Morgunblaðið - 12.12.1961, Page 6

6
MORGVNBL4Ð1Ð
Þriðjudagur 12. des. 1961
Bréf úr myrkri
Skúli Guðjónsson:
Bréf úr myrkri.
Heimskringla.
1961.
USfundur þessarar bókar, Skúli
Guðjónsson, er bóndi norður í
Strandarsýslu, nánar til tekið á
Ljótunnarstöðum í Hrútafirði.
Hann hefur verið blindur síðan
1946. Bókin „Bréf úr myrkri" er
rituð veturinn 1955, hún hefur
því legið sex ár í 'handriti, enda
hafði höfundurinn upphaflega
ekki ætlað að gefa hana út, hann
gerði það loks fyrir áeggjan vina
sinna.
Eg hef lesið fáeinar blaðagrein
ar og stuttar ritgerðir eftir Skúla,
en aðeins einu sinni séð hann og
'heyrt. Mér er hann minnisstæður
SÍðan. Það var veturinn 1933—
1934, minnir mig, við vorum báð-
ir staddir á samkomu í Félagi
róttækra rithöfunda, í einhverju
húsi í Reykjavík. Ekki man ég
lengur með vissu eftir öðrum
fundarmönnum, auk Skúla, en
þeim Steini Steinarri og Kristni
E. Andréssyni, sem var bók-
menntalegur leiðtogi margra á
þeim árum. Nú var Skúli gestur
í bænum, þangað kominn norðan
af Ströndum, þeirra erinda að
brýna andleg vopn sín og leita
sálufélags við unga rithöfunda
höfuðstaðarins. Þetta var lágvax-
inn maður, um tvítugt, virtist
mér, og gekk með afar þykk og
kúpt gleraugu. A þessum fundi
flutti hann erindi sem hann
nefndi Jósafat og Jukki. Voru
þetta persónur úr leikriti eftir
Einar H. Kvaran, en erindið var
ekki bókmenntaskýring, heldur
gagnrýni á- þjóðfélagið, í anda
sósíalismans. Málflutningur fyr-
irlesarans var mjög hiklaus og
einarður, raddblær hans sérkenni
pegur, og ytra útlit mannsins
stakk með einhverjum hætti í
stúf við borgina. Hann hlýtur að
hafa vakið athygli mína svo um
munar, fyrst ég man þetta svona
greinilega, eftir nærfellt þrjátíu
ár.
Eg var að lesa bók hans í gær,
,,Bréf úr myrkri“ — þetta er
sérstætt verk og athyglisvert. Að
orðfæri og stíl sver það sig mjög
í ætt við fyrri ritsmíðar höfund-
arins, og þó allt mjúklátara og
gamansamara. Það ber þess eng-
ar menjar í búningi að það sé
ritað af blindum manni, en efni
þess verður bezt lýst með orðum
höfundarins sjálfs, þar sem hann
gerir grein fyrir því í formála
bókarinnar:
r „Þetta eru reikningsskil manns,
sem orðið hefur fyrir því óhappi
að missa sjónina á miðjum aldri
frásögn af því, hvernig hann hef
ur reynt að læra á lífið að nýju
og að finna veg, þar sem enginn
vegur virtist vera.
Og með því að gera þessa reikn
inga upp í eitt skipti fyrir öll,
voru þeir um leið 'úr sögunni, og
líf höfundarins var komið í fast-
ar og hefðbundnar skorður, eins
og líf annarra manna.“
Ekki kveðst Skúli þó mundu
hafa lagt út í það ævintýri að
semja þessa bók ef hann hefði
ekki vitað um Helen Keller, Karl
Bjarnhof og fleiri slíka.
Fyrsti kafli bókarinnar, eftir
formálann, nefnist „Forspjall“.
Þar skýrir höfundurinn frá því
hvernig hann fékk fyrst þá hug-
mynd að skrifa bók. Hann ségir
svo frá:
„Það var haustið 1954, að ég
heyrði lesið upp í útvarpi sögu-
korn, sem bar titilinn — Bréf
úr myrkri.
Þetta var mjög hversdagsleg
saga um hversdagslegt efni, ein-
hvers konar ótímabærar ástir, að
því er mig minnir. Sjálf sagan
gleymdist því fljótt, en titill henn
ar sat eftir í sálinni, og mér
fannst einhvernveginn að ég ætti
meiri rétt á honum en höfundur
sögunnar — —
Línur þessar bera það með sér,
að Skúli Guðjónsson hefur annan
bókmenntasmekk en ég, því að
„Bréf úr myrkri“ eftir Stefan
Zweig er að mínu viti framúr-
skarandi vel rituð og sterk saga.
En ekki skiptir sá skoðanamun-
ur okkar Skúla miklu máli, og
þó þykir mér talsvert athyglis-
vert, að það skyldi einmitt vera
Z w e i g , hinn hárviðkvæmi
húmanisti, sálkönnuður og rit-
snillingur, sem leiddi Skúla Guð-
jónsson blindan að ritvélinni, þar
sem honum auðnaðist síðan að
vinna þann eftirminnilega sigur
á myrkrinu, sem þessi bók reynd
ist honum. Og vafalaust á hún
einnig eftir að blása nýrri von og
A
3V333
iVAUT TIL L€IGU1
3{\TU)9r UTL
Vclskóflu V
Xtanabt lar
Dt'at'tarbílat*
VlutnLn.gada5nar
þuNGflVINNUl/ÉLAn
símí 34333
kjarki í brjóst fleiri blindra Is-
lendinga, sem enn hafa ekki gert
upp sína reikninga við örlögin.
„Bréf úr myrkri“ er karlmann-
legt verk, hreinskilið og æðru-
laust, meira að segja fullt af
glettni og gama*semi. Skopskyn
höfundarins er svo ríkt, að það er
jafnvel rauði þráðurinn í bók-
inni. Hann lætur það bitna á
sjálfum sér engu síður en sam-
ferðafólkinu norður í Hrútafirði,
en allt er það góðkynjað og hlýj
að upp með umburðarlyndi,
aldrei ergi blandið né illkvittið.
Það er aðeins á einu sviði sem
mér virðist að höfundurinn sé
blindur í þessari bók: á stjórn-
málasviðinu — í heimspólitíkinni,
þar er hann svona hérumbil jafn-
blindur og aðrir kommúnistar.
Ekki svo að skilja að stjórnmála-
skætingur vaði uppi á síðum bók-
arinnar, en í tveimur eða þremur
köflum hennar, þar sem höfund-
urinn lýsir viðhorfi sínu til heims
málanna og afstöðu meiri hluta
Islendinga til þeirra, þar harm-
ar ’hann samstöðu okkar með vest
rænu þjóðunum, þátttöku { Atl-
antshafsbandalaginu og þess hátt
ar, virðist halda að frelsi jafn-
rétti og bræðralag blómgist nú
aðallega austantjalds.
Sleppum þessu, ég sný mér
aftur að því sem aðdáun vekur
og gefur bókinni gildi. Það er þá
til dæmis óður höfundarins til
daglegrar iðju á bújörð sinni, í
kaflanum sem nefnist „Vinna“,
lofsöngur hans til húsdýra sinna,
einkum kúnna, fegurð og inni-
leiki kaflans sem ber titilinn
„Frelsi", undirfurðuleg kímni og
hreinskilni kaflanna um Sveita-
símann og hreppsfundina. En
beztur finnst naér síðasti kaflinn
„Tveir á báti“, þar sem Skúli
Guðjónsson lýsir í snjallri dæmi-
sögu trúarskoðun si»ni og afstöð
unni til guðs. Betur var tæplega
hægt að botna þetta verk.
„Bréf úr myrkri" er 142 síður.
Pappír, prentun og band er óað-
finnanlegt.
Guðmundur Daníelsson.
Lovísa Ólafsdóttis'
Hveragerði sjötug
f DAG er Lovisa Ólafsdóttiir í
Hveragerði 70 ára. Hún er dóttir
þeirra merku hjóna Lydiu Ange-
liku Knútsen, og séra Ólafs
Magnússonar frá Arnarbæli í
Ölfusi. Lovísa er fædd að Sand-
felli í Öræfum 12. des. 1891, en
þar þjónaði séra Ólafur í 15 ár
eða frá 1888 til 1903 er hann
fluttist að Amarbæli í Ölfusi og
þjónaði séra Ólafur hér þar til
1940 að hanll lét af störfum.
Séra Ólafur var mikill söng-
unnandi og hefir það og gengið
5 erfðir til bama þeirra, sem
eru mjög músíkelsk, enda hef-
ir það komið sér vel í strjálbýl-
inu hér áður fyrr að prestsfjöl-
skyldan gat aimast söng og hljóð
færaleik. Séra Ólafur var fyrsti
Engin rjúpa
ÞÚFUM, 5. des. — Veðráttan er
hér köld, en snjókoma ekki mik-
il. Lítið hefur verið um rjúpu
undanfarna vetur, en nú sést alls
engin. Yfirleitt eru orðnar góð-
ar heimtur á sauðfé, sem nú er
komið í hús, en útlit er fyrir að
mikið sé um refi þrátt fyrir að
mikið hefur verið skotið af þeim
á þessu ári. — P.P.
stjórnandi kirkjukórsins, er hann
var stofnaður, en Lovísa dóttir
hans kirkjuorganisti og hefir
hún haft þetta starf í hartnær
50 ár að undanskyldum 2 árum,
er hún dvaldist í Reykjavík.
Eg veit að oft væri bynnra í
röðum kirkjukórsins, ef persónu
leika Lovísu hefði ekki notið
við.
Lovísa er enn létt á fæti, glöð
og hress. Ekki þarf maður að
Vera hræddur um að fá drunga-
leg tilsvör, ef maður mætir
henni á förnum vegi. Það má
segja um Lovísu eins og sungið
var einu sinni: Sói í hjarta, sól
í sinni, sól bara sól.
í tilefni af afmælimu verður
henni haldið samsæti í Hótel
Hveragerði, og veit ég að marg-
ir murnu líta þar inn til þess að
gleðjast þar með henni og þakka
það óeigingjarna starf, sem hún
hefir innt af. hendi.
Eg veit, að ég mæli fyrir munn
allra Hvergerðinga, þegar ég
óska henni hjartanlega til ham-
ingju með afmælið. Svo að lok-
! um, Lovísa, viljum við sóknar-
| nefndarmenn óska þér til ham-
j ingjum með afmælið og að þú
j megir sem lengst sitja á orgel-
stólnum, Georg B. Michelsen.
sjónvarpið
Enn ræða menn sjónvarps-
málið, og skrifa Velvakanda
um það .En nú hefur það þeg-
ar tekið svo mikið rúm í þess-
um dálkum, að mál er að
fella það tal niður að sinni,
svo fleira komist að. Þó ætla
ég að taka hér að endingu
glefsur af minnisblöðum og úr
bréfi, sem enn liggur hjá mér.
Maður nokkur kom hér í
fyrri viku. Kona hans er löm-
uð og hennar heimur er því
bundinn við íbúðina hennar.
Fyrir nokkrum árum keyptu
þau hjónin sjónvarpstæki og
ilið. Nú finnst manni æði hart,
að eitthvert fólk úti í bæ skuli
heimta að þessi ánægja sé frá
konu hans tekin og öðrum,
sem ekki geta sótt skemmtan-
ir sínar út fyrir heimilið. Þó
að þeir kæri sig ekki um
slíkt fyrir sjálfa sig eða sitt
heimafólk.
Þá gekk hér við maður, sem
var að koma beint úr bóka-
búð hér í húsinu. Hann fór
þangað til að skoða jólabæk-
urnar ,en ofan á þeim á borð-
inu lá þá ritið „Playboy",
með myndum af nöktu kven-
fólki og ýmiskonar ómerki-
legu efni. Fannst honum að
halda fram að líði umsvifa-
laust undir lok, ef nokkur
heimili horfi á dagskrá í
amerísku sjónvarpi. Ætli það
yrði ekki sama fólkið sem
kaupir Playboy, sem mundi
nenna að borfa á lélegustu
þættina, en aðrir velja sér
eitthvað betra, eins og sumir
kaupa bækur, aðrir lesa blöð.
Og svo veltir einn bréfritar-
inn því fyrir sér, hvort ekki
yrði möguleiki á því að ís-
lenzka útvarpið eða aðrir að-
ilar fengju til afnota stöðina
á flugvellinum einhverja
stund í viku hverri, til að æfa
sig í að koma saman sjón-
varpsefni og sýna það, áður
en sá tími kemur að hægt verð
ur að ráðast í að koma upp
íslenzku sjónvarpi.
• „Hin aldraða sveit“
Í^^Q^Cr^Q^C^Cb^Cr^Cb^íT^Ql
, Sn. J. skrifar:
Það mun ýmsum hafa þótt
orð í tíma talað er Páll ]ækn-
ir Kolka sagði í Morgunblað-
inu 1. þ. m. u-m þrásetu aldr-
aðra manna í leiðtogastöðum.
Hún er, almennt talað, harla
varhugaverð, og fyrir hana
hefir margan góðan félags-
skap dagað uppi. Undantekn-
ingarlaust ætti hvert félag að
hafa það ákvæði í Iögum sín-
um að engan mann megi end-
urkjósa í stjórn eftir að hann
hefir setið í henni tiltekinn
tíma fyrr en hann hefir verið
eitt kjörtímabil, eða a. m. k.
eitt ár, utan stjórnar. Ríimna.
félagið hefir farið mjög skyn-
samlega leið j þessu efni.
Þriðjungur stjórnarinnar
gengur út ár hvert, eftir em-
bættisaldri, og endurnýjast
stjórnin þannig sífellt. En þeg
ar á næsta ári má kjósa á ný
mann er þannig hafði rýmt
sæti. Ekki veit ég betur en
að þetta hafi gefist vel, og
allir kunnað því vel. Og eins
og vænta mátti hefir sami
maður oftar en einu sinni
verið kosinn í stjórnina. En
það mundi því aðeins gert að
hann hefði þótt reynast þar
vel.
Eg hefi orðið þess var að
orð læknisins hafa vakið at-
hygli, og er rétt að opinber-
lega sé undir þau tekið.
Sn. J.