Morgunblaðið - 09.12.1961, Blaðsíða 10

10
MORGVNVLAÐIÐ
Laugardagur 9. des. 1961
r minni á ég mest að
segir Þorvaldur í Síld og fisk, fimmtugur >«.
Og hvernig hefir þú svo
ÉG veit ekki hvar við eigum
helzt að bera niður til þess að
finna Tolla í Síld og fisk, eða
Þorvald Guðmundsson eins og
hann heitir fullu nafni, til
þess að ná af honum tali í til-
efni fimmtugsafmælisins.
Við getum reynt uppi í Síld
og fisk, niðri í Leikhú.skjall-
ara, uppi í Lídó, vestur í
Bændahöll eða niðri í Verzl-
unarbanka, jafnvel suður á
Minni-Vatnsleysu á Vatns-
leysuströnd. Einn staður er þó
alveg öruggur, en það er eld-
snemma að morgni inni í
Sundlaugum. Heima er kann-
ske hægt að ná honum þegar
hann situr að hádegisverði.
Á einum þessara staða fund
um við þennan kappsfulla og
eirðarlausa athafnamann og
auðvitað var hann að tala í
símnn á skrifstofu sinni í Síld
og fisk. Þrátt fyrir stöðugar
annir, símahringingar og
heimsóknir tókst mér á tveim-
ur og hálfum tíma að ná því
samtali, sem hér fer á eftir.
Meðan Þorvaldur glettinn og
brosleitur, stiklar á stærstu
þúfunum í erilsömu og at-
hafnafreku lífi, skrifar hann
sendibréf. Mér tókst sem sé
alls ekki að hafa hann alveg
frá verki sínu. Ég byrja á
byrjuninni:
— Ertu borinn og barnfædd
ur Reykvíkingur?
— Nei, ekki er það nú al-
veg. Ég er fæddur í Holti
undir Eyjafjöllum, en fluttist
á fyrsta ári hingað til Reykja-
víkur. Móðir min er Katrín
Jónasdóttir og var hún vinnu-
kona í Holti er ég kom í
þennan heim. Faðir minn
Guðmundur Sveinbjömsson
var lengs.t af á æskuárum sín-
um sjómaður, en var þá hjú í
Holti, sigldi síðan mikið á er-
lendum skipum og raunar ís-
lenzkum einnig. Hann fór um
öll heimsins höf.
— Hvaðan var móðir þín?
— Hún var Skaftfellingur,
ættuð austan úr Meðallandi.
— En móðir þín hélt ekki
heim til ættfólks síns, þegar
„slysið" skeði og og þú vai;ðst
til?
— Nei hún fór hingað suð-
ur. Einasta takmarkið var að
berjast fyrir þessum strák
sínum, reyna að koma honum
til manns og eignast eigið hús
yfir höfuðið.
__Og hvað varð henni helzt
til fanga í því efni, þar sem
hún leitaði ekki til sinna nán-
ustu?
— Við höfum bæði alltaf
verið svo lánsöm í lífinu að
kynnast aðeins góðu fólki.
Mamma var víða ráðskona
þegar ég var strákur.
— Þaðan hefir þú fengið
ráðsmennskunáttúruna, skýt
ég inn í.
Þorvaldur brosir.
— Ef til 'vill. En það var
stolt hennar að koma mér
til manns. Þú veizt hvernig
á það var litið á þessum árum
þegar konur eignuðust krakka
utan hjónabands. Þetta er allt
breytt núna, eftir því sem
þetta hendir fleiri.
_ En þú sagðir að hún
hefði viljað eignast hús. Tókst
henni það?
— Já, það tókst. 1932 byggð
um við hús við Barónsstíginn
og þar býr móðir mín enn.
— Þá hefir þú verið farinn
að geta hjálpað til?
— Já, svolítið. En mamma
vann mikið. Hún hefir alltaf
unnið. Hefir ekki þekkt ann-
að. Og hún hefir alltaf verið
sjálfstæð, alltaf sjálfri sér
næg.
— Og þið fóruð víða, sagð-
irðu, meðan þú varst enn
stráklingur.
— Já, mamma var ráðskona
hjá ýmsum mönnum. Hún var
t. d. ráðskona á Elliðavatni
frostaveturinn 1918. Ég man
vel eftir kuldanum þá. Húsið
var hjallur. Við sváfum í
sokkum og með vettlinga á
höndum og húfu á höfði. Það
var reynt að ylja mjólkina, en
færi svo að dropi hélltist nið-
ur á borðið var hann undir
eins orðinn að svellbunka.
Svo var mamma í fiskvinnu
og í síld fyrir norðan og alltaf
var ég með henni. Bjó hjá
henni í bröggunum og breiddi
fiskinn. Þegar við vorum í
sveiti«Mi var ég léttastrákur,
sat yfir ánum var mjólkur-
póstur og þegar við komum
í bæinn var ég blaðasölustrák-
ur og síðan sendill. Þá börð-
ust 20—30 strákar um hverja
sendilsstöðu, sem losnaði.
— Hvaða blöð seldirðú?-
— Allt sem ég fékk að
selja. Þá voru líka hasarblöð
eins og núna og strákarnir
voru jafnmargir við hverja
blaðsölu og nú, þótt blöðin
séu margfalt stærri og fari til
margfalt fleiri kaupenda. Þá
var barizt um hvern bita. Ég
seldi „Kl. 5“ sem Ólafur
Priðriksson gaf út, „Grallar-
ann“, sem Gunnar Jóhannsson
síðar þingmaður Siglfirðinga,
gaf út og svo „Harðjaxlinn"
hans Odds sterka á Skaganum.
Þá seldi ég líka „Spegilinn“,
fór með hann til Hafnarfjarð-
ar, en þar þorðu strákar úr
Reykjavík yfirleitt ekki að
selja blöð. Reykvíkingar
þóttu spraðilbassalegir þegar
þeir komu í önnur pláss og
hafa sjálfsagt verið það.
Heimastrákarnir gerðu aðsúg
að þeim, er þeir komu einir
suður eftir. Ekki vegna þess
a ð Hafnarfjarðarstrákarnir
væru neitt verri. Þeir hurfu
bara í fjöldann. þegar þeir
komu hingað til Reykjavíkur.
Það barðist hver fyrir sínu.
Við vorum heimaríkir strák-
arnir í þá daga. Það var held-
ur ekkert spaug fyrir strák
úr Vesturbænum að kóma
austur fyrir Læk, eða fyrir
Austurbæing að koma vestur
fyrir. Aðskotadýr í plássunum
þá voru engir aufúsugestir. 1
þá daga var heldur enginn ís-
eða pulsubar, sem strákarnir
sóttu. En rófugarðarnir voru
þá stundum í hættu. Rófu-
garðurinn hennar frú Gðrún-
ar Pétursdóttur, móður Bjarna
Benediktssonar forsætisráð-
herra, á Skólavörðustígnum
var einkar vinsæll staður og
oft í mikilli hættu, enda voru
rófurnar hennar Guðrúnar al-
þekktar um allan bæ fyrir
gæði. Ég hef aldrei smakkað
aðrar eins rófur.
— Mundirðu selja þær
hérna í Síld og fisk?
— Já. Ég mundi aldrei hafa
sett aðrar rófur ef ég bara
gæti fengið þær. Það er eins
og með eggin. Fyrstu eggin,
sem ég fékk sem strákur, borð
aði ég hjá Emil Rockstad á
Bjarmalandi. Ég hef alltaf selt
egg frá honum síðan ég byrj-
aði að verzla.
— En lögreglan? Skipti hún
sér ekkert af ykkur strákun-
um?
— Jú. Páll pólití hafði mest
afskipti af okkur strákunum
í Þingholtunum, við mamma
bjuggum lengst af á Spítala-
stígnum. Og kæmist rófu-
garður í hættu eða boltar gerð
ust nærgöngulir við eigur ná-
búans þá máttum við búast
við Páli. Við tókum líka fljótt
til fótanna ef eitthvað slíkt
kom fyrir. Þá fengum við líka
að slást í friði. Það var sleg-
inn hringur um bardagamenn-
ina og þeir fengu leyfi ,til að
útkljá málið sín á milli.
— Og svo hófst skólaganga?
— Fyrsta skólagangan var
í einkaskóla hjá Emil Rok-
stad, þeim ágæta manni. Hann
hafði heimiliskennara fyrir
börnin sín. Mamma vann þá
hjá honum. Þar var ég einn
vetur. En eftir að við fluttúm
alfarin til Reykjavíkur gekk
ég í skóla hér. Þegar ég var
orðinn tólf ára vorum við
flutt hingað og ávallt síðan
Þorvaldur Guðmundsson.
bjó ég hjá mömmu þar til ég
kvæntist 1938. Ég gekk í Mið-
bæjarskólann og var fermdur
í Dómkirkjunni hjá séra Frið-
riki Hallgrímssyni. Síðar, þeg-
ar ég var sendill hjá Tómasi
Jónssyni, var ég í kvölddeild
Verzlunarskólans og síðan
gekk ég í hann.
— Og hvað gerðirðu helzt
á unglingsárunum?
— Það var ýmislegt. Auk
þess að vera sendill vann ég
af og til á Eyrinni og svo var
ég hjálparkokkur á sjó stuttan
tíma.
— Varstu sjóveikur?
— Já og hef verið síðan.
Annars reynir ekkert á það.
Ég fer aldrei á sjó.
— Hvenær hófust svo verzl
unaístörfin fyrir alvöru?
— Það var 1929. Þá var ég
18 ára. Fór þá til Sláturfélags
Suðurlands.
— Og hvað vannstu helzt
þar?
— Ég vann allt, sem til féll.
Við afgreiðslu, kjötvinnslu,
niðursuðu, var deildarstjóri og
síðast á skrifstofunni. Ánnars
byrjaði ég á því að hreinsa
eistu og binda upp dindla á
skrokkum til útflutnings.
Dindlarnir máttu ekki rífa
gazepokana sem voru utan um
skrokkana. Hjá Sláturfélaginu
vann ég undir handleiðslu
eins bezta manns, sem ég hef
átt fyrir húsbónda, Helga_
heitins Bergs. Með mér unnu
úrvalsmenn og er gott fyrir
ungling að njóta handleiðslu
þeirra. Ég vil sérstaklega geta
þeirra Skúla Ágústssonar frá
Birtingaholti, Guðna Árna-
sonar, Jens heitins Bjarnason-
ar og Jónasar Thorstensen.
Ég vann þarna nærfelt 7 ár
og hafði síðasta árið verið lán
aður til kjötverðlagsnefndar
, . , . * , „ rekið þetta fyrirtæki?
i nokkra manuðx meðan það _ F t var hér wrzla8
fyrirtæki var að komast a fot. ldar_ fiskvörur
— En þu varst við nam í . ,
Þýzkalandi’ smurt brauð, en siðan breytt-
— Já. Þangað fór ég 1935, ist, ,þetta 1 kjötverzlun og
þegar ég hætti hjá Sláturfé- Pakkavorur henni tilheyrandi
laginu. Ég hafði farið í svo °'S Pylsugerð. Fljótt fór-
sumarfrí 1931 sem 2. þjónn um vn* svo að framleiða heit-
á 2. plássi á gamla Goða- an ma,t fyrlr veizlur víðsvegar
fossi. Við. stóðum þá viku í bænum. Þá rákum við hér
við í Hamborg og þá matbar á Bergstaðastrætinu
komst ég af tilviljun í kynni °g Þá fór áhugi minn að vakna
við framleiðslu Þjóðverja á fyrir almennum veitingahúsa-
sjólaxi og fékk áhuga á því rekstri. Hann byrja ég svo
verki. Síðan fór ég til Ham- með Leikhúskjallaranum 1951
borgar og lærði að ganga frá og síðar Lídó 1959. Áður og
sjólaxi og auk þess niðursuðu samhliða hafði ég annast rekst
ur ýmissa matstaða og sjálfs-
afgreiðslna þar sem menn
gátu fengið sér ýmislegan
fljóttilbúinn mat.
— Þú hefir oft viliað láta
' kalla þig bónda. og það er
_ <■ .<.&& víst ekki hægt að hafa þá nafn
z^ gift af þér, því þú munt reka
stærsta svínabú á landinu.
Hvenær hófstu búskapinn?
— Það var 1954 að ég byrj-
aði búskap á Minni-Vatns-
leysu á Vatnsleysuströnd.
Þar er nú auk svínaræktar-
innar Pickingandarækt, sem
rekin hefir verið undanfar-
in fjögur ár og verið er
að koma upp húsi fyrir kjöt-
hænsnarækt. Við höfum nokk-
urs fconar samstarf um það
við Jón G'uðmundsson á Reykj
um, þótt við eigum sitt búið
hvor og hver éti þar sitt eins
og þar stendur. Ég vona að
þetta bú geti tekið til starfa á
næsta sumri.
— Hvert er svo uppáhalds
tómstundastarf þitt?
— Það er flj ótsagt. Fjalla-
ferðir og skíðagöngur. Að vísu
fékkst ég við fleira hér fyrr
meir, t. d. var ég með í hnefa-
leikum og maður hefir gutlað
við margt. En það hafa aldrei
og niðurlagningu ýmissa sjáv- liðið svo Páskar að ég hafi
arafurða svo og reykingu og ekki íarið til fjalla.
þá fyrst og fremst á ál. Ég _ Og þú kvæntist 1938?
stundaði síðar» í eitt ár hér — Já, þá kvæntist ég Insi-
heima álveiðar og reykti björgu Guðmundsdóttur cand
hann og seldi. Frá Hamborg pharm. Við sitjum eins í því
fór ég svo til Danmerkur og við Jón á Reykjum. Við eigum
lagði þar aðaláherzluna á báðir apótekara fyrir konur.
niðursuðu og meðferð á rækj- Svo. ef við förum á hausinn
um. A báðum stöðunum vann með fuglaræktina getum við
ég bæði á rannsóknarstofum aUtaf sett upp apótek og látið
og í mðursuðuverksmiðjum. konurnar vinna fyrir okkur.
— Hvað varstu lengi í þess- _ Q þið In„ib1ör„ hafið
ari för og kostaðirðu þig eignast börn? ®
SJa . , , , ... . — Já 3, Geirlaugu, sem er
, , ,x. , nu i Haskolanum, Skuh er í
Og kosbaði hana sja fur. Það 6 bekk Verzlunarskólans og
* °kki mikill kostnaður Katrín ^ 12 ára
nuna, 3ð00 kr. En það þott. _ Varstu búinn að Maupa
'hatt arskaup fyrir goðan verzl af þér hornin þ , p
unarmann í þa daga. þig? 6 * 6
— Og hvað tók svo við þeg Á , , .
ar heim kom? ’ þaJ' Ætil megl ekkl segJa
— Þá fór ég til fiskimála- _ Q lentir aldrei ; >fSly8Í..?
nefndar og hafin vár mður- _ N j b * virtis!t en„!n
suða fisks. Síðan fór ég til ct'iu •, p, , , , , g „
i , • stulka sja ser hag í þvi að
Isafjarðar og kom upp rækju- lenda með
mér 1 „slysi“
verksmiðj unm þar. Þar var Hverj,u þakkar þú svo vel.
með mer Tryggvi Jonsson, gengi þín9; Þorvaldur?
sem nu rekur mðursuðuverk- _ Velgengni! Þú átt senni-
smiðjuna Ora, en hann hafði iega við hina veraldlegu vel-
kynnt ser niðursuðu og með- ferð f; því efni vil ég gjarna
ferð síldar í Svíþjóð. taka undir með þeim vísa
Árið 1937 er ég svo ráðinn manni er sagði: „Þetta er altt
til að koma upp byggir «u nið- hjóm og hismi og kapphlaup
ursuðuverksmiðju S.f.F. og eftir vindi“. Lán mitt í lífinu
síðan til að veita henni þakka ég fyrst og síð-
forstöðu. Á þessum ár- ast bænheitri og góðri móð-
um hafði ég umsjón með ur, og eftir að ég fór
byggingu niðursuðuverk- úr móðurhúsum, konu minni,
smiðju í Bíldudal, einnig sem reynzt hefur mér
á Akranesi og í Vestmanna- góður förunautur því það er
eyjum. Hjá S.Í.F. er ég svo ekkert sældarbrauð fyrir kon-
til 1944 að ég fer að reka ur að vera giftar mönnum,
eigið fyrirtseki þ.e. Síld og sem vinna við veitingastörf og
fisk og reisti ég það með að- eru fjarri heimili sínu, oft
stoð Steingríms í Fiskhöllinni langt fram á nætur. Næst það,
og rákum við það saman þar að hafa eingöngu kynnst góðu
til ég eignaðist það að fullu Frh. á bls. 23