Morgunblaðið - 13.12.1961, Blaðsíða 5
Miðvikudagur 13. des. 1961
MORGVNBLAÐ1Ð
5
MFNN 06
1= MAŒFN!=
NÝLEGA ER kömin út bókin
„Skáldkonur fyrri alda“, eftir
frú Guðrúnu P. Helgadóttur,
skólastjóra. Kvöldrvökuútgáf-
an á Akureyri gefur bókina út,
og hún er prentuð í Hóla-
prenti.
Við reeddum fyrir skömmu
nokkra stund við frú Guðrúnu
um bókina. Hún sagðist vera
mjög ánægð með útlit bókar
innar og ytri frágang, sem Haf
steinn Guðmundsson, prent-
smiðjustjóri í Hólaprenti sá
um.
— Flestar dýrlingamyndirn
ar í bókinni eru úr teppi Sol
veigar Rafnsdóttur, abba-
dísar á Reynistað, hélt
frá Guðrún áfram. Teppi
Solveigar er til á Þjóðminja-
safninu. Solveig -var dóttir
Rafns lögmanns Brandssonar
hins eldra og gerðist nunna
1493. Á nýársdag 1508 var hún
vígð abbadís á Hólum. Teppi
hennar er einn merkasti
kirkjugripur, sem geymst hef
ur á íslandi og er_ tengdur
nunnuklaustrunum. Á því eru
sex helgra manna myndir.
Efst er áletrunin: Abbadís
Solveig Rafnsdóttir í Reyni-
nesi.
Ekki er vitað, hvort Sol-
veig hefur saumað teppið
sjálf, látið vinna það eða ein-
hver hefur gefið það í hennar
nafni. Ekkert mælir á móti
því, að það sé frá hennar tím-
um.
— Hvað varð til þess, að
þér tókust á hendur að semja
þessa bók?, spyrjum við frú
Guðrúnu.
— Fyrir rúmum þremur ár-
um sá ég á vegum Kvenstúd-
entafélagsins um útvarpsþátt,
sem nefndur var „Skáldkonur
fyrri alda“ Og flutti þar stutt
yfirlitserindi um þátt kvenna
í fornum skáldskap og mennt
um. Nokkru síðar fór Kristjón
Jónsson, bæjarfógetafulltrúi á
Akureyri, þess á leit við mig
fyrir hönd Kvöldvökuútgáf-
unnar, að ég tæki saman bók
um þetta efni, og dróst ég að
gera það. Þá vissi ég hvorki,
hve fáar tómstundir ég hefði
frá núverandi starfi mínu né
hversu seinleg yrði leitin að
ýmsu því, sem þyrfti að at-
huga og vinna úr.
— Hvað nær bókin yfir
langt tímabil?
— Frá upphafi fslandsbyggð
ar til siðaskipta. Hugmyndin
er, að síðar komi framhald,
sem nær yfir síðari aldir, og
hef ég þegar safnað allmikl-
um drögum til þeirrar bókar.
Þar eru heimildirnar mun fjöl
breyttari og ítarlegri og úr
miklu meira að velja.
— Vilduð þér segja okkur
frá skáldkonum til forna?
— Mjög fáar íslenzkar skáld
konur eru nafngreindar á
fyrstu öldum Islandsbyggðar,
og ekki hafa varðveitzt löng
kvæði eignuð kónum. Ein eða
tvær lausavísur fylgja nafni
þeirra, þegar bezt gegnir,
stundum aðeíns visnabrot eða
AHEIT OC GJAFIR
T.í' undirritaður hef að undanförnu
veitt móttöku eftirtöldum peningagjöf
um tii „lömuðu systranna á Sauðár-
króki“: — Áheit frá Þ.S. kr. 100; J.B.
300; Gömul vinkona 200; NN 100;
skipshöfnin Blíðfara 900; NN 100; afh.
af Morgunblaðinu 30.405; Stefán Vil-
inundarson 1000; Jón Hafsteinn 500;
Ársæll Guðmundsson 500; Kristmann
Þorkelius og böm 500; heimilisfólkið
Brattahlíð 1000; ónefnd kona 100; skips
höfnin Gnýfara 5000; Eyþór Hallsson
©g Ólöf Jónsd. 1000; Garðar Björnsson
3000; Guðbjörg Einarsdóttir og T>or-
gils Baldvinsson 300; NN 200; Una
500; ýmsir á Akureyri 2900; Helga og
Konráð 100; JJ 50; JSF 2000; GJ og
BÞ 300; ÁS 200; Reimar 200; NN 26.
júlí 100; NN 500; NN Kópav. 100; afh.
»f Alþýðublaðinu 200; afh. af séra
Pétri Sigurgeirssyni á Akureyri 2900;
hldruð hjón 1000; G og E Bakka 700;
Oskar Þorsteinsson Kjartansst. 300;
Jóu Jóhannssou og Sigríður Árna-
kviðllngar. Stundum bendir
nafnið skáld eða skáldkona
eitt til þess, að konan hafi ort.
Elzta lausavísan, sem til er
í þeirri mynd, er við þekkj-
um nú, erstaka Þórunnar hús-
freyju á Grund, dóttur Jóns
Arasonar biskups.
Þær konur, sem ég tel lík-
legast, að beri skáldheiti
sitt með réttu, eru Jóreiður í
Miðjumdal, Steinunn Refsdótt
ir og Steinvör á Keldum. Erf-
itt er að vefengja, að þær hafi
verið skáld. T.d. er heimildin
fyrir skéldnafni Steinvarar
mjög góð. í Skáldatali er hún
talin með skáldum Gauts á
Mel, návinar Hákonar gamla,
en Skáldatalið hefur varð-
veitzt í samlbahdi við Snorra-
Eddu og geymst í Uppsalabók.
Sennilegt er, að Egill Sölmund
arson hafi haldið Skáldatali
áfram eftir daga Snorra, en
Frú Guðrún Helgadóttir
skólastjóri,
móðir Egils, Helga og Snorri
voru alsystkin. Þarna er um
heimild að ræða, sem ekki
verður vefengd með neinum
rökum, og ekki er ástæða til
að ætla annað en skáldanafn
Steinunnar Sighvatsdóttur á
Keldum, bróðurdóttur Snorra
fari saman við veruleikann.
Ekkert er til af skáldskap
Steinunnar nema hálf draum
vísa, sem varðveizt hefur í
Sturlungu.
Flestar vísur, sem varð-
veitzt hafa eftir konu frá forn
um tímum eru draumvísur Jór
eiðar í Miðjumdal, 16 ára
stúlku. Vísurnar eru í íslend-
ingasögu Sturlu Þórðarsonar,
og er Jóreiður hvergi annars
staðar getið. Yfir frásögninni
hvílir sennileikablær. Við
heyrum þarna bergmál Eddu-
kvæða' sem fólkið hefur
skemrnt sér ,við á síðkvöldum
í dalnum, pg Flugmýrarbrenna
er þar enn aðalumræðuefnið.
Þarna er litið á atburðina með
hita og tilfinningu æskunna.,
blandað sama fortíð og nútíð,
draum og veruleika og síðast
en ekKi sízt litið á lífið spurul
um augum, sem er eitt af ein-
kennum ungmenna allra tíma.
Steinunnar Refsdóttur er
getið í Landnámu, Fornmanna
sögum og Kristni sögu, og í
þessum sögum eru vísur henn
ar tilfærðar. Þar sem hennar
er getið í svo mörgum heim-
ildum, er sennilegt, að hún
hafi borið skáldheiti sitt með
réttu. Hún yrkir vísur til að
storka Þangbrandi kristniboða
og hlakkar yfir því, að Þór
hafi brotið skip hans í spón,
en Kristur ekki megnað að
hlífa. Tvær vísur eru til eftir
Steinunni, ög eru þær mjög
vel gerðar. Þær eru í ofan-
greinum sögum, en aðeins í
Njálu er skýrt frá orðaskipt-
um hennar og Þangbrands.
— Bókin fjallár um fleira
en fornar skáldkonur?
— Já. í bókinni skýri ég frá
þætti konunnar í fornum skáld
skap, menntun kvenna á þess
um tímum og hvaða þátt þær
áttu í sköpunarsöigu bókmennt
anna. Ekki er vitað^um neitt
sagnfræðirit, sem kona hefur
unnið að, en konur hafa senni
lega oft verið heimildamenn
í sagnritun. Tveir mestu sagn
ritarar vorir fara viðurkenn-
ingarorðum um heimilda-
konu. í upphafi Íslendingabók
ar telur Ari fróði heimilda-
menn sína þau Teit fóstra
sinn, Þorkel föðurbróður sinn
og Þuríði Snorradóttur goða,
„er bæði var margspök ok
ólj úgfróð“. Og 1 formála
Heimiskringlu getur Snorri
þess, að Ari hafi numið marga
fræði að Þuríði og hún hafi
verið spök að viti.
Mörg merk sagnfræðihand-
rit hafa konur eignazt og má
nefna tvö dæmi. Árni Magnús
son fékk eitt aðaihandrit ís-
lendingabókar hjá séra Þórði
Jónssyni á Staðarstað, en að
sögn Árna „skar hann það út
framan úr bók Þorbjargar Vig
fúsdóttur, föðursystur sinnar".
Oddný Guðnadóttir frá Kol-
beinsá eignaðist Arnarbælis-
bók í sína heimafylgju.
I tveim köflum bókarinnar
er rakin saga nunnuklaustr-
anna, á Kirkjubæ ó Síðu og
Stað í Reyninesi og sagt fró
því, hvað nunnurnar höfðu fyr
ir stafnj. Er þess t.d. getið,
að nunnur hafi eitt sinn tekið
svein í læri til prests. Mennt
un þeirra hefur því verið
mjög góð. Eitt sinn voru 8
nunnur vígðar til systralags
á Staðárstað, og var eiður einn
ar þeirra stílaður upp á latínu.
Tvær þessara systra höfðu ver
ið 18 ár í klaustrinu áður en
þær voru vígðar.
Elzta sendibréf frá konu,
sem varðveitzt hefur, er frá
því um miðja 15. öld. Er það
bréf Kristínar Guðnadóttur,
Oddssonar lepps til manns
hennar, Jóns Ásgeirssonar í
Ögri. Er hún í bréfinu að
biðja hann um að annast ýmis
legt á heimili þeirra í fjar-
veru sinni. í loik bréfsins seg
ir svo: ,,Hér með bifala ég yð
ur guði í vald og hans móður
Marie og sankte Peter“.
Eina íslenzka konan, sem
hélt skáld fyrir siðaskipti, var
Ólöf Loftsdóttir ríka. Var það
Svartur á Hofstöðum, eitt
mesta rímnaskáld þeirra
tíma.
— Hverjar eru helztu heim-
ildir, sem þér hafið stuðzt við
við samningu bókarinnar?
— Það eru fornritin, forn-
bréfasafnið, forn skjöl og mál
dagar, bréf og annálar.
dóttir 500; NN 200. — Um leið og ég
þakka innilega þessar gjalir og þann
góða hug, sem á bak við þær býr,
vil ég geta þess hér, að söfnunin er
nú orðin rúmlega 91 þúsund krónur.
Að sjálfsögðu mun henni haldið á-
fram, því þörfin er brýn, og ég er
viss um, að margir munu minnast
lömuðu systranna nú um jólin. Slikt
mun tendra fögur jólaljós og ekki
síður meðal gefenda en þiggjenda.
Þórir Stephensen, sóknarprestur,
Sauðárkróki.
Sólheimadrengurinn, afh. Mbl.: —
GJ Selfossi kr. 150; ÞÍ 200; ÞMG afh.
af Sigr. Guðm. Hafnarf. 100; ónefnt
15; Fanný Benónýs 500.
Til aðstandenda þeirra er fórust mcð
v.b. Helga: — AT Hf. 500 kr.; Stefán
1000; BA 500; GS 100; Eldri sjó-
mannsekkja Ytri-Njarðvík 300; AG
500 gömul kona 200; LÓ 125; GG 50;
Ú. Sv. 100; spilasjóður GMLN 600.
Fjölakyldan Sauðárkrókic — GJJ
1000 kr.; MN 100; SA 100.
Gamla konan: — GG 200 kr.
Hallgrímskirkja í Saurbæ: — Ekkja
kr. 70.
Jólasöfnun Mæðrastyrksnefndar:
Timburverzlun Árpa Jónsson og starfs
fólk kr. 2000; Sælgætisgerðin Opal og
starfsf. 2000; Kristján Siggeirsson h.f.
og starfsf. 885: Áfengisverzlun ríkis-
ins 1000; Margrét Jónsdóttir 100; Prent
smiðjan Edda h.f. starfsf. 725; RÞ 100;
NN 250; frá Siddý 1000; frá M 200;
AL föt og 100; ónefndur 200; S 100;
GS 100; Útvegsbankinn starfsf. 2255;
Jón J. Fannberg 300; NN 100; ÁS 100;
Sveinn Björnsson & Co. 300; ST 100;
GS 200; Hampiðjan h.f. 500; Verðandi
h.f. 500; Sjúkrasamlag Reykjavíkur
starfsf. 340; Hvannbergsbræður skó-
verzlun 1000. — Kærar þakkir.
Indisleg kona hlýtur sæmd og ofrik
ismenn hljóta auöæfi.
„Takið eftir“
Vegna flutnings er til sölu
sem ný „Rafha eldavél
þriggja hellna og Pfaff
automatic saumavél sem-
sagt ónotuð. Uppl. í síma
23039 milli kl. 19—21.
ÍIHDGIÐ
að borið saman að útbreiðslu
ír langtum ódýrara að auglýsa
Morgunblaöinu, en ðöruœ
blöðum. —
Kvenúr tapaðist
á le.iðinni frá Eskihlíð 31
um Lönguhlíð niður að
Timburverzlun Árna Jóns-
sonar. Finnandi vinsaml.
skili því í Eskihlíð 31 gegn
fundarlaunum.
Pússivél
Af sérstökum ástæðum er
til sölu sandpússivél, 6”.
Ludvig Storr & Co.
Sími 13333.
UIMGLINGA
vantar til að bera blaðið í eftirtalið hverfi
FJÓLIGÖTU
LYNGHAGA
Utgeroðrmenn og skipstjórar
Erum kaupendur að fiski á komandi vetrarvertíð.
Seljum ís, beitu og önnumst aðra fyrirgreiðslu.
Þeir, sem hug hafa á viðskiptum og leggja vilja upp
fisk hjá Fiskverkunarstöð Bæjarútgerðar Reykja-
víkur, eru vinsamJegast beðnir um að hafa sam-
band við framkvæmdarstjóra Bæjarútgerðarinnar
hið fyrsta.
Bæjarútgerð Reykjavíkur
Jólaskreytingar
Kransar og krossar
Seljum einnig allt til skreytinga
Skreytið sjálf
Gróðrastöðin Sólvangur
Sími 2-36-32
Tilboð óskast
Garðyrkjubændur i Biskupstungum óska eftir til-
boði í flutninga á grænmeti frá Biskupstungum til
Reykjavíkur á næsta sumri. — Tilboðum sé skilað
fyrir 10. jan. 1962' til undirritaðra, sem gefa allar
nánari upplýsingar.
Jón V. Guðmundsson, Sólveigarstöðum
Ingvar Ingvarsson, Birkilundi.
Stefán Árnason, Syðri-Reykjum
BAÐKER
Nýkomin
3JA-LJÓSA PERUR
í ameríska standlampa
HARÐPLAST
á borð í miklu úrvali.
— Nýjar vörur teknar upp daglega
He’gi Magnússon & Co.
Hafnarstræti 19 — Sími 13184 — 17227.
/