Morgunblaðið - 16.12.1961, Blaðsíða 23

Laugardagur 16. des. 1961
MORGVNBLAÐ1Ð
23
ðnminjasýningin
ÞEGAR börn sjá eitUhvað mark-
vert, hrópa 'þau gjarnan til hvors
annars: „Nei, nei, sjáðu, komdu
og sjáðu.“ Börn þora oftast að
vera eðlileg. Svo er ekki alltaf
um okkur hina fullorðnu.
i Sennilega er það engum manni
sæmdarauki að vera sítalandi eða
sískrifandi, en nú er þessi ver-
öld okkar full dásemda, engu
síður en tiins, sem ámælisvert er.
1 Ég stóð við á aðra klukkustund
'í Bogasal Þjóðminjasafnsins til
þess að líta á Iðnminjasýninguna,
sem þar er um þessar mundir.
Þar hreykir sér ekki neitt risa-
fyrirtæki. Fljótt á litið lætur
sýning þessi lítið yfir sér, en
snjall maSur, sem gæfi sér næði
til að grandskoða hana og hag-
nýta allan þann fróðleik, sem bar
er áð fá, gæti vissulega fengið
gott efni í gagnmerka og fróð-
lega ritgerð, já, 'heila bók. Hér
er merkur kafli úr sögu þjóðar-
innar. Hann er að vísu í smá-
mynd, en engu ómerkari fyrir
það, en vissulega undrtmarverð-
ur. Hann minnir á gáfur og snill-
ingahendur, sem oft unnu furðu-
Verk við erfiðar aðstæður.
Þótt ekki hefði eg séð nema
einn sýningargrip af þeim mark-
verðustu, hefði eg talið stúndinni
vel varið. Auðvitað er ekki víst
eð allir líti þetta sömu augum og
eg, sérstaklega þá yngri kyn-
slóðin. Ég, sem ólst upp við alla
elgenga sveitavinnu og sjó-
imennsku, hákarlaveiðar, síld. og
þorskveiðar, stundaði á æskudög-
um dálítið húsasmíði og skipa-
smíði og tók svo sveinSbréf er-
lendis í húsgagnagerð, ailt áður
en mér kom til hugar, að unnt
kynni að vera einum manni að
hafa eirthver bætandi áhrif á
þenna furðulega heim okkarj —
hafði sérstaklega gaman af að
virða þama margt fyrir mér, jafn
vel gömlu tólakistur smiðanna
og gömlu verkfærin. Frá mér
numinn varð eg þó helzt, er eg
stóð í orðlausri undrun frammi
Ifyrir sumum Histaverkunum á
sýningunni. Nefni eg þar fyrst
prófsmíði Ríkharðs Jónssonar.
Hvaða sæmd gæti þjóð veitt sldk-
um snillingi fyrir annað eins af-
rek og þetta, svo að hann væri
fullsæmdur? Það skil eg ekki.
DoktoiK- eða prófessorsnafnbót
væri þar léttvæg.
Það verður að teljast fullkom-
ið undur að mannshendur skuli
geta unnið þessi snilldarverk. Ég
stóð lengi og horfði og horfði á
þetta furðuverk, og því lengur
sem eg skyggndist inn í hinn
margslungna vef þessa tréskurð-
argróðurs, því meir óx undrun
mín.
Mér varð einnig staateýnt á
hvalbeinsstól Stefáns Eiríksson-
ar, einnig mesta furðuverk, þá
klukku Magnúsar Benjamínsson-
ar og íslandshorn Ríkharðs Jóns
sonar, og svo mætti ’nefna byssu
Jóns Þorsteinssonar í Ólafsfirði,
sem hann smíðaði á áttræðisaldri
og einnig verkfærin til verksins,
og fleiri eru þau sérstöku hag-
leiksverkin, en auk þeirra er svo
þarna margt að sjá, sem gaman
er að athuga.
Einn mann kynnir sýningin á
sérstakan hátt. Það er Þorsteinn
Daníelsson á Skipalóni við Eyja-
fjörð. Þar er og til sýnis nýút-
komin ævisaga hans í tveim
bindum, sem er um leið aldarfars
lýsing. Hann var uppi 1820"—
1870, mesti völdundur og athafna
maður. Smíðaði víst fleiri kirkj-
ur en nokkur annar maður á
landi hér, einnig skip og var
brautryðjandi í stórútgerð og ný-
tízku búnaðarháttum. Vafalaust
einhver merkasti maður hér á
landi á þessum árum. Prófsmíð
i hans er einnig á sýningunni, en
hún er nú komin til ára sinna.
Þegar eg sá á sýningu þessari
hið sérlega fríða andlit Rögnvalds
Ólafssonair, byggingam eistara,
rifjaðist upp fyrir mér, hve oft
mér hafa virst hagleiksmenn
svipfallegir. Ekki er ótrúlegt að
starf þeirra göfgi sálina og
móti svip og fríðleik þeirra.
Ef hinum sérfróðu mönnum
þykir eitthvað of sagt í þessum
fáu línum, verður það að skrifast
hjá baraslund minni.
NÝKOMIÐ
Corn - Flakes
Ennfremur: RICE KRISPIES
ALL BRAN, SUGAR POPS
H. Benediktsson h.f.
Suðurlandsbraut 4 — Sími 38300
Pétur Sigurðsson.
• London, 7. des. NTB-Reuter
Ráðuneytisstjóri brezka utanrík
isráðuneytisins, Joseph Godber,
lýsti því yfir í dag, að gagnrýni
Conor O’Briens, fyrrverandi full-
trúa Sameinuðu þjóðanna í
Kongó á stefnu brezku stjórnar-
innar í Kongómálinu væri svo
mjög ýkt, að hann hefði með
henni gert sjálfum sér skömm.
Yfirlýsingar sem þessar, segir
Godber eru til þess eins.fallnar
að koma upp um takmarkanir
viðkomandi.
K R A K K A R, hér er óskaseðillinn. Skrifið á hann óskii
ykkar um jólagjafir — og látið listann siðan á eldhúsborðið
hjá mömmu eða skrifborðið hjá pabba. Hver veit nema þið
fáið >á eitthvað af því, sem þið óskið ykkur?
Veldur hver á heldur
Athugasemd frd Larusi Ág. Gíslasyni,
hreppstjóra Miðhusum
f Tímanum 30. nóv. s.l. er birt
samtal við Einar Benediktsson,
skrifstofumiann á Hvols'velli.
Þar staðfestir Einar það sem ég
sagði um bag bænda við frétta-
mann Morgunblaðsins og birt var
í blaðinu þriðjudaginn 7. nóv.
s.l. Einar segir að batnandi hag-
ur viðskiptamanna K. R. á árinu
1960 stafi af eftirfarandi.
Fyrst. Minnkandi fjárfesting í
byggingu og vélakaupum.
í öðru lagi hefðu lán frá Bún-
aðarbankanum út á byggingar
1959 ekki fengizt fyrr en á árinu
1960.
í þriðja lagi hafi verið hert á
innheimtu vegna lánsfjárkreppu
ríkisstjórnarinnar. Rétt er að at-
thuga þessi atriði nokkuð nánara.
Það mun rétt vera að nokkuð
hafi dregið úr byggingafram-
kvæmdum á árinu 1960 og mun
þar mestu hafa valdið um að
kaupfélögin treystu sér ekki til
að iána eins og þau höfðu gert,
vegna þeirra miklu skulda sem
safnast höfðu hjá bændum við
þau.
Um dráttarvélarnar segir Ein-
ar:„Á árinu 1959 seldi Kaupfé-
lagið 20 nýjar dráttarvélar að
verðmæti 1,3 milljónir, en á ár-
inu 1960 aðeins 2 nýjar. Hinsveg
ar ber að geta þess að Kaupfé-
lagið seldi talsvert af hinum svo
kölluðu viðreisnartraktorum,
dráttarvélum, sem enskir bænd-
ur vilja ekki sjá lengur en tald-
ir eru fullgóðir fyrir íslendinga."
Einar getur ekki um verðmæti
þeirra nýju og gömlu dráttar-
véla sem félagið seldi á árinu
1960. Af hverju?
Ef við bugsum okkur dæmið
svona: Seldar 26 gamlar vélar á
kr. 45 þús. st. kr. 1.170.000,00.
Seldar 2 nýjar vélar á kr. 90 þús.
st. kr. 180.000,00. Samtals kr.
1.350.000,00.
Ef þetta dæmi væri rétt, en
það getur Einar rannsakað, þá
hefði Kaupfélagið selt dráttar-
vélar á árinu 1960 fyrir kr. 1,3
milljónir eins og árið 1959.
Hverjir telja nú þessar gömlu
vélar fullgóðar fyrir bændur?
Eins og Einar segir. Nú, það
hljóta að vera þeir sem flytja
þær inn og selja bændum þær.
Það miun nú vera SÍS, sem
flytur þær inn, og Kaupfélagið
iætur gera þær upp og mála þær
og selur þær síðan bændum fyr-
ir hálfvirði á við nýjar.
Mér er kunnugt um að vél-
arnar eru gerðar upp hér á verk-
síæðinu af mjög mikilli samvizku
semi, og eru fallegar útlits þeg-
ar þær fara frá‘verkstæðinu. Eg
hef haldið að í þessum vélum
væru yfirleitt góð kaup og hér
væri um að ræða greiða við
‘bændur, en væri ekki verið að
fleygja í þá rusli eins og virtist
liggja í orðum Einars.
Þá segir Einar að lán úr sjóð-
um Búnaðarbankans út á bygg
ingaframkvæmdir ársins 1959,
hafi ekki fengizt fyrr en á árinu
1960.
Það er vafalaust nokkuð rétt
í þessu hjá Einari, því eins og
hann og aðrir vita, skildi vinstri-
stjórnin við sjóði bankans gal-
tóma. Það tók eðlilega nokkum
tíma fyrir núverandi ríkisstjórn
að útvega sjóðnum fé, en það
var líka gert þannig að meira
var lánað úr þeim á árinu 1960
en venjulega hafði verið gert
áður.
í þriðja lagi segir Einar, að
hert haf; verið á innheimtunni
vegna lánsfjárkreppu ríkisstjóm
arinnar.
Bæði kaupfélögin hér í sýslu,
settu straiigari innheimtureglur
um áramótin 1959 og 60, en áð-
ur höfðu gilt. Mun víst enginn
sanngjarn maður hafa láð kaup-
félagsstjórunum það, eins og
komið var hag bænda
eftir stjórnartíð vinstri stjórnar
innar. Enda mun mikill meiri-
hluti bænda ekki óska eftir
svipuðu stjórnarfari aftur.
Og ég leyfi mér að efast um
að Einar Benediktsson óski eft-
ir vinstri stjórn, sém í flestu færi
eins að og sú sálaða gerði.
Þótt ég hafi sagt að hagur
bænda hafi batnað frá því að
vinstri stjómin leið, er -langt frá
því að ég telji hag þeirra góðan.
Það er fyrir að þakka að marg
ir bændur búa við góðan efna-
hag. En þeir eru því miður að
mínu áliti fleiri sem gera það
ekki.
Skuldir bænda eru gífurlega
miklar, því veldur mikil og ör
fjárfesting, og of ■. lágar tekjur
samanborið við rekstrarkostnað
búanna. Bændur eru víst allir
sammála um það. að þeir búa
við rangan verðlagsgrundvöll.
En það er ekki aðeins í ár, það
var einnig 1 fyrra og svo hefur
það verið flest ef ekki öll árin
síðan þetta skipulag var teikið
upp.
Við skulum trúa því, að þeim
þjóðfélagsþegnium fjölgi óðum,
sem sjá og skilja þá geysi þýð-
ingu sem landbúnaður hefur fyr-
ir þjóðarbúið og menningu þjóð-
arinnar alilrar, og að þeir taki
undir þá kröfu, að það ranglæti
sem nú ríkir { verðlagsmálum
landbúnaðarins verði leiðrétt
sem fyrst.
Ef reynslan leiðir hinsvegar í
ljós að sú leiðrétting fæst ekki
sem hér er rætt um, er einsýnt
að það ber að snúa sér að því að
fá rekstrarkostnaðinn lækkaðan.
Máske er sú leið farsælli fyrir
bændur og þjóðfélagið í heild.
Eg þakka svo Einari Bene-
diktssyni fyrir að honn gaf mér
tækifæri til að taka til máls.
í blaðaviðtali, þar sem aðeins
er púnktað niður það sem sagt
er, vill margt orðið brenglast,
svo að ekki verður rétt mynd af
viðhorfi þess, sem rætt er við.