Morgunblaðið - 17.12.1961, Qupperneq 13

Sunnudagur 17. des. 1961
MORCVNBLAÐIÐ
13
Jólum fagnað .
Miklar annir
Miklar annir eru nú um allt
land, enda venja að flestir taki
rösklega til hendinni siðustu
vikurnar fyrir jólin. En við Faxa
flóa 'bætist það nú við hinar
venjulegu jólaannir, að landiburð-
ur er af síld. Má þv£ segja að
eullir, sem vettlingi geta valdið,
ihafi yfrið nóg að starfa.
Hinar miklu annir koma sér
vel fyrir margt skólafólk, sem í
jólafríinu afiar sér nokkurra
tekna. Og raunar má segja að hin
œnikla atvinna um allt land orki
J>ví, að víðar sé um þessi jól
rýmra um fjárhag en oftast áður.
Viðskipti hafa líka verið ör á
Ihaustmánuðunum vegna hinna
miklu tekna, sem fjöldi manna
hefur haft, ekki sízt af síldveið-
Unum í sumar. Er ekki ólíklegt
að vikan, sem nú fer í hönd, verði
mesta viðskiptavika hérlendis
fyrr og síðar.
Allt mun þetta setja ánægju-
legan svip á jólahátíðina, þó að
mestu varði, að menn hafi þá
hugfastan hoðskap hátíðarinnar
um frið og bræðralag mannanna.
Vinnufriður
á vetrarvertíð
r Aðalfundi Landssambands ís-
lenzkra útvegsmanna lauk þann-
ig, að fundurinn skoraði á útgerð
armenn um allt land að hefja
róðra strax um áramót og hafn-
aði þannig tilrauruum, sem gerð-
ar voru til að efna til óánægju
Og ófriðar.
Jafnframt er nú verið að af-
greiða á Aiþingi frumvarp til
Jaga um Verðlagsráð sjávar-
útvegsins, en við gildistöku þeirra
laga verður lögfest sú skipan um
ékvörðun fiskverðs, sem á að
(hindna að til stöðvunar fiskiskipa
flotans geti komið vegna ágrein-
ings Uim verð það, sem fisk-
vinnslustöðvar greiða útvegs-
niönmim og sjómönnum.
Vegna þessarar lagasetningar
á því ekki að geta til þess
Ikomið, að tafir verði á útgerð,
vegna þess að ekki hefur náðst
Bamkomulag um fiskverð. Eftir
er að vísu að ganga frá kjara-
samningum milli útvegsmanna
og sjómanna, en litlar líkur eru
til að þar geti orðið um slíkan
ágreining að ræða, að ekki náist
samkomulag, án þess að til vinnu
Btöðvana komi.
Sjómannasamningar eru þegar
jneð þeim hætti, að þeim verði
maumast breytt svo nokkru nemi
til hagsbóta fyrir sjómenn. Verð-
ur því að gera ráð fyrir, að sam-
tök þeirra sætti si-g við sömu
eða svipuð kjör og áður, í stað
eru menn nú flestir hverjir, aðp
kommúnistum undanskildum,
sa-mmála um nauðsyn þess að
efna til stóriðjiu hérlendis og
mikilla virkjiunarframkvæmda
í sambandi við hana.
Eins og kunnugt er hafa sviss-
neskir aðilar mikinn hug á að
reisa hér aluminíumverksmiðju,
og bæði sænskt og franskt fyrir-
tæki hafa kynnt sér hér aðstæð-
ur. Br nú talið líklegt, að áður
en langt um líður muni okkur
reynast unnt að fá stórverk-
smiðju reista hér. Mundi það
væntanlega verða gert á þann
hátt, að erlendur aðili reisti sjálfa
aluminíumverksmiðjuna, ef til
vil‘1 að einhverju leyti með þátt-
töku fslendinga. Hins vegar ættu
íslendingar einir orkuverin, en
tryggðu vexti og afborganir af
því fé, sem í þeim tilgangi yrði
að taka að láni, með löngum
samningum um orkusölu til verk-
smiðjunnar.
Ef af þessum framkvæmdum
verður, er gert ráð fyrir að orku-
verin verði mun stærri en svo,
að þau fullnægðu þörfum hinn-
ar nýju verksmiðju. Mundi þann-
ig fást mikil og ódýr afgangsorka,
sem íslendingar gætu notað í
margháttuðum tilgangi, m.a. til
að byggja sjálfir upp aðrar iðn-
greinar, sem vel væru samkeppn
hagnýtt þau tækifæri, sem nú eru
til að hef ja stórsókn í íslenzkum I
atvinnumálum, ætti rúmum tveim j
öldum síðar að vera unnt að gera
svipað átak og gert var með hin-
um stórfelldu framkvæmdum,!
sem byggðust á tillögum Skúla
Magnúsisonar.
Aðstaða
Iðnskólans bætt
íslendingar hafa þegar á að skipa
mörgum hæfum iðnaðarmönnum,
tæknifræðingum og verkfræð-
ingum, en engu að síður er
brýn naiuðisyn að auka verkfcunn-
áttu, samhliða vaxandi visinda-
og rannsóknastarfsemi í þágu at-
vinnuveganna. Meðal allra þjóða
er lagt meginkapp á að mennta
menn vel til hinna margháttuðu
starfa, enda fæfcfcar stöðugt hlut-
fallslega þeim störfum, sem
menn geta unnið án þe&s að afla
sér til þeirra sérþekkingar.
Þesis vegna ber að fagna fregn-
um af því að í ráði skuli vera að
stækka Iðnskólahúsið og byggja
þar yfir verklega bennslu við
skólann. Sérstaklega er ánægju-
legt að forráðamenn skólans
skuli benda á að hætt verði við
byggingu mikiis samkomusalar
sem upþhaflega var teiknaður, en
skólinn þess í stað gerður hæfari
lokið mun verða við í nánusttt
framtíð, er lagning hitaveitu 1
öll hús Reykjavikur. Geir Hall-
grímseon, borgarstjóri, hefur
skýrt frá þessari áætlun og nú er
unnið að útvegun lánsfjár, svo
að takast megi að ljúka þessu
geysimifcilvæga verkefni á næstu
fjórum árum.
Þá hefúr borgarstjóri boðað, að
ásamt hitaveituframfcvæmdunum
verði hafið stórátak til að mal-
’bika eða steinsiteypa götur bæjar-
ins. Að sjálfsögðu er eðlilegt að
I hitaveituframkvæmdirnar gangi
á undan, svo að ekki þurfi að
brjóta upp nýjar götur, en gatna-
gerðarframkvæmdir þurfa að
fylgja fast í kjölfarið.
Ef Reykjavíkurborg tekst að
' framkvæma þetta. tvennt á þess-
uim áratug, sem útlit er fyrir,
hefur höfuðborgin lagt sitt af
mörkum til þeirra stórfeldu uro-
bóta, sem eru undirbúnar á grund
velli heilbrigðs efnahagslífs.
Hitaveitan hefur sjálfsagt meiri
fjárhagsþýðingu en varanleg
gatnagerð, en engu að síður er
það mikið kappsmál að gengið
verði vel frá götum, enda hafa
góðar götur bæði fjárhagisþýð-
inigu, en auk þess eru þæir trl
ánægju og hollustua'ufca.
Bíliíin fjölgar
þess að gera kröfur, sem óhjá-
kvæmilega þýddu vinnustöðvun.
Fjölbreytni
atvinnulífsins
Nú má því segja, að rekstur
sjávarútvegsins hafi tekið á sig
ákveðna mynd, sem gera má ráð
fyrir að verði svipuð næstu árin.
Engin furða var, þótt nokkrir erf-
iðleiikar væru samfara þeirri
grundvallarbreytinigu, sem fram-
kvæmd var í fyrra, þegar upp-
bótakerfið var afnumið og tekn-
ir upp samningar um, að sjó-
menn fengju hlut sinn greiddan
af raunverulegu verðmæti aflans,
gagnstætt því sem áður hafði
verið.
Sjávarútvegurinn er því kom-
inn á heilbrigðan grundvöll, þó
að e. t. v. þurfi að grípa til
sérstakra ráðsfafanna vegna tog-
araútgerðarinnar, sökum hins
mikla aflabrests. En þegar ekki
fæst úr sjónum sá fiskur, sem á
að standa undir rekstri skipanna,
þá nægja auðvitað engar almenn-
ar efnahagsráðstafanir, hversu
heilbrigðar sem þær eru.
Með gengisiækkuninni 1960
gjörbreyttist aðstaða íslenzks iðh-
aðar til samfceppni á erlendum
mörfcuðum. Nú fengu útflytjend-
ur í fyrsta skipti um langt skeið
rétt verð fyrir vörbr þær, sem
þeir fluttu úr landi, og furðu-
lega fljótt tófcu að berast fregnir
af margháttuðum útflutningi iðn-
aðarvara, bæði í smáum stíl og
stórum, iÞessi útflutningiur á þó
án alls efa eftir að stóraukast,
því að alltaf hlýtur að taka nofck
urn tíma að afla markaða og að-
laga framleiðsluna óskum hinna
erlendu kaupenda.
Einn af meginkastunum við
rétta gengisskráningu er sá, að
hún eflir heilbrigðan útflutndngs-
iðnað og leiðir til meiri fjöl-
breytni í framleiðsluháttum.
Þannig styrkir hún beinlínis hið
fjárhagslega sjálfstæði landsins,
sem frgm að þessu hefur verið of
háð útflutningi einnar atvinnu-
greinar.
ishæfar á erlendum mörkuðum,
vegna hinnar ódýru orku.
Enda þótt erlent áhættutfjár-
magn yrði hér að sjálfsögðu fyrst
og fremst notað til að koma upp
slíkum stórfyrirtækjium, er ekki
rétt að útiloka eitthvert samstarf
við erlenda aðila ti’l að treysta
þæir atvinnugreinar, sem fyrir
eru í landinu.
Mikil og góð reynsla er meðal
margra þjóða af hagnýtingu er-
lends fjármagns og er sjálfsagt
að við IslendingaB' styðjumst við
hana, því að þá getum við búið
svo um hnútana að ekki stafi
hætta af hóflegri hagnýtingu er-
lends áhættufjármagns.
250
ar
Stóriðja með
erlendu fjármagni
Jafntframt eflingu þeirra iðn-
greina, sem fyrir eru í landinu,
frá fæðingu Skúla
f vikunni voru 250 ár liðin frá
fæðingu Skúla landfógeta Magn-
ússonar og er ekki úr vegi að
rifja upp afrek þau, sem hann
vann á sviði atvinnumála, þegar
verið er að ræða um sitórfram-
kvæmdir þær, sem vel gætu orð-
ið þannig að 7. áratugis 20. aldar-
innar yrði minnzt svipað og Inn-
réttinga Skúla, hvað framfara-
átak snerti.
Skúli Magnússon hðtf undir-
búning Innréttinganna 1750. Til-
lögur sínar um hinar marghátt-
uðu umbætur í atvinnumálum,
lagði hann fyrir stjórnina í Kaup
mannahöfn og kenndi þar margra í
grasa. Hann lagði til, að hér væri
aukin ræktun og fengin aðstoð
danskra kunnáttumanna, m. a. í
jarðyrkju og garðrækt. Hann
vi'ldi koma á skógrækt, kaupa
nýja 'bá'ta og betri veiðarfæri til
útgerðarinnar, og fyrst og fremst
þó efna til iðnaðar, einkum ullar-
iðnaðar.
Skúla tókst að fá tillögur sinar
samþykkrtar. Komið var upp ull-
arverksmiðju, spuna- og skinna-
verksmiðju í Reykjavík, brenni-
steinsnám var hafið í Krýsuvík,
tvö fiskiskip keypt og bændur
fengnir til að kenna íslendingum
nýjar jarðræfctaraðferðir.
Þetta er stærsta áfak, sem gert
hefur verið til úrbóta í atvinnu-
málum, miðað við þær aðstæður,
sem hér voru um miðbik 18. ald-
ar. Því miður entust þær ekki
jafnvel og til var stofnað, en engu
að síður mörkuðu þær tímamót í
atvinnusöigiu landsins.
Ef vel er á málum haldið og t
til að gegna hinu mikilvæga hlut-
verki, sem honum er ætlað.
Nú hetfur einnig verið tekin
áfcvörðun um að stórbæta að-
stöðu Menntaskólans við Lækjar-
götu og jafnframt að byggður
verði nýr skóli, sennilega á áður
fyrirhuguðum stað á mörkum
Hamrahlíðar og Háuhlíðar. Er
ánægjulegt, að þar með virðist
deilunni um Menntaskólann lok-
ið, og gjarnan mætti við undir-
búning hins nýju húss hafa hlið-
sjón af þeim sjónarmiðum, sem
ráða við stækkun iðnskólans.
Framkvæmdir
við hitaveitu og
gatnagerð
Meðal verkefna þeirra, sem, þær varanlegu slitlagi.
stórlega
Eftir því sem bifreiðuim fjölg-
ar verður þörfin brýnni fyrir góð
ar og varanlegar götnir og vegi,
en á þessu ári hefur bílum í
Reykjavík einni fjölgað um
hvorki meira né mdnna en 800.
Auðvitað yeldur miklu uim
fjölgiun bílanna, að innflutningur
þeirra var gefinn frjáls á áriniu,
en þessi gífurlega fjölgun er líka
glögguir vitnisburður um það, að
víða er rúmt um fé hjá mönnuim,
þrátt fyrir allan ,,samdráttar“ —
og ,,kreppu“-sönginn.
í öllum nágrannalöndunum fer
það mjög í vöxt, að fjölskyldur
eigi sinn einkabíl, enda batna lífs
kjör hvarvetna jafnt og þétt hjá
þeim þjóðum, sem stjórna mál-
efnum sínum, svipað og við ís-
lendingar höfum gert, síðan við
sýndum þann manndóm að reisa
fjárhag okkar við eftir langvar-
andi óstjórn. Þess vegna verður
að gera ráð fyrir, að fjölgun
bifreiða í eigu íslendinga verði
ekki mimni á næstu árum en í ár,
en þá verður heldur ekki hjá
því komizt að endurbæta fjöl-
förnustu vegi og götur og leggja
.... í síldarönnum