Morgunblaðið - 03.12.1961, Blaðsíða 17

Sunnudagur 3. des. 1961
17
MORGUNBLAÐIÐ
Hin mikla gleðistund
;etur orðið beiskjudagur
I „VERND“, nefnast samtök,
sem hafa það að markmiði að
aðstoða þá er brotlegir hafa
gerzt við Iögin og orðið á þann
hátt útundan hjá þjóðfélags-
þegnum. Samtökin hafa á und
anförnum árum unnið gott
starf í kyi-rþey að því að
hjálpa þessum olnbogabörn-
um.
i Einn þeirra er hjálpar sam-
takanna hefur notið sendi
samtökunum það bréf sem hér
fer á eftir, og hefur Mbl. ver-
, ið beðið að birta það.
GRIMM örlög eða sjálfskapar-
víti hafa ráðið því, að ég hef
gerzt brotlegur við landslög Og
hef því oftar en einu sinni hlotið
refsidóma og dvalið alllengi inn-
an fangelsisveggja.
Mér skilst, að margþættar og
sumar torráðnar ástæður valdi
afbrotum. Þegar ég lít til minna
eigin afbrota og annarra, sem ég
hef kynnzt, þá virðist mér Oft
sem tilviljunin - hafi stjakað
j mönnum út á afbrotabrautina.
Hafa orð þjóðskáldsins ósjaldan
^ komið mér í hug:
s\, „Afbrotsins gata er oft svo
ströng,
( að undanhaldsleið vOrrar
(skyldu þröng —
á brautunum V i
^ glötunarbreiðum".
! Þegar refsidómur hefur verið
| kveðinn upp Og fangelsisvist
stendur fyrir dyrum, þá hefur
[ 'boðinn brostið. Lifsankerið hefur
glatazt, en farkosturinn brotnað
j á spón. Einn síns liðs og harla
i hjálparvana reynir einstaklingur-
inn að brjótast gegn um brim-
garðinn, að vísu venjulega studd-
ur misjafnlega fjölmennri björg-
unarsveit, sem bíður á sjávar-
ströndinni, en getur þó lítið eða
ekkert aðhafzt í bili. Spursmáiið
snýst aðeins um það, hvort hin-
um þjáða hrakningamanni ;tekst
að vinna upp það hjón, sem átt
hefur sér stað.
Það eru þung spor og kvíðvæn-
leg, þegar dæmdur maður tekur
saman fátæklegar pjönkur sin-
ar og leggur á stað til fangelsis.
Þegar inn fyrir fangelsisdyrnar
kemur, eru viðbrigðin mikil. Nú
á tímum er yfirleitt fyrir því séð,
að fangar séu ekki líkamlega illa
haldnir. En andlega áreynslan er
j>ví meiri. Eg býst við, að fáir
ígeti nokkurn tíma vanizt á og
5 fellt sig við járnrimlaða glugga,
íæstar og húnalausar dyr og
(lyklahringl fangavarða. Tilfinn-
Ingin um það, að vera ekki frjáls
ferða sinna, tilfinningin um frels-
j issviptinguna er hræðilegri, en
j ©rð fá lýst. Það er þessi tilfinn-
ing, sem hefur iðulega leitt til
j jþess, að fangar hafa valið þann
’ kostinn að binda sjálfir enda á
eevi sína.
f? Auðvitað er það mjög mismun-
endi, hvernig áhrif refsivist hefur
á mann. Ég hygg það einkum tvö
•atriði, sem eru til þess fallin að
gera fangelsisvist viðunandi.
Hið fyrra er, að hafa lag á því að
i skapa sér verkefni Og draga þann
* ig úr hugsuninni um tímahugtak-
ið. Síðaja atriðið, sem e. t. v.
'hefði átt að nefna fyrst, er það,
að hafa ekki glatað guðstrúnni
í þeirri bjargföstu vissu, að höf-
uðsmiðurmn mikli lætur öll él
ibirta upp um síðir. Aðstaðan er
aldrei svo vonlaus, að með hans
hjálp megi ekki sigra erfiðleik-
ana.
Hins vegar eru þeir fangar
sannarlega illa farnir, sem ekki
geta fest hugann við neitt ann-
að, en telja dagana og jafnvel
klukkustundirnar.
Það er sameiginlegt öllum
þeim, sem fangelsi gista, að aðal
áhugamál þeirra er að gera ráð
stafanir í þá átt, að fangelsis-
dvölin megi verða sem skemmst.
Þeir reyna allar hugsanlegar
leiðir með aðstoð skyldfólks,
kunningja og lögfræðinga til að
fá frelsi sitt hið allra fyrsta. Eru
slík viðbrögð eðlileg og mannleg
í alla staði.
’En þegar hinn stóri dagur
rennúr upp. og stjórnvöld hafa
tilkynnt fanga lausnina, þá má
vera, að hin mikla gleðistund
verði beizkjublandin. Margir
fangar hafa tjáð mér, að kvíði
þeirra sé að mörgu leyti meiri
við það að sleppa tir fangelsi,
þegar til þess raunverulega kem
ur. heldur en að fara þangað,
enda þótt það sé óhugnanleg til
hugsun í hæsta lagi.
Hér valda ýmsar ástæður.
Menn kvíða fyrir að samlagast
þjóðfélaginu á ný. Þjóðin er
svö lítil, að allir virðista vita,
hvp.ðan menn koma. I atvinnu-
leit er þetta bagalegt. En aðal-
atriðið í þessu sambandi er þó
það, að menn koma úr fangels-
um klæ.ðlitlir, félausir, haldnir
minnimátlarkennd og sálarlífið
er í algeru ölduróti. í fæstum
tilfellum eiga þeir nokkurn
samastað. Tengslin við skyld-
fólkið er rofnað. Ýmist veldur
þar misheppnað stærilæti skyld
fólksins eða að fangarnir sjálfir
hafa þar brotið allar brýr að
baki sér.
Vandamál hans getur hafizt
að kveldi hins fyrsta frelsisdags
um það, hvar hann eigi að sofa
næstu nótt. Jafnvel getur vand-
inn snúizt um greiðslu á fyrstu
máltíðinni. Ég tel, að af öllum
þeim þrautum, sem afbrotamað
ur þarf að ganga í gegn um,
þá sé það viðkvæmasta tímabil-
iðí sem tekur við eftir fangels-
islausnina.
Eigi hinn févana og klæð-
litli maður. sem gersamlega er
andlega niðurbrotinn, hvergi
höfði sínu að halla, og finni
hann enga samúð samferðafólks
ins, heldur fremur andúð og fyr
iriitningu, þá er voðihn vís.
Þá er ekkert líklegra en hann
slái lífsbaráttunni upp í algert
kærulevsi. bindist vafasömum
félágsskap. þar sem er slarkað
og hverium degi látinn nægja
sínar þjáningar. Má þá telja
sennilegt, að Bakkus konungur
sé tilkippilegur til að vísa þess-
um vegalausu mönnum leiðina
inn í sali réttvísinnar á ný.
Eínni hringferð er þá lokið á
þessum skuggalega leikvangi,
næsta ferð or að hefjast, en eng
inn fær séð, hvað hringferðir
þessar verða margar.
Nú á allra síðustu árum hafa
heillavænlegar breytingar átt
sér stað i þessum efnum. Fyrir
rúmum tveimur árum voru
stofnuð Félagssamtökin Vernd.
Þeim er m . a. ætlað það hlut-
verk að aðstoða hvern þann,
sem afplánað hefur refsidóm. í
þessum tilgangi hafa samtökin
komið upp heimili hér í bæn-
um.
A heimili þessu eiga allir
þeir, sem lent hafa í framan-
greindum raunum, athvarf. Þar
er þeim hjálpað til að sigrast
á byrjunarörðugleikunum og
vinna traust þjóðfélagsins að
nýju. Auk fæðis og húsnæðis
er mönnum þessum látin í té
fatnaður, ef með þarf, og and-
virði nauðsynlegustu útgjalda.
Þá hafa samtökin oft reynzt
mönnum hjálparhella í sam-
bandi við útvegun atvinnu.
Öll er þessi aðstoð látin af
hendi með þeirri góðvild og
því kristilega hugafari, að þeir,
sem hjáaparinnar verða aðnjót-
andi, fá bað á tilfinninguna, að
hér sé ekki um neina ölmusu
að ræða, heldur sé verið að
rétta fram bróðurhönd til
þeirra, sem í bili hafa lent á
öndverðum meiði við þjóðfélag-
ið, í þeim tilgangi að aðstoða
þá til að gerast aftur nýtir þjóð-
félagsþegnar.
Samtökin VERND hafa einnig
afskipti af mönnum, sem hlotið
hafa skilorðisbundna dóma, og
mönnum, sem eitthvað hefur
hlekkzt á, en málin hafa verið
afgreidd ineð ákærufrestun. Er
ekki síður nauðsynlegt að taka
mál slíkra manna af festu og
umburðarlyndi, þar sem þar eru
möguleikar á að firra frekari
vandræðum. Ekki þekki ég
þennan þátt starfsemi VERND-
AR, eins vel Og hinn þáttinn, en
kunnugir hafa sagt mér, að þar
hafi einnig verið mjög vel á
málum haldið, og þykir mér
það með miklum líkindum.
Félagssamtökin VERND afla
fjár með frjálsum framlögum
frá einstökum félögum, fyrir-
tækjum og ejnstaklingum. Þá fá
samtökin ríkisstyrk að fjárhæð
kr. 150 þús. og styrk frá Reykja
víkurbæ að upphæð kr. 4.000,-
á mánuði.
Þessir opinberu styrkir þurfa
vitanlega að stórhækka, en eðli
legt var, að. þessir aðilar færu
varlega með opinbert fé, þar
til sýnt væri, hverju samtökin
gætu fengið áorkað. En reynslan
hefur þegar sýnt mátt og getu
VERNDAR, enda þótt starfstím
inn sé skammur.
_ Félagssamtökin VERND þurfa
í rauninni ekki að áorka miklu,
til þess að um stórhagnað fyrir
hið opinbera sé að veita því
fjárhagslega fyrirgreiðslu, því
að fækkandi afbrot þýða lækk
andí kostnað við dóm- og lög-
gæzlu. Auk þess kemur til
greina, að fyrirbygging afbrota
og betrun afbrotamanna leysir
úr læðingi starfsorku margra
ungra og hraustra manna, en
þjóðfélagið hefúr ekki efni á
öðru, en nýta starfskrafta sér
hvers þjóðfélagsþegns.
En öll eru framangrein atriði
smá og léttvæg í samanburði
við það björgunairstarf, sem
hér er hafið, þ. e. að beina villu
ráfandi sálum inn á réttar braut
ir, því að þegar allt kemur til
alls, þá felast mestu verðmætin
í sjálfu manngildinu.
Hér er gi einileg hliðstæða
við dæmisögu Biblíunnar þess
efnis, að fundur hins týnda
sauðs vakti meiri gleði, en nær
vera hinna níutíu og níu.
í desember 1961.
Einn af aðnjótendum
VERNDAR.
Samkomur
Bræðraborgarstígur 34
Sunnudagaskóli kl. 1,30.
Almenn samkoma kl. 8,30.
Allir velkomnir.
Fíladelfía
Bænadagur í Fíladelfíusöfnuð-
inum. Sunnudagaskóli kl. 10,30 á
sama tíma að Herjóífsgötu 8
Hafnarfirði. Brotning brauðsins
kl. 4. Fórnarsamkoma vegna
kirkj ubyggingarinnar kl. 8,30. —
Arley Lund taiar. Allir velkomn
Zion
Austurg. 22, Hafnarf. Sunnu-
dagaskóli kl. 10,30. Æskulýðssam
koma kl. 8,30. Allir velkomnir.
Heimatrúboð leikmanna
Hjálpræðisherinn
Sunnud.: kl. 11 Helgunarsam-
kofna. kl. 2 Sunnudagaskóli. kl. 8
Hjálpræðissamkoma. Kaft. Hög-
land og frú stjórna. Foringjar og
hermena taka þátt í samkomun-
um.
„Lesandi stúlka" eftir Jean Honoré Fragonard var selt á
875 þúsund dali.
— Bílæfi
Frarnh. af bls. 11.
hann myndlistarnám í Kaup
mannahöfn fyrir aldamót. —
Myndin í Listasafninu er
olíumálverk og heitir „Hekla“,
máluð 1922. Hún er 95 cm. á
hæð og 128 -cm, á lengd,
„19 Þ. Þ. 22“ neðst í hægra
horn. Aðallitir myndarinnar
er blár og grænn litur;
fremst á myndinni er trjá-
gróður, þá vatnið og bæirnir
hinu megin vatnsins. Eftir
endilangri myndinni er blár
fjallgarður og í miðjum bak-
grunninum blasir Hekla við,
hvít að lit, með rauðum
bjarma. Himinn er blár með
hvítum skýjum.
Þetta málverk málaði Þór-
arinn 'fyrir Kristján konung
X. Eftir andlát konungs
komst málverkið í eigu drottn
ingar hans, en að henni and-
aðri var það selt á uppboði
í Kaupmannahöfn. Þá var
staddur í Kaupmannahöfn
sendiherra Dana. á íslandi,
Knudt greifi, og keypti hann
myndina og seldi hana aft-
ur hér.
Listverkasöfnun hefur grip
ið um sig hér á Islandi, eins
og víðast hvar í heiminum.
En verð á málverkum er
hvergi eins lágt, eins og sjá
má af framangreindum töl-
um. „Forhollin eru svo lítil
hér,“ er setning, sem heyrist
oft, þegar rætt er við mál-
verkakaupendur. Og enginn
vill viðurkenna að hann
kaupi „dýr“ málverk — af
auðskildum ástæðum.
Geta má þess, að fyrir
nokkru var málverk eftir
Matisse, „Lesandi kona“ til
sölu hér á landi. Átti hún
að kosta 9 þúsund krónur,
en seldist ekki fyrir það verð.
Eigandi hennar, sem er ís-
lenzkur maður, seldi það í
fyrra í Parke Bernet sölun-
um — og nagar áreiðanlega
margur listaverkakaupandi
sig í handarbökin út af að
hafa misst af þessu einstæða
tækifæri til að komast yfir
Samkomur
Kristniboðsfélagið í Reykjavík
hefir sína árlegu kaffisölu til
ágoða fyrir kristniboið í Konsó
í dag sunnudag og hefst kl. 3
síðd. í kristniboðshúsinu, Laufás-
vegi 13. —• Bæjarbúar! Vel-
komnir að síðdegis- og kvöld-
kaffiborðinu.
Nefndin.
Almennar samkomur
Boðun fagnaðarerindisins
í dag sunnud. að Austurg. 6,
Hafnarf. kl. 10 f.h. að Hörgshlíð
12, Rvík kl. 8 eh. Barnasamkoma
kl. 4 eh. (litskuggamyndir).
málverk eftir Matisse fyrir
vægt verð.
Sigurður Benediktsson, sem
einn íslendinga hefur haldið
uppboð á listmunum frá ár-
inu 1953, hefur sagt okkur,
að hér á landi finnist ekki
sú • manntegund„ sem kalla
mætti málverkasafnara, þ.e.
menn sem söfnúðu eftir við-
urkenndum söfnunarreglum.
Hins vegar væri hér mikill
almennur áhugi á að eignast
sem flest sýnishorn eftir ís-
lenzka listmálara. Hér í Rvík
væru nokkur hundruð heim-
ili, þar , sem listmunir og
listaverk næmu að verðmæti
um hálfa milljón króna.
Væru þau einna líkust smækk
aðri mynd sjálfstæðs lista-
safns. Hreinir dýrgripir á al-
þjóðavísu leyndust hér á
mörgum bæ, án þess að eig-
endurnir hefðu hugmynd um
það, eða að þeir létu sig
það nokkru skipta.
Víðar leynast eðalsteinai
Þá hefur það kvisazt, að
hér á landi ætti maður nokk-
ur málverk, sem sé talið vera
eftir Rembrandt, og að hon-
um hafi verið boðnir 70
þúsund dalii fyrir myndina.
Ekki eru allir jafn trúaðir
á, að hér sé um ósvikna
Rembrandtsmynd að ræða —
en þetta . sýnir, að víðar
kunna að ieynast eðalsteinar
á íslandi en innanum sorp í
rúmbotni gamallar konu í
hreysi á þessu skattpínda
landi. — Hg.
I. O. G. T.
Jólagjafarfélagar
Munið fundinn í dag kl. .314
Gæzlumaður.
St. Vikingur nr. 104.
Afmælisfundur mánud. kl. 8,30
e.h. Minni stúkunnar. Gestir frá
Hafnarfirði koma í heimsókn. —
Sameiginleg kaffidrykkja. Félag
ar fjölmennið.
St. Framtíðin nr. 173.
Fundur mánud. kl. 8,30. Hag-
nefnd annast skemmtiatriði. Góð
fundarsókn er Góðtemplurum tii
sóma. ÆT.
Halldór Jónsson
Akranesi*
HEILLASKEYTI til Halldórs
Jónssonar, afgreiðslumanns Akra
borgar, sjötugs, frá Árna Böðv-
arssyni.