Morgunblaðið - 09.12.1961, Blaðsíða 13

Laugardagur 9. des. 1961
w n n n r> n a r 4 r> i ð
13
kilium
'Úr rœðu Sigurðar Bjarnasonar á tullveld-
isfagnaði íslendinga í New York
hins nýju tímú
þróuTi á sér nú stað, í þessum ’ samstarf, meira eða i linna við-
ÍSLENDIN G AFÉL AGIÐ í
New York minntist fullveld-
isins 1. des. sl. með fjöl-
mennu hófi, sem haldið var
að Hótel Edison. Formaður
félagsins, frú Guðrún Mill-
er, setti hófið og stjórnaði
því en aðalræðuna flutti Sig-
urður Bjarnason ritstjóri,
einn af fulltrúum íslands á
allsherjarþingi
þjóðanna.
af 20. öldinni hafa gerst stórfelld
ari breytingar og framfarir en á
nokkru öðru tímabili veraldar-
sögunnar. Allt bendir þó til þess,
að sjöundi og áttundi áratugur
hennar muni verða ennþá örlaga-
ríkari. t>ess vegna veltur fram-
tíð alls mannkyns á því í ríkara
mæli en nokkru sinni fyrr, að
ekki aðeins leiðtogar þjóðanna
heldur fólkið sjálft, láti gerðir
sínar stjórnast af djúpri ábyrgð-
Sameinuðu [ artilfinningu, hugkvæmni og ein
! lægri viðleitni til þess að finna
nýjar leiðir út úr ógöngunum og
Hannes Kjartansson aðalræðis-' öngþveitinu, sem óneitanlega
maður þakkaði fráfarandi stjórn blasir við.
félagsins fyrir vel unnin störf
en síðan fór fram stjórnarkosn-
ing.
Formaður var kjörinn Richarð
ur Richarðsson en meðstjórnend
ur þau Guðrún Miller, Halldóra
Rútsdóttir, Edward Caulefield og
Ólafur Stephensen.
Happdrætti var um flugfar-
rniða, sém Loftleiðir höfðu gef-
ið og gilti fram og til baka milli
New York og Reykjavíkur. Vinn
ingin hlaut frú Kroner, ekkja
Kroners læknis, sem dvaldi í
mörg ár á fslandi.
Samkvæmið hófst með borð-
haldi kl. 8, en síðan var stiginn
dans. Fór þessi fullveldisfagnað-
ur íslendinga í New York hið
bezta fram. Meðal gesta þar voru 1
margir úr skipshöfn Brúarfoss,!
sem var þar í höfn um síðustu
helgi.
ERFIÐUSTU
VANDAMÁLIN
Áður en ég ræði lítillega um
viðhorfin í alþjóðamálum og
hvernig okkar litlu þjóð beri að
snúast við þeim, iangar mig til
þess að minnast stuttlega á ýmis
varidamál okkar heima, sem eg
veit að þið teljið ómaksins vert
atvinnugreinum, ekki sízt flug-
inu.
I HRINGIÐU
HEIMSVIÐBURÐA
Ein af kröfum hins nýja tíma
á hendur okkur Íslendingum er
sú, að við skiljum, að einangran
lands okkar er rofin og kemur
aldrei aftur. Land okkar er að
vísu „ægi girt“ sem fyrr, en það
er ekki lengur „yzt á Ránar slóð-
um“. Það er statt á veðramótum
mikilla vinda milli austurs og
vesturs, undir bæjarveggnum hjá
Washington og Moskvu, ef svo
mætti að orði komast. Þegar
Rússar sprengja 50 megatonna
sprengjur sínar yfir Norður-ís-
hafi leggur reykinn af þeim rétt-
um um hlaðið hjá okkur á ís-
landi!
Öll viðleitni íslenzku þjóðar
innar og barátta fyrir sjálf-
stæði sínu og öryggi hlýtur
þess vegna að miðast við þá
staðreynd, aS land okkar er í
dag statt í miðri hringiðu
heimsviðburðanna. Við getum
ekki breytt þeirri staðreynd,
Alþíóðlegt samstarl eína vonin
Uppbygging biargræðisvega á
grundvelli vísinda og tækni

Kaflar úr ræðu
Si^urðar Bjarnasonar „
í * . . ,. . _. K að velta fynr ykkur með mer.
1 ræðu sinm minntist Sigurður _ _ _
^ O /\ h OlTlll' TTOT»1« nfl Ö/\
Bj arnason sjálfstæðisbaráttunn'ar
á liðnum tíma, talaði um ýmis
vandamál þjóðarinnar í dag, kall
hins nýja tíma, ástandið í al-
þjóðalmálum og hvernig íslenzku
þjóðinni bæri að snúast við því.
Fara hér á eftir kaflar úr ræðu
hans:
„Góðir áheyrendur, við göng-
um ekki upp á tinda sögunnar
til þess eins að horfa til baka,
þakka forfeðrum okkar þraut-
6eiga baráttu við frumstæðar að-
stæður og þröngan kost, Við klíf-
um þá ekki síður til hins, að
etrengja þess heit að standa sjálf
ir trúan vörð um meriningarverð
mæti liðins tíma, tungu okkar,
bókmenntir og menningarlegt og
pólitískt sjálfstæði. Og þegar eg
fala um menningarlegt og póli-
fiskt sjálfstæði á eg ekki aðeins
við sjálfstæði þjóðarheildarinnar
í þessum skilningi heldur hvers
einasta einstaklings. f örfámennu
þjóðfélagi eins og okkar er það
fyrst og fremst andlegt atgerfi
og sjálfstæði einstaklingsins, sem
meginmáli skiptir. En það tíðkast
inú, og er af sumum talin góð
latína að tala um menningarlegt
og pólitískt sjálfstæði þjóða þðtt
einstaklingar þeirra séu reyrðir í
kúgunarfjötra og megi sig hvergi
hræra, hvorki segja skoðun sína
í heyranda hljóði, á prenti eða
túlka list sína að persónulegum
geðþótta sínum og innblæstri.
Það þjóðfélag, sem þannig býr að
einstaklingum sínum er hvorki
amenningarlega né stjórnarfars-
lega sjálfstætt, hv'að sem það er
kallað út á við. Það er hjálenda,
andlegur niðursetningur, þræla-
kista.
KALL HINS NÝJÁ TÍMA
Það sem mestu máli skiptir
fyrir þjóð okkar í dag, þegar
við litumst um, af einum
stærsta minningardegl sögu
okkar, er að skilja kall hins
nýja tima, gera okkur ljóst
gjörbreytt viðhorf og nauðsyn
þess að snúast við þeim á
réttan hátt.
'Á þeim 60 árum, sem liðin eru
Það hefur verið sagt að verð-
bólgan sé erfiðasta viðfangsefnið
á íslandi. Víst er það rétt. Hún
hefur höggvið sífellt stærri skörð
í hinn íslenzka gjaldmiðil, og er
nú svo komið, að dollarinn, sem
jafn'gilti fyrir 15 árum 6.50 ísl.
krónium, jafngildir nú 43 ísl. kr.
Þetta er vissulega mikið geng-
ishrun. En hver er ástæða þess?
Almennt er hún í stuttu máli
sagt, talin sú, að þjóðin hafi gert
of miklar kröfur á hendur út-
flutningsframleiðslu sinni og lif-
að um efni fram.
RTF.TTJRNAR
LIGGJA DÝPRA
En ræturnar liggja þó enn
dýpra. Að mínu viti er það fá-
menni þjóðarinnar, sem er ein
meginástæða efn'ah'agserfiðleika
hennar. Okkar fámerina þjóðfé-
lag hefur ekki getað tryggt fólki
sínu á raunhæfan hátt sambæri-
leg eða betri lífskjör og fólk stór-
þjóða nýtur í gömlum og ríkum
þjóðfélögum. Við höfum verið að
reyna þetta, en grundvöHurinn
hefur verið of veikur. Þess vegna
hefur orðið að grípa til alls kon-
ar hrossalækninga, uppbótakerf-
is og síendurtekinna gengisfell
inga til þess að halda bjargræðis
vegunum í gangi.
Eg skal ekki fjölvrða um þetta.
En þetta er því miður staðreynd,
sem ekki verður sniðgengin.
Þarfirnar eru flestar hinar sömu
í Iitlu þjóðfélagi og stóru. En
það er margfalt dýrara að reka
hið lit'la.
Um það þarf ekki að fara i
neinar grafgötur, að við íslend-
ingar höfum farið að ýmsu leyti
gálauslega að ráði okkar. Við
höfum yfirbyggt okkar litla þjóð
félag, lofað of miklu á of skömm
um tíma, þanið stjómkerfi okkar
út langt fram yfir raunverulegu
getu.
En hvað er þá til ráða?
HAGNYTING
VÍSINDA og TÆKNI
Fyrst og frem.st eitt,
raunar aðeins eitt: Stórfelld
aukning útflutningsfram-
leiðslu okkar, hagnýting vís-
inda og tækni í þágu hennar,
fjölbreyttari atvinnurekstur,
og alhliða hagnýting auðlinda
landsins í ríkara mæli en áður.
í þessu sambandi má geta þess,
að núverandi ríkisstjórn fslands
hefur hafið undirbúninig að fram
kvæmdaáætlun til uppbyggingar
nýrra atvinnugreina og eflingar
hinna eldri, og nýtur við það
merkilega starf aðstoðar erlendra
sérfræðinga.
Einmitt vegna þess, sem eg hefi
nú sagt ríður íslandi aldrei meira
á því en nú, að hinir ungu synir
þess og dætur, sem stunda nám
og vísindastörí erlendis komi
heim að loknu námi. Við verðum,
eins og að.rar þjóðir, að byggja
bjargræðisvegi okkar, sjávarút-
veg, iðnað, og landbúnað í vax-
andj mæli á vísindalegri vinnu og
rannsóknarstarfi. En því miður
höfum við þegar misst fjölda
ungra menntamanna úr landi,
einfaldlega af þeirri ástæðu að
við höfum ekki talið okkur hafa
efni á að borga þeim laun neitt
svipuð þeim, sem þeir eiga kost
á, bæði hér í Bandaríkjumum og
í mörgum löndum Evrópu og víð
ar. Með sköpun sameiginlegs
vinnumarkaðar í meginhluta
Vestur-Evrópu verður aðstaða
okkar ennþá hættulegri í þessum
efnum, nema að við séum sjálfir
þátttakendur hinnar víðtæku
nýju efnahagssamvinmu. Er þeg-
ar hafinn undirbúningur að at-
hugun þess heima á íslandi.
Eg hefi minnst á þetta hér
vegna þess, að þetta atriði hefur
stórfellda þýðingu fyrir efnahags
ástandið og alla framtíð þjóðar-
innar.
í sambandi við nauðsyn auk-
innar útflutningsframleiðslu má
svo bæta því við, að auðvitað
geta mjög auknar siglingar og
flugþjónusta íslendinga í þágu
annarra þjóða haft veruleg áhrif
til sköpunar aukinna gjaldeyris-
tekna og traustari efnahags. Er
tækt, felur í ser einu von mann-
kynsins um frið og framþróun í
veröldinni, í stað hyldjúprar
ógæfu og niðurlægingar.
Einhverntíma £ sumar voru
fréttir á kreiki um það, að vis-
indunum væri að takast að sanna
það, að tíminn liði miklu hægar
úti í geimnum en í gufuhvelfi
jarðar. Mætti því hugsa sér að
menn myndu í framliðinni fara
skemmtiferðir út í geiminn
sér til uppbyggingar og hress-
ingar. Gæti þetta gengið svo
langt, að fólk færi í gullbrúð-
akups ferðalag þangað út, en
ætti silfurbrúðkaup þegar það
kæmi aftur til jarðarinnar!
Enda þótt við getum varla
byggt miklar vonir á þessu, er
hitt þó víst, að framtíðin, e. t. v.
næstu áratugir, bera í skauti
sér stórfel'lda möguleika til sköp
unar betra og fegurra lifs á jörð
unni, aukna þekkingu og opin-
berun ævintýralegra leyndar-
dóma. Sú kynslóð, sem nú er í
vöggu eða er að slíta bamsiskóm
sínum, er þess vegna borin’ til
mikillar framtíðar, ef leiðtogar
heimsins bera aðeins gæfu til
þess að beizla kjarnorkuna í
þágu framfara og uppbyggingar,
í stað þess að nóta hana til að
eitra og brenna hvers konar verð-
mæti, og jafnvel sjálfa sál mann-
kynsins.
AÐ EIGA SÉR MARK
OG MIÐ
Einn af vitrustu og framsýn-
ustu núlifandi stjórnmálamönn-
um heimsins, Sir Winston Chur-
chill, fyrrverandi forsætisráð-
herra Breta, hélt einu sinni ræðu
um borð í skipi á leið yfir
Atlantshaf. Komst hann þar m.a.
að orði á þessa leið:
„í gær var ég staddur á stjórn-
pallinum og horfði á fjallháar
hversu fegnir sem við vildum.
Okkur er heldur ekkert gagn
að því að neita að sjá hætturn-
ar, sem steðja að okkur og öllum
þjóðum heims. Slíkt væri öiduxnar æða gegn skipinu, sem
heimskra manna háttur.
Við viljum að sjálfsögðu frið
við allar þjóðir og viðskipti við
alla, sem við okkur vilja kaupa.
En við getum ekki hikað við að
taka afstöðu í þeirri hugsjóna-
legu baráttu, sem yfir stendur.
Við aðhyllumst frelsis- og .mann-
gildishugsj ón hins vestræna
heims og viljum leggja okkar
litla skerf fram til varnar henni,
ekki með vopnum, því þau eig-
um við engin, heldur með sam-
starfi við þær þjóðir, sem okk-
ur eru skyldastar að menningu,
uppruna og hugsunarhætti.
EINA VON
MANNKYNSINS
Þjóðir og einstaklingar eru oft
þreyttir og leiðir á endalausum
þingum og alþjóðlegum ráð-
stefnum, þar sem hundrað ræð-
ur eru fluttar á dag en ekkert
gerist. Engu að síður verða wienn
að viðurkenna, að alþjóðlegt
klauf þær og hæddist að reiði
þeirra. Eg spurði þá sjálfan mig:
Hvernig getur skipið, sem er
aðeins eitt sigrast á öldunum,
sem eru svona margar? Ástæð-
an er sú. að skipið hefur mark-
mið og tilgang — en öldumar
hafa hann engan. Þær æða um,
óteljandi og tilgangslausar. Bn
skipið, sem hefur markmið,
flytur okkur þangað, sem við
viljum komast. Við skulum
iþessvegna eiga okkur mark og
mið, bæði í þjóðlífi okkar og
einkalífi. Þá mun framtiðin
verða okkur gjöful og gæfurík.“
Kæru Iandar.
Eg leyfi mér að gera niður-
lagsorð hins mikla stjórnmála-
manns að mínum:
Við skulum eiga okkur mark
og mið, bæði í þjóðlífi okkar og
einkalífi, og berjast að því af
manndómi og ábyrgðartilfinn-
ingu. Þá mun framtíðin verða
okkur gjöfui og gæfurík.
Lifili vesfiurlarlnn og ný Dísu-bók
KOMNAR ERU út tvær nýjar
barnabækur hjá ísafold, „Oísa og
Skoppa" eftir Kára Tryggvason
og „Litli vesturfarinn“ eftir
Björn Rongen.
„Dísa og Skoppa“ er þriðja
Dísu-bók Kára Tryggvasonar, en
hinar fyrri, Dísa á Grænalæk og
Dísa og Svartskeggur hafa eign
ast fjölmarga vini meðal yngstu
lesendanna. Oddur Björnsson hef
ur myndskreytt bókina. Hún er
í flokkinum Barnabækur ísa-
foldar.
Isak Jónsson skólastjóri hefur
þýtt bókina Litla vesturfarann
eftir Norðmanninn Björn Rong-
en. ,jBók þess, sem nú birtist í
íslenzkri þýðingu, er talin skáld-
saga“, segir þýðandi í formála
og það vissulega gleðilegt, að ör j „En hún styðst samt við sögu-
legar staðreyndir. Aðalpersóna
sögunnar hefur t.d. verið til. í
alfræðibók segir svo: Knútúr
(Knute) Nelson norsk-amerískur
stjórnmálamaður, fæddur í Voss
1843, fór til Ameríku 1849, tók
þátt í Þrælastríðinu, varð þar á
eftir málafærslumaður, var kos-
inn á fylkisþingið 1882 og kjör-
inn öldungardeildarþingmaður
1895“. Þýðandi segir ennfremur:
„Eftir að ég hafði lesið þessa bók
lét hún mig aldrei í friði. Það
var engu líkara en hún heimtaði,
að hún yrði þýdd á íslenzku. Og
valið var ekki vandasamt. Bókin
er í heild góð. Og aðalpersóna
sögunnar, Knútur Nelson, óvenju
leg manngerð, mikill mannkosta-
maður og wskileg fyrirmynd ung
um mönnum“.