100 dali í hvert sinn,
þar til aðeins tveir keppi-
nautar voru eftir: umboðs-
maður listasafnsins í Cleve-
land, sem gaf boð sitt til
kynna með handahreyfingu,
og James Rorimer fyrir
Metropolitanlistasafnið í New
York, sem smellti með fingr-
unum. Eftir fjórar mínútur,
sem mörgum virtust heil
eilífð, smellti Rorimer í síð-
asta skipti. Honum var sleg-
ið málverkið — fyrir 2,300,-
000 dali (um 100 millj. ísl.
kr.) — sem er hæsta verð,
sem nokkurn tíma hefur
verið gefið fyrir málverk
svo vitað sé.
Rorimer tilkynnti, rjóður
og glaður, að „menn úr
stjórnarnefnd safnsins og ýms
Erickson
ir velunnarar þess hefðu gert
Metropolitan kleift að kaupa
málverkið”. Hann minntist
þess, þegar Rijksmuseum í
Amsterdam falaðist eitt sinn
eftir því, hefði frú Erickson
sagt, að hún vildi að Metro-
politan fengi það.
Á þessum 60 mínútum
komu hærri fjárupphæðir í
vasa uppboðshaldarans en
dæmi eru til á nokkru lista-
verkauppboði á þessari öld
— eða samtals $ 4.676.250.
Og loksins var hnekkt því
meti í málverkakaupum, sém
sett var 1931, þegar Andrew
Mellon, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna, keypti mál-
verkið „Álba Madonna“ eftir
Raphaeí fyrir $ 1.166.400 af
Sovétrikjunum, sem þá voru
mjög fjárvana.
Hver var Erickson?
En kannast nokkur við
Alfreð William (,,Eric“) Er-
ickson, sem átt hafði þessi
listaverk? — Hann var sonur
sænsk verkfræðings, vin-
gjarnlegur, feitlaginn heið-
ursmaður. Bak við góðmann-
legt viðmót hans leyndist
óvenju gott fjármálavit og
sama þrotlausa atorkan, sem
einkenndi vin hans, Teddy
Roosevelf, Bandaríkjaforseta.
Löngu áður en hann hóf hið
blómlega auglýsingafyrirtæki
sitt, McCann-Erickson, hafði
hann auðgazt vel ó að
leggja fé í fyrirtæki, sem fá-
ir aðrir sáu gróðavon í. Til
dæmis heyrði hann einu sinni
um misheppnaðar þakflísar,
sem nefndust Congo. Hann
keypti fyrirtækið, breytti
um lit á framleiðslunni og
seldi hana sem gólfhellur
(Congoleum). Eftir það gaf
fyrirtækið af sér góðan arð.
Nafn Ericksons var ekki
eingöngu tengt auglýsingum,
heldur ýmsum fyrirtækjum,
sem voru brautryðjendur .á
sínu sviði, svo sem Bon Ami
og Technicolor Inc.
í framtíðinni er þó lik-
legt, að Ericksons-nafnið
verði sett í samband við litla
en vel válda málverkasafn
hans, sem hann kom sér upp
með aðstoð listasalanna
Wildensteins og Duveens. -—
Erickson Byrjaði að safna
árið 1922, þegar hann keypti
mynd eftir George Romney.
Ensku málararnir — Romn-
ey, Gainsborough, Raeburn
— voru í tízku á þriðja tug
aldarinnar, en Erickson og
kona hans vildu einnig fá
eldri málverk.
Auk Aristoteles-myndarinn
ar voru tvö önnur málverk
eftir Rembrandt í safninu,
„Prinsinn af Oraníu“ og
„Myrid af gömlum manni“,
sem er lítið málverk. Erick-
son keypti Aristoteles árið
1928 af Duveen /yrir 750 þús-
und dali, en lét hann fó hana
aftur árið 1929, þegar hann
var í fjárkröggum, fyrir 500
þús. dali, en keypti hana aft-
ur 1936 fyrir 590 þúsund. Af
öðrum málverkum, sem voru
á uppboðinu, má nefna: „Ma-
donna og barn“ eftir Cri-
velli (máluð 1472), „Maður
með síld“ eftir Frans Hals,
„Frú de Baglion“ eftir Natti-
er, „Lesandi stúlka" eftir
Fragonard, sem seldist fyrir
875 þúsund dali, sem er tvö-
fallt meira verð en nokkru
sinni hefur verið gefið fyrir
Fragonard-mynd.
Erickson lézt árið 1936.
Forstjórar listasafna um ger-
völl Bandaríkin hafa heim-
„Hekla", málverk Þórarins B. Þorlákssonar — var selt á uppbo'ði fyrir 40 þúsund krónur.
sótt ekkju hans eftir andlát
hans, í þeirri von, að gull-
hamrar yfir tebolla gætu
unnið söfnum þeirra væna
gjöf í erfðaskrá. Anna Erick-
son ákvað að eignir hennar
skyldu skiptast í 90 hluta,
sem féllu til erfingja hennar
(ættingja, vina og góðgerðar-
stofnana), en það þýddi að
gera yrði dánarbúið upþ.
Hún andaðist 7. febrúar sl.
af hjartaslagi.
Göróttar . viðskiptavenjur
Listaverkasala er tryllings
leg og furðuleg viðskipti,
hvort sem er í París, Lond-
on eða New York. Hinar
komizt inn í skrifstofur nú-
tímans; virðilegir forstjórar
halda fundi innan veggja,
sem skreyttir eru litríkum
abstrakt-myndum, sem kom-
ið hefðu mörgum þeirra til
að grípa andann á lofti að-
eins tíu árum áður. Ný söfn
þarf að fylla, hin eldri þurfa
að' stækka. Og um sama leyti
og éftirprentanirnar glata
vinsældum, kalla nýir auðir
veggir hástöfum eftir frum-
myndum til að hylja nekt
sína. Útsendarar listsalanna
þeytast um heiminn í leit að
nýjum dýrgripum, og hvert
uppboð gengur betur en hið
næsta á undan.
„Alba Madonna" eftir Raphael var seld frá. Sovétríkjunum
til Bandaríkjanna árið 1931 á $ 1.166.400 — hæsta verð
sem vitað er um að gefið hefur verið fyrir málverk, þar
til Aristoteles membrandts var seldur.
ólíkustu aðferðir eru notað-
ar við að koma listinni frá
listamönnunum til kaupend-
anna. Beitt er konunglegum
virðuleika og heiðarleika
hrossaprangarans. Hin æðstu
verðmæti seljast með aum-
legustu brögðum. Og hér er
ekki um neina tilviljun að
ræða, því það sem selt er er
nær allt frá hinum ómetan-
lega til hins einskis verða.
Sami maður selur bæði verk
gamalla meistara og skrimsli
úr bílakirkjugarðinum, sem
kölluð eru höggmyndir. Eft-
irsóttasta varan: verk löngu
dauðra meistara hafna oftast
í sölum listasafnanna sem
gjafir ríkra velunnara Og eru
þannig tekin úr umferð um
sama leyti og listkaupendum
fjölgar með vaxandi velmeg-
un í Evrópu og Bandarikj-
unum. Afleiðingin er sú, að
aðrir snúa sér að yngri mól-
urum, þá hækkar verðið og
listamönnunum falla óvænt
auðæfi í skaut.
Þessi sýki, að vilja eiga
listaverk, breiðist óðfluga út
um allan heim. Hún hefur
Flest listaverk eru seld af
listaverkakaupmönnum, sem
reyna að halda verði þeirra
leyndu. Uppboðin eru eina
tækifærið, sem almenningur
hefur til að fá hugmyndir
um, hvað greitt er fyrir hlut-
ina.
Lítil „forholl“
Hæsta verð, sem fengizt
hefur fyrir málverk hérlend-
is á uppboði, eru 40 þúsund
krónur — hlægilega lág upp-
hæð á heimsmælikvarða. Vit-
að er um þrjár myndir, sem
seldar hafa verið fyrir þetta
verð, tvær myndir eftir Ás-
grím Jónsson og hið þriðja
eftir Þórarin B. Þorláksson.
Önnur Ásgrímsmyndin prýð-
ir einkaheimili hér í bæ, hin
stórt fyrirtæki. Mynd Þórar-
ins B. Þorlákssonar keypti
menntamálaráð handa Lista-
safni íslands, og var mynd-
in sett í safnið 15. des. 1958.
Eins og kunnugt er, er
Þórarinn B. Þorláksson einn
af okkar elztu málurum
(1867—1924), og stundaði
Framh. á bls. 17.