Morgunblaðið - 16.12.1961, Page 13
Laugardagur 16. des. 1961
MORCUNBLAÐIÐ
13
Drauganet
r
eftir Sigurgeir Olafsson, skipstjóra
V estmannaeyjum
Mynd þessi var tekin af fullveldisfagnaði íslendinga í New York 1. desember s.l. Var hann
haldinn að hótel Edisson.
1>ANN 3. nóv. sl. hlustaði ég á
(þáttinn „um fiskinn". í þætti
þessum var til umræðu skaðsemi
„Drauganeta“, en svo nefndi þátt
urinn niðurslitin þorskanet. Um
Jþetta mál fjölluðu þrír menn:
itogaraskipstjóri að nafni Pétur,
Jakob fiskifræðingur og stjórn-
andi þáttarins Stefán Jónsson.
Allir sungu þeir bannsöng yfir
sínum „Drauganetum" og heyrð-
ist engin hjárómarödd svo inni
lega var sungið. Togaraskipstjór-
inn taldi sig oft hafa f*ngið upp
töpuð nælonnet bunkuð af fiski
lifandi og dauðum, og nefndi
hann staði, þá sem þessi ófögn-
uður fengizt helzt.
Net þessi vOru á öllum aldrí,
að mér skyldist, allt frá því að
vera ný og allt að því að vera
2—3 ára gömul. Jakob taldi að
Iþessi töpuðu net myndu geta
fyllzt af fiski 2—3 á vertíð og
jafnvel öftar og gætu haldið á-
fram að veiða í mörg ár.
Lítum aðeins á fullyrðingar
þessara spámanna áður en lengra
er haldið.
i Það má vel vera að Pétur fái
oft upp töpuð net í trollið, en
að þau séu ætíð bunkuð af fiski,
því trúi ég ekki og skal ég nú
reyna að gera grein fyrir af
hverju mín vantrú stafar.
Eg hef verið með báta á þorska
netjaveiðum á hverri vertíð síð-
an 1951 og tel þar af leiðandi að
ég þekki nokkuð vel til þessara
veiða. Síðan nælonnet komu
til sögu hefir það verið mín bitra
reynsla, sem og allra formanna
í Vestmannaeyjum og sjálfsagt
víðar, að oft hefur orðið að taka
í land mikið af netum, sem hafa
verið mikið til og jafnvel alveg
heil, vegna þess að þau eru hætt
að fiska. Þetta gerist oft eftir
að netin hafa verið notuð í svo
sem mánaðartíma og oft skemur,
einkum þegar fer að vora og
hlýna í veðri.
Þetta eru staðreyndir sem all-
ir, er þorskveiðar stunda hafa
fengið að þreifa á. Eða þorir nokk
ur að halda því fram í alvöru, áð
bátaformenn geri það að gamni
sínu að taka í land óslitin eða lít-
ið slitin net, þ^gar netaslang-
an kostar orðið nær eitt þúsund
krónur stykkið! Eg segi nei, en
svo verður fyrir manni sú stað-
reynd að togaraskipstjóri kemur
fram fyrir alþjóð í sjálfu Ríkis-
útvarpinu og segir að það sé mjög
algengt að fá upp töpuð þorska-
net full af fiski og það jafnvel
2—3 ára gömul.
Miklir fádæma aular hafa ann-
ars valizt á bátaflota okkar ís-
lendinga. Þeir henda ágætis net-
um í land eftir svo sem þriggja
vikna til mánaðar tírna, vegna
þess að þau eru hœtt að fiska,
en hjá togaraskipstjórunum fiska
þau í tvö til þrjú ár.
Mér hefur nú fundizt full
strembið að fá fisk í ný og góð
net um hávertíðina hvað þá að
þau væru komin á annað árið
«ð ég nú ekki tali um það þriðja.
En hjá togurunum koma þau upp
á öllum tímum árs full af fiski.
Eg hef oft orðið fyrir því
sjálfur að fá upp töpuð net á
trolli, en ég hef aldrei séð í
þeim eitt einasta fiskkvikindi lif-
andi eða dautt, en ég hef séð
annað. Á kúlunum sem halda eiga
opnu netinu hefur safnast mikill
gróður, hrúðurkarlar og slí, sem
að vitanlega draga mjög úr flot-
magni þeirra, garnið í netunum
hefur bókstaflega verið loðið af
Slý Og óþverra.
Tel ég mjög líklegt að net sem
búið er að vera í sjó t.d. 2 ár
haldist alls ebkert opið heldur
liggi alveg saman og þó að það
væri eitfchvað opið tel ég útilok-
að að nokkur fiskur komi í það
eftir reynslu þeirri sem ég hef
éður bent á að fáist á vertíðinni
með netum þeim sem láta þarf í
land vegna þess að þau eru hætt
að fiska og eru þá aðeins að
byrja að fá á sig blæ af þeim
gróðri sem í þau sezt.
Þegar net tapast eru það
sjaldnast heilar trossur, heldur
nokkur net úr hverri, oftast gerist
slíkt á slæmum botni. Hvert net
er um það bil 30 faðmar á lengd.
Nú slitnar ek-ki alltaf alveg
í botni, heldur einhversstaðar á
niðurstöðunni og er því mjög
líklegt að netin leggizt meira og
minna saman þegar þau falla aft-
ur til botns. Stundum tapast net
vegna þess að þau dragast saman
í hnúta, margar trossur saman,
en oftast tapast þau af völdum
togara.
Ekkert af þessum netum. fiskar
meðan þau eru nýtöpuð, hvað þá
þegar þau eru farin að safna í
sig gróðri. En af hverju er þá
fiskur í netunum hjá togurun-
um? Sem ég dreg mjög í efa að
sé nokkurt magn.
Það hefur verið reynsla margra
skipstjóra við þorskanetaveiðar
að betur fáist í þær trossur sem
togarar hafa togað nálægt eða
upp að og er hér um að ræða fisk
sem trollið hefur styggt en á
flóttanuim undan því lent í netun
um.
Þessi net sem togararnir fá
upp eru jafnvel búin að liggja
lengi á togsvæðinu án þess að
togað sé á þau og sjálfsagt oft
búið að toga mjög nærri mörgum
þeirra áður en þau eru fiskuð
upp.
Þegar togari lendir á netum
sem liggja greið, kemur það oft
fyrir, ef togað er þvert á legu
netanna, að þau koma á báða
hlera eða þá á bæði „rossin" og
eru svo streit á milli hlera eða
rossa. . *
Þegar slíkt kemur fyrir á allur
sá fiskur sem á annað borð er á
því svæði, sem á milli hleranna
er og því svæði, sem togað er
yfir eftir að netin koma á, ómögu
legt með annað en að lenda
í netunum, sem liggja þvert fyrir
kjaftinn á trollinu. Eins er mjög
líklegt að þáu net sem togari er
búinn að draga á eftir sér svo óg
svo lengi, en losna svo af troll-
inu áður en híft er upp, hafi
fiskað eitthvað meðan þau voru
á ferð. Síðan getur liðið langur
tími þar til þau lenda fyrir troll-
inu aftur, fiskurinn drepizt og
nýr bætzt við í seinni ferðinni
með trollinu.
Það er miín skoðun, að fiskur
sá sem í þessum togaranetum er,
sé oftast til kominn á þennan
hátt.
í áður nefndum þætti var um
það talað að bátaformenn tröss-
uðu mjög að tilkynna niðurslitin
net og má það vel vera. En ég
spyr: Hefur nokkur heyrt að tog-
araskipstjóri hafi tilkynnt um,
þegar hann hefur farið inn á
netasvæði og slitið uppistöður af
einni eða fleiri trossum, skipt
þeim í búta og orðið þess vald-
andi að net hafa tapazt með öllu,
oft í stórum stíl? Eg hefi aldrei
heyrt það. En mér er ekki grun-
laust um að í þessum drauganet-
um, sem algerlega virðast hafa
farið á heilann á íslenzkum tog-
araskipstjór'um, sjái þeir oft
speglast sín fyrri verk og væri
sannarlega ekki nema gott til
þess að vita, ef þeir vildu segja
til þeirra neta sem þeír verða
valdir að tapi að. Þau yrðu þá
ekki færð á slóðareikning báta-
formanna.
Annars skil ég ekki þá atvinnu
rógsherferð, sem togaraskipstjór-
ar hafa ýtt úr vör í sambandi
við þessi net og er ég sjálf-
sagt ekki einn um að hafa tak-
markaðan skilning á því, Mér
finnst að í þessu sambandi
höggvi togaraskipstjórar óþarf-
lega pærri sjálfum sér, því að
mörg eru netin í sjónum töpuð
af þeirra völdum, og ég vil segja
fleiri en af völdum bátasjómanna
sjálfra. Situr því sízt á þeim að
róta upp blekkingamoldviðri um
þessi drauganet hans Stefáns
Jónssonar, sem mér finnst hafa
sýnt fádæma smekkleysi svo ekki
sé meira sagt, að bjóða ekki ein-
hverjum bátasjómanni, sem stund
að hefur þorskanetaveiðar þátt-
töku í þessum ummræðum, nema
þátturinn hafi átt að vera einn
liður í atvinnurógsherferð tog-
araskipstjóra, en því á ég bágt
með að trúa.
Eins og áður er sagt taldi
Jakob að drauganetin gætu fyllst
af fiski tvisvar til þrisvar á ver-
tíð. Við sem þessar veiðar stund-
um, þykjumst sjá á því mun, og
hann mikinn, hvað minna kemur
af fiski í netin seinni nóttina ef
um eitthvert fiskmagn er að
ræða, verði netin tveggja nátta.
Þetta teljum við stafa af því að
netin leggjist niður undan þunga
fisksins, sem í þau hafði komið
fyrri nóttina. Má telja fullvíst
að net, sem tapast þegar mikii
fiskigengd er, leggist mjög fljótt
niður og hætti að fiska. Síðan
verður fiskurinn að rotna úr
þeim og flotin að lyfta þeim á ný
til þess* að þau geti byrjað að
fiska aftur og er vægast sagt ó-
t.rúlegt að slíkt endurtaki sig
tvisvar til þrisvar á þremur mán
uðum. Netjaveiðar hefjast vana-
lega um miðjan marzmánuð og er
oftast lokið fyrripart maímánað-
ar. Framan af og síðari hluta
netjavertíðar er oftast tregur afli,
í það minnsta í önnur net en þá
drauganet. Er því hæpið og nán-
ast útilokað að þessi drauganet
geti fyllst oft af fiski fyrstu ver-
tíðina, sem þau tapast. Hvað þá
þegar þau eru orðin tveggja til
þriggja ára með því útliti, sem
á þeim er þá svo sem ég hefi áður
bent á.
Pétur sagði að mikið væri af
drauganetum á vissum svæðum
og nefndi hann m.a. Selvogs-
grunn. Jafnframt tók Pétur fram
að togararnir toguðu aðeins á
góðum botni en ekki á hraun-
um. Á Selvogsgrunn er mjög m.ik
ið róið með þorskanet frá Vest-
mannaeyjum og tek ég það svæði
sem dæmi hér, vegna þess að þar
er ég aðstæðum kunnugastur. Eg
lýsi Pétur ósannindamann að því,
að mikið sé af töpuðum þorska-
netum á Selvogsgrunni utan
hrauns. Og ef allar hans full-
yrðingar eru álíka sannar þá
dæmir sá málflutningur sig sjálf-
ur. Á Selvogsgrunni er oftast ver-
ið með net á milli 40—50 faðma
dýpi. Þar er mjög straumlétt og
fáir eða engir staðir, sem ég
þekki betri til þorskanetjaveiða
sakir þess hve létt er að draga
þar. Þorskanet eru mjög sjaldan
lögð fyrir utan þau fiskveiðitak-
mörk, sem togarar mega toga að,
nema þá á hrauni, en þar segist
Pétur ekki toga og tel ég víst að
hann togi ekki innan áðurnefndra
fiskveiðimarka heldur. Á Selvogs
grunni hafa í sumar stundað veið
ar margir bátar frá Vestmanna-
eyjum með botnvörpu og hef ég
engan beyrt tala um að þeir hafi
fengið drauganet.
Eg býst við að margur, sem
þessar línur les haldi að ég sé
einlægur aðdáandi þorskanetja,
ef svo mætti segja. En því fer
fjarri. Bg sé margt illt við þorska
net, og tel það enganveginn til
fyrirmyndar að láta töpuð net
liggja í sjó. En ég vil ekki að
menn geti hlaupið út og suður
og upp í útvarp og rutt úr sér
órökstuddum sleggjudómum, sem
valdið gætu misskilningi meðal
fóiks, sem ekkert til málanna
þekkir. Slíkt kalla ég atvinnuróg
og annað ekki.
Að lokum vil ég skora á Jakob
fiskifræðing, sem unnið hefur sér
traust og virðingu sjómanna í
sambandi við síldveiðarnar, að
hann hlutist til um að komið
verði upp netum, með teinum
og steinahönkum, úr varanlegu
efni, svo og uppistöðum. MeirJ-
hluti kúluhanka mætti einnig
vera úr sama efni, en sumt úr
öðrum efnum, til rannsóknar á
endingu. Net þessi yrðu síðan
lögð á ýmsum stöðum og þeir
staðir vel auglýstir. Radarskilti
mætti hafa á baujunum til
glöggvunar fyrir togara og önn-
ur skip, væru netin á þeim svæð-
um sem togarar veiða á og væri
það reyndar æskilegast að eitt-
hvað af netunum lægu þar til
samanburðar. Síðan yrði fylgzt
með þessum netum af óhlutvönd
um mönnum í nokkur ár og al-
menningi kynntar þær rannsókn
ir jafnóðum. Net þessi yrðu allt-
af greið, teinarnir myndu ekki
rotna og ættu þau þar af leiðandi
að hafa meiri skilyrði til að fiska
en drauganetin. Með þeim ætti
að sannast svo ekki verður um
villst, hve lengi net veiða.
Ennfremur vil ég leggja til að
togaraskipstjórar fái hlut úr afla
þessara neta og held ég að eng-
inn mundi öfunda þá af hlutnum
á öðru eða þriðja ári.
Sigurgeir Ólafsson, skipstjóri,
Vestmannaeyjum.