Morgunblaðið - 13.12.1961, Síða 12

12
MORGUNBL4ÐIÐ
Miðvikudagur 13. des. 1961
JHíorgittiM&Mfo
Otgeíandi: H.f Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: A.rni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og avgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
VERÐLAGSRÁÐ SJAVARUTVEGSINS
k þingi í fyrra fluttu þeir
**■ Lúðvík Jósefsson og
Karl Guðjónsson, þingmenn
kommúnista, frumvarp til
laga um það, að gerðardómi
yrði komið á fót til að á-
kveða fiskverð. Frumvarp
þeirra mætti skilningi á Al-
þingi, en varð ekki útrætt.
Þessi hugmynd hefur síðan
verið allmikið rædd í blöð-
um og samtökum sjómanna,
útvegsmanna og fiskverk-
enda og niðurstaðan hefur
orðið sú, að stjómarfrum-
varp hefur nú verið flutt,
sem byggist á hugmynd
þeirri, sem þeir Lúðvík og
Karl settu fram á síðasta
Þingi. •
Svo kynlega bregður hins-
vegar við, að nú agnúast
kommúnistar út í það á-
kvæði, sem var meginefni
þeirra eigin frumvarps á síð-
asta þingi, þ.e.a.s. að endan-
leg ákvörðun verðlags skuli
tekin í nefnd, þar sem hlut-
laus oddamaður hefur úr-
slitaráð, ef samkomulag næst
ekki með öðrum hætti.
Einnig benda stjórnarand-
stæðingar á, að í verðlags-
ráði, þar sem fulltrúar fisk-
seljenda og fiskkaupenda eru
jafnmargir, sjö frá hvorum
aðila, hafi verið eðlilegt að
sjómenn og útgerðarmenn
ættu jafnmarga menn, en í
frumvarpinu var gert ráð
fyrir, að útgerðarmenn væru
fjórir en sjómenn þrír. —
Þetta skiptir þó í sjálfu sér
sáralitlu máli, því að hver
aðili um sig hefur neitunar-
vald, en auk þess falla auð-
vitað saman hagsmunir út-
gerðarmanna og sjómanna,
sem báðir vilja sem hæst
fiskverð. Þetta atriði ætti
því ekki að valda ágreiningi
og má í rauninni hvorum að-
ilanum rnn sig, sjómönnum
og útgerðarmönnum, standa
nokkuð á sama um það,
hvort þeir hafa einum mann-
inum fleira eða færra.
Meginatriðið er, að hér er
farið inn á nýja braut, sem
á að koma í veg fyrir stöðv-
un fiskiskipaflotans vegna
ágreinings um fiskverð. —
Framsóknarmenn virðast í
meginatriðum samþykkir
þessari tilhögun og kommún-
istar hreyfðu fyrst hugmynd
inni, eins og áður getur. —
Þess vegna yrði það að telj-
ast heldur lítilmannlegt, ef
stjórnarandstaðan ætlaði sér
að nota hrein aukaatriði sem
átyllu til að berjast gegn
þessari löggjöf.
LÖGGJÖF GEGN
EINOKUN
Um langs skeið hefur það
verið baráttumál Sjálf-
stæðismanna, ekki sízt
hinna yngri manna, að lög-
gjöf yrði sett hér á landi til
að hindra einokun og mynd-
im auðhringa á sama hátt og
er í öðrum lýðræðislöndum.
Þetta nauðsynjamál hefur þó
ekki náð fram að ganga. —
Kommúnistar eru því að
sjálfsögðu andvígir, eins og
öllum öðrum þjóðfélagsleg-
um umbótum, og Framsókn-
armenn hafa sérstakra hags-
muna að gæta af því, að út-
þennsla SÍS verði ekki stöðv
uð. Þeir boða það beinlínis,
að fólki sé hagkvæmt að þau
samtök hafi einokunarað-
stöðu í heilum byggðarlög-
um eða starfsgreinum.
í ritstjórnargrein í Al-
þýðublaðinu í gær er tekin
afstaða með því að hér verði
sett löggjöf gegn hringa-
myndunum. Ástæða er því
til að ætla að nú njóti þessi
hugmynd stuðnings meiri-
hluta Alþingis, og þess vegna
er fyllsta ástæða til að
vinda bráðan bug að fram-
kvæmd hennar.
AÐ TRYGGJA
LÝÐRÆÐIÐ
¥ litlu landi eins og Islandi
*■ verður að vísu að gera
ráð fyrir því, að sum hin
stærri fyrirtæki verði að
miklu leyti ein um markað-
ina, eins og t.d. Áburðar-
verksmiðjan, Sementsverk-
smiðjan o. s. frv. í slíkum
tilfellum er eðlilegt, að opin-
bert oftirlit sé með því, að
einokunaraðstöðunnar sé
ekki neytt til óhóflegrar
gróðamyndunar.
Sumir halda því fram, að
þau fyrirtæki, sem ekki hafi
aðhald af heilbrigðri sam-
keppni, verði að vera í ríkis-
eign. Þetta er þó mesta fjar-
stæða, ef heilbrigð löggjöf
er um eftirlit með slíkum
fyrirtækjum, eins og á sér
stað erlendis, t.d. í Dan-
mörku. Þvert á móti er ein-
okunaraðstaðan hættulegri,
þegar ríkið sjálft á fyrirtæk-
in og stjórnmála- eða emb-
ættismenn ráðska með fjár-
munina, eftirlitslítið eða eft-
irlitslaust.
Menn verða að gera sér
grein fyrir því, ef þeir á
annað borð vilja búa í lýð-
ræðisþjóðfélagi, að það bygg|
Castro játar
blekkingar sínar
Hefur nu loks lýst því yfir, að hann sé
kommunisti — og hafi lengi verið
„ÉG HEFI VERTÐ undir ábrif-
um marxismans allt frá skólaár-
um mínum. Eg hefi óbilandi trú
á gildi marxismans — og hefi
alltaf talið, að hann væri hin
rétta þjóðfélags'kenning. — Eg
er marxist-leninisti — og mun
verða mairxist-leninisti meðan
ég lifi.“ — Þannig mælti Fidel
Castro, forsætisráðherra Kúbu,
er hann hélt enn eina 5 kls-t. sjón-
vairpsræðu yfir löndum sínum
hinn 2. desember s.l. — réttum
fimrn árum eftir að hann gekk
á land á Kúbu til þess að hefja
baráttuna gegn Batista — sami
maðurinn, sem sagði sex mánuð-
um eftir að hann náði völdum
í landinu: „Bylting okkar er ekki
kommúniísk." — Þannig mælti
sá Castro, sem sumir vestrænir
stjórnmálamenn hafa til skamms
tíma talið velviljaðan umbóta-
mann, sem hefði verið hrakinn
í faðm komúnismans vegna
skammsýnnar stefn-u bandarískra
stjórnarvalda gagnvart honum.
* „EKKERT NÝTT“
En þótt Castro hafi þannig
lengi tekizt að slá ryki í augu
margra — jafnvel allt fram á
þennan dag, kom þessi yfirlýs-
ing 'hans þó fæstum þeim á óvart,
sem hafa einbeitt sér að bví að
fylgjast með gangi mála á Kúbu
síðan hann komst þar til valda.
Þannig lét einn bandarískur sér-
fræðingur í málefnum Kúbu svo
um mælt, er hann fékk fréttir af
umgetinni ræðu Castros: „Þessi
játning felur ekki í sér neitt
nýtt eða óvænt — en það er þó
ist á dreifingu efnahags-
valdsins meðal þjóðfélags-
þegnanna, en ekki sam-
þjöppun þess hjá stjórnmála-
mönnum. En jafnframt verð-
ur að sjálfsögðu að hindra
samsteypur f jármagnseigenda
og tryggja þannig heilbrigða
samkeppni.
Morgunblaðið hefur marg-
bent á nauðsyn þess, að hér
rísi upp almenningshlutafé-
lög, þar sem allur fjöldi
landsmanna gæti tekið þátt
í atvinnolífinu og notið
hagnaðar af rekstri hinna
stærri fyrirtækja. Þannig
næðist hvorttveggja í senn,
að fyrirtækin yrðu betur rek
in en með þjóðnýtingu og
einnig dreifðist efnahags-
valdið.
Þátttaka almennings í at-
vinnurekstri fer ört vaxandi
í öllum frjálsum löndum. Á
því sviði, sem fleirum, höf-
um við íslendingar dregizt
aftur úr, vegna rangrar
stjómarstefnu, og þannig
hefur beinlínis verið komið
í veg fyrir þær framfarir,
sem annars hefðu orðið.
ágætt að hafa eigin orð Castros
til þess að vitna í. Hingað til
hefir hann sífellt reynt að faylja
sig reykskýi orðastraums og
málalenginga til þess að fela
raunverulegar skoðanir sínar og
stefnu." — Castro játaði það
hreinlega 1 ræðu sinni, að hann
hefði ekki talið fært að láta
uppi kommúnískar skoðanir sínar
(eða „roarxist-leninískar", eins
og hann komst að orði) meðan
hann þurfti ýmist að berjast gegn
eða nota sér fylgi „borgaralegra
afla“ — eða gat búizt við að eiga
fyrir höndum átök við þau. (Af
þessu má ráða, að Castro telji
sig nú hafa gengið svo milli
bols og höfuðs á þessurfi „öflum“,
að hann þurfi ekki framar að
óttast þau).
Tilefni ræðu Castros var það,
að hann var að tilkynna stofnun
nýs stjórnmálaflokks, „Samein-
aða búbanska byltingarflokks-
ins“ — sem „ekki verður opinn
hverjum sem er, heldur eingöngu
þeim, sem sannanlega eru bylt-
ingasinnar“, eins og einræðis-
herrann komst að orði. Hann
bætti því við, að hinn nýi flokk-
ur yrði þannig byggður á
„hæfni (félaganna), en ekki
fjölda", stefnuskráin yrði „marx-
ist-leninísk, en aðhæfð hinurn sér
stöku aðstæðum, sem fyrir hendi
eru í landi okkar“.
Flestir líta nú orðið á Castro
sem einræðisherra Kúbu — ein-
ræðisherra, sem ekkert tækifæri
láti ónotað til þees að fá þegna
sína til að hylla sig og lúta sér
í auðmýkt — og leggi sig í fram
króka til þess að' láta sem mest-
an dýrðarljóma stafa af nafni
sínu. Eigi að síður tók hann í
fyrrnefndri ræðu mjög undir for
dæmingu Krúsjeffs á allri per-
sónudýrkun (þ .e. stalinismar-
um) og sagði: „Það væri fjar-
stæða, að einn maður tæki allar
stjórnarákvarðanir. Ej trúi ein-
læglega á samvirka forustu —
FIDEL CASTRO — í „mara-
þonræðu“ sinni sagði hann
m. a., að heimurinn sé nú
„á leið til kommúnismans“
— og, að hann hyggist leiða
Kúbu á þeirri braut.
hefi aldrel óskað eftir að verða
neinn Cesar.“
Eins og fyrr segir lýsti Castro
því yfir hálfu ári eftir að hann
náði völdum á Kúbu, að bylt-
ing hans væri „ekki bommún-
ísk“. — Nú sagði hann hins veg-
ar, að löngu áður en hann hóf
baráttuna gegn Batista hefði
„pólitískur hugsunarháttur“
sinn verið „nokkurn veginn hinn
sami og r.ú“ — og að hann hefði
verið „undir áhrifum marxism-
ans allt frá skólaárunum“. Hins
vegar hefði hann ekki orðið
sannur marxist-leninisti fyrr en
eftir að hann komst til valda á
Kúbu. — Hann sagði, að Kúbu-
menn yrðu að taka sér Rússa til
fyrirmyndar. „Við verðum að
kynna okkur alla þá reynslu,
sem fengizt hefir við uppbygg-
ingu fyrsta kommúnistaríkisins i
heiminuim,“ sagði hann — og
hafnaði hlutleysisstefnu með
svofelldum orðum: „Það er ekki
til neinn millivegur milli sósíal-
isma og heimsvaldastefnu. Hver
sá, er reynir að fylgja einhverri
þriðju stefnu (hlutleysisstefnu),
er í ra-un og veru að hjálpa
heimsvaldasinnum." — Þá sagði
hann, að bylting á Kúbu hefði
tekið hina „einu heiðarlegu
®tefnu“ — sem „sósíalísk bylt-
ing gegn heims va 1 d aste tnun n i. “
Á einurn stað í ræðu sinni virt-
ist Castro beina orðum sínum til
andkommúnista, sem tóku virk-
an þátt í byltingu hans. Hann
sagði með háðshreim í röddinni:
„Ef einhver andkommúnisti
skyldi hlýða á mál mitt, þá get-
ur hann verið lólegur, þvi að
kommúnisma verður ekki komið
á (á Kúbu) innan 30 ára.“
Kóngsdóttiiin fngrn og Alfugull
ÁRIÐ 1926 sendi ungur skóla-
stjóri frá sér ævintýri handa
börnum, sem hét Kóngsdóttirin
fagra, og ári síðar annað aavin-
týri, sem hét Álfagull. Höfundur-
inn var Bjarni M. Jónsson, nú
námsstjóri.
Eg skrifaði ritdóm um bæði
þessi ævintýri og taldi þau syngja
nýjan söng í bókmenntum barna
hér á landi með nokkuð kunn-
um undirtón, og myndu þau
verða vinsælt lesefni þeim, sem
á bernskuskeiði eru.
Svo virðist sem ég hafi í rit-
dómi þessum gerzt spámaður
með nokkrum hætti, óafvitandi
að vísu, því að nú eru ævintýri
Bjarna að korna út í þriðja sinn
(2. útg. 1948).
Góðar bækur gefa því meira,
því oftar, sem þær eru lesnar.
Og nú, þegar ég enn einu sinni
lít ytfir ævintýri þessi, veita þau
dýpri innsýn og kostir koma
fram, sem ég hafði ebki áður
eygt.
Menningarsjóður hefur gefið
ævintýrin út í prýðilegum bún-
ingi. Teikningar eru eftir Bjarna
Jónsson, teiknara, og falla vel að
efninu.
Það er jólaeldur í ævintýrum
þessum, sem loga mun þó að jól-
in líði hjá og ekki fölskvast, þó
að bjartara sé nú í híbýlum
manna hér en áður var, og löng
og dimm kvöld heyri að mestu
sögunni til. .
Útgefanda ber að þakka. Hér
er stuðlað að þvá, að úrvals les-
efni bjóðizt ungu kynslóðinni. En
höfundinn mætti spyrja, hvort
hann á efcki meira í pokahorninu,
í ungdæmi mínu laumuðu börn
góðum bókum, sem þau voru að
lesa, undir boddann, þegar Kveld
úlifur kvaddi dyra.
Börn ættu að reyna þetta ái
ævintýrunum hans Bjarna M.
Jónssonar og vita, hvað þau
dreymir.
ísak Jónsson.