Morgunblaðið - 16.12.1961, Side 17
r
Laugardagur 16. des. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
17
Sprengjan eyðilagði
biómabúð og bakarí
Rabbað við Thor Vilhjdlmsson
THOR Vilhjálmsson rithöfund-
ur kom til landsins um síðustu
ihelgi eftir alllanga útivist.
Hafði hann ferðazt nokkuð um
ítalíu, Frakkland og Svíþjóð,
þar sem bók hans, „Andlit í
spegli dropans" er nýkomin út
í sænskri þýðingu Peters Hall-
•bergs. Af því tilefni þótti blaða-
manni Mbl. hlýða að hitta Thor
að máli og fá nánari fréttir af
ferðum hans og viðtökum bók-
arinnar í Svíþjóð.
i — Ég fór utan f lok ágúst,
sagði Thor, á vegum ferðaskrif-
stofunnar Sunnu til að fara með
túrista um Ítalíu. Ég ferðaðist
eins og Bedúíni á sjó með því
hæga skipi Dronning Alexand-
rine, sem tæplega mjakast úr
stað þegar nokkuð blæs á móti.
Við fengum mótvind en kom-
umst samt til Færeyja og þar
hlustaði ég á uppbyggilega pré-
dikun á götunni, hún hljómaði
svo yndislega á þessu máli,
þ.e.a.s. allt sem ekki átti að
hljóma yndislega, hættan fór
611 úr því, þetta var meir í ætt
við konsert en viðvörun við
eilífum eldi, kvöldið var líka
svo milt. — Kringum 90% af
farþegum skipsins voru Þjóð-
verjar, og þeir höfðu vakta-
skipti að taka frá dekkstóla
handa samlöndum sínum, enda
höfðu allir Þjóðverjarnir energí
til að komast í dekkstólana, þó
aðrir farþegar kæmust ekki úr
kojum fyrir sjógangi. Það var
annars stórhættulegt að fara
upp á dekkið, ekki síður en út
í umferðina á Concorde-torginu
í París, því dekkstólarnir komu
hrunandi á mann þegar skipið
valt og gátu valdið stórslýsum.
— Já, okkur seinkaði mikið,
svo ég rétt náði í lestina til
Milano, þar sem ég beið eftir
liðinu frá íslandi. Svo flakkaði
ég með hópinn um ítalíu og
skildi við hann í Napoli. Hann
sigldi burt með stórskipinu
Leonardo da Vinci, sem kom 4
stað Andrea Doria, þetta var
afskaplega fallegt skip og raffín
erað.
— Ég fór síðan til Sorrento,
um klukkustundarakstur frá
Napoli, og las þar prófarkir af
bókinni sem er að koma út hjá
Helgafelli. Hún heitir „Svipir
tíagsins, og nótt“ og er ein
heild, samfélldir þættir, mynd-
ir af manneskjunum og hug-
leiðingar um aðstæður fólksins
S heiminum, „la condition
humaine" éins og Frakkar kalla
það.
— Meðan ég var í Sorrento,
Bkrapp ég oft til Napoli og gekk
um göturnar tímunum saman.
Það er einhver furðulegasta
borg sem ég hef komið í, þar
blandast fegurð, grimmd, misk-
Unnarleysi, eymd, viðbjóður,
manneskjulegheit, allt í einum
hræringi. Jafnvel kettirnir eru
orðnir svo degraderaðir af
eymdinni, að þeir eru hættir að
þrífa sig, hafa kannski ekki
Igert það í margar kynslóðir,
þetta er einhver sérstök katta-
tegund. Ég var alltaf feginn að
Ikomast aftur til Sorrento á
kvöldin, en svo fannst mér of
kyrrt þar, of mikið túristaýdill,
og fór aftur til Napoli....
— Svo lá leiðin til Rómar og
þaðan til Lecco við Como-vatn-
áð þar sem eru slóðir Manzonis.
Þar gerist að miklu leyti skáld-
saga hans „I promessi sposi".
Þeir benda manni á sönustaði úr
bókinni, eitthvað líkt og Islend-
ingar gera í sambandi við „ís-
landsklukkuna“. Þeir hafa kom-
ið sér upp ágætis túrisma út á
iþetta. Mér var boðið til Lecco,
og ég bjó þar á nýju hóteli,
góður greiði, farið að draga úr
túrisma, næði til að vinna og
stórbrotin nát'túrufegurð um-
hverfis, Como-ýatnið og há fjöll,
þverhnípt og hrikaleg. Yfir-
þjónninn var frá Sikiley og há-
litterer, sérfræðingur í skáld-
skap landa síns Quasimodos.
Thov Vilhjálmsson
Hann sagði mér mikið af Sikil-
ey, en þangað hefur mig alltaf
langað að koma siðan ég las
„Vefarann mikla frá Kasmír“.
Það kom mikið af rikum iðju-
höldum til Lecco, stundum með
fagrar konur, stöku sinnum
ekkert sérstaklega fagrar. Svo
voru við og við haldnar hátíðir
fyrir Lecco-búa með tízkusýning-
um frá Mílanó.
— Það var hvasst og vinda-
samt þegar ég kom til Lecco,
vindarnir veifuðu háum, upp-
mjóum trjánum eins og þeir
væru að salúta. Þá fóru allir
hundar að gélta í öllum görð-
um innan við háa múra, og það
varð mikill konsert af þessum
óhuggulegu hljóðum, sem hund-
ar og korpóralar eru sérfræð-
ingar í að framleiða.
— Og síðan fórstu norður til
Svíþjóðar?
— Já, ég var fyrst dálítið í
París og -kom svo til Svíþjóðar
í byrjun nóvember. í París
heyrði ég eina plastsprengju frá
OAS springa í götunni þar sem
ég bjó, hún eyðilagði blómabúð
og bakarí.
— Var bókin þín komin út í
Svíþjóð þegar þú komst þang-
að?
— Já, hún kom í október.
— Var mikið skrifað um
hana?
— Það var talsvert um hana
skrifað og hún fékk yfirleitt
góðar viðtökur. Hér er ég t.d. með
tvo blaðadóma. Artur Lrrnd-
kvist, sem fékk „Litlu Nóbels-
verðlaunin“ um daginn, sagði
m.a. í Stockholmstidningen:
„Hann er enn eitt dæmi ís-
lenzkrar alþjóðahyggju, evrópsk
tengsl eru honum sjálfsögð og
jafnframt ofurlítið kappsmái,
lífsnauðsyn í hinum íslenzku
þrengslum. Evrópuhyggja hans
dregur þó ekki úr íslenzkum
einkennum, fremur hið gagn-
stæða. Vegna hins suðræna bak-
sviðs og evrópskrar stílvitund-
ar verða norðurhafseinkenni
hans enn skýrari, birtast sem
greinilegar afleiðingar átaka.
Fjöll og vindur af hafi, dimm
náttúra og sörguð er ávallt ná-
læg í hugarheimi hans, og
einnig íshafsköld og forneskju-
leg fjarlægð milli manna, sem
verður til þess að hann notar
sjaldan nöfn, en talar í stað
þess í tóntegund, sem ekki verð-
ur stæld, um „manninn“, „kon-
una“.... Lesandinn er síf ellt
mirintur á nútímamálverk.
Þarna bregður fyrir myrkum,
æstum expressjónisma, sem tjá-
ir óljósa lífsþjáningu millistríðs-
ára. Það örlar á súrealisma
með hausavíxlum og hálfvegis
óhlutkenndum myndum af hlut-
um og vistarverum, efnistrúum
og sönnum í furðuleik sínum
eins og nærgöngul kvikmynda-
vél hefði tekið þær.... Ef til
vill er ekki íslenzkt mót;v að
neinni þessara mynda. Þær
hafa almennt gildi, í þeim bregð
ur fyrir frönskum og suður-
evrópskum dráttum, stundum
greinilegum ferðamyndum frá
fararstjórnarárum höfundar. En
samt sem áður er hið íslenzka
ævinlega vakandi í vitund
skoðandans, í samlíkingum hans,
í rótarþráðum skynjananna. Það
er íslenzkt sérkenni harla ólíkt
hinu bjarta skaplýndi Laxness,
leikgleði hans mitt í allri þjóð-
félagsheiffinni. Thor er hrjúf-
ari, fergjaðri af myrkri, háð
hans úfnara, brosið dræmara“.
Kai Henmark segir í ritdómi
í „Vi“ m.a.: „Já, mér virðist
smásagnasafn fslendingsins Thors
Vilhjálmssonar, sem Feter Hall-
berg hefur þýtt, einmitt fjalla
um veruleikann sem flýr okk-
ur. Vissulega er hér veruleiki á
ferð, en sundraður og klofinn,
hreinit ekki einþættur'. Atburðir
gerast ekki aðeins á mörgum
sviðum samtímis, heldur virðist
tímaröðun stundum einnig riðl-
að og ýmislega blandað. Ekki
hvað sízt þess vegna er sagna-
safn hans margræð og frumleg
bók, sem dregur lesándann að
sér með fágætu afli; skortur
einhæfra mynda veldur því að
lesandinn verður að leggja sig
fram, en þar er einnig að leita
skýringa á því, hve margt er
gefið í skyn í frásögninni, hver
urmull er þar af leyndardóms-
fullum krókum og kimum, hve
áleitin hún reynist með allri
sinni gnótt af hugdettum og
myndurn".
--------------------------------$
Að lokum spyrjum við Thor
hvað sé merkast á seyði í sænsk
um bókmenntum þessa stundina.
— Það er mikil gróska þar og
mér finnst við eiga þangað
mest að sækja. Gunnar Ekelöf
hefur nýverið sent frá sér nýja
ljóðabók, „En natt i Otocac“.
Artur Lundkvist voru veitt
„Litlu Nóbeisverðlaunin“, sem
eru mestu innlendu bókmennta-
verðlaun Svfa. Hann hlaut þau
fyrir „ljóðlist og starf hans til
að opna sýn yfir samtíðarbók-
menntir“. Lundkvist er talinn
meðal merkustu gagnrýnenda
Svía og hefur gert meira en
flestir aðrir til að kynna þeim
erlenda höfunda, bæði með
þýðingum og skrifum um þá.
Þannig varð hann fyrstur Svía
til að skrifa um Faulkner,
Perse, Neruda og Laxness. Hann
er óhemju afkastamikill og að
sama skapi næmur og frjór.
Það er eins og hann heyri gras-
ið gróa.
■— Af yngri skáldsagnahöfund
um vekur Lars Gyllensten mesta
athygli. Síðasta bók hans, „So-
krates död“, fékk mjög góða
dóma. Hún fjallar um dauða
hins gríska meistara og átökin
milli fjölskyldunnar og köllun-
arinnar. Þá er komin út bók
eftir Eyvind Johnson, og fjall-
ar einnig um grískt efnl
Og ekki mi gleyma Lars Ahlin,
sem sendi frá sér nýja bók á
dögunum. Hann er mikið rædd-
ur í Svíþjóð og hefur lengi ver-
ið, enda mjög djúpur og at-
hyglisverður höfundur.
s-a-m.
Alfreð Flóki. ~
Kristur á Madison Avenue
Alfreð Flóka boðið að sýna í New York
ALFREÐ FLÓKI hefur ekki
haldið sýningu á þessu hausti,
en undanfarin tvö ár gat að líta
myndir hans í Bogasal Þjóð-
minjasafnsins. Fyrir nokkru
bauð forstöðumaður D’Arcy
Gallery í New York, Flóka, að
halda þar sýningu á 30—50
pennateikningum, Það skal tek-
ið fram að hér er um að ræða
einn þekktasta og virðingar-
mesta sýningarsal Néw York
borgar. Vegna hrifningar sinnar
á verkunum bauð hann salinn
ókeypis til afnota, en venju-
lega kostar þaþ ungan lista-
mann 2000—2500 dollara að fá
inni í slíkum sal. Engum ung-
um íslenskum listamanni hefur
veitst svipaður heiður. Flóki ér
nú tuttugu og tveggja ára og
mun að öllum líkindum eiga
margt forvitnilegt ógert sem
myndlistarmaður.
Framandi jui i
Alfreð Flóki er framandi jurt
í hópi íslenskra myndlistar-
manna. Hann fæst eingöngu við
teikningar og þær eru alls ekki
venjulegar. Súrrealismi, segja
sumir, en ekki á það alltaf við
um myndir Flóka. Stundum eru
þær symbólskar, og jafnvel ex-
pressjóniskar á köflum, einkum
portrett. Eitt er þó öllum mynd-
um hans sámeiginlegt: Þær eru
unnar af tækni og fínleika og
byggingin er undantekningalít-
ið góð, þótt hann leggi oft
áherslu á að segja sögu í mynd.
Myndir hans vekja ýmist at-
hygli eða undrun, hvetja meira
að segja til andúðar.
Viðfangsefni nokkurra mynda,
sem ég sá í vinnustofu Flóka,
eru þessi: Toginleitt andlit
ásamt hengdum ketti; ung
stúlka á sölutorgi lífsjns gagn-
vart hrumum kaupanda blíðu
hennar; sjálfsmynd listamanns-
ins í félagsskap hengds kynja-
fugls; elskendur með kirkjugarð
í baksýn; andlit þreyttrar ungl-
ingsstúlku í þyrnirunna. Allar
eru þessar myndir teiknaðar
með svartkrít og mun stærri en
áður hafa sést á sýningum
listamannsins.
Þegar ég fór þess á leit við
Flóka, að ræða við hann stund-
arkorn fyrir Morgunblaðið,
svaraði hann: „Já, blessaður
vertu, ég hef ekki séð nafnið
mitt á prenti í tvö ár og er
alveg að sálast".
Hvert stefnir nútímamyndlistin?
— Hvert virðist þér nútíma-
myndlitin stefna?
— Að manninum. Fígúratífa
listin er í uppgangi. Fólk er
orðið leitt á nonfígúratífri list
og köldum formalisma.
— Er myndlistin ekki fyrst
og fremst íormalistisk?
— Alls ekki. Ég neita því að
list sé ekki annað og meira en
jafnvægi forma og lita. Upp-
bygging er nauðsynleg, en hún
er mér ekki allt.
— Hvað er þér mest um?
— Mannlegt líf.
Framh. á bls. 20.