Morgunblaðið - 17.12.1961, Blaðsíða 15
Sunnudagur 17. des. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
T5
Arfur og ævintýri
Valdimar J. Eylands.
Arfur og ævintýr.
Bókaforlag Odds Björnssonar
Akureyri 1961.
í>AÐ ÞÓTTI mikil fþrótt í forn-
öld að leika að handsöxum,
tveimur eða þremur, svo að jafn
an væri eitt á lofti. Hefur mér
stundum komið sú íþrótt í hug,
er ég hef hugsað til íslenzku
prestanna vestan hafs og kenni-
mannsstarfs þeirra á tveimur
tungumálum, íslenzku og ensku.
Þó að ég færi ekki nema öðru
hverju til messu þau ár, sem ég
var í Winnipeg, kynntist ég þar
ræðumennsku sr. Valdimars J.
Eylands nægilega til þess, að ég
get með góðri samvizku borið
henni vitni. Og verður þá efst
í mér aðdóun á því valdi, er hann
hafði á báðum málunum. Var auð
heyrt, að hann hafði lagt sig
mjög eftir ensku, en þó alls ekki
á kostnað íslenzkunnar, svö sem
stundum kann að verða. Við
hana hefur hann jafnan lagt
mikla rækt, aflað sér góðs ís-
lenzks bókakostar og verið sí-
lesandi.
( Ég held, að ég muni það rétt,
að sr. Valdimar kom hingað heim
síðast (1956) á íslenzku vegabréfi,
og voru þó liðin tæp 35 ár, frá
því er hann fluttist vestur. Er
sú fastheldni við vegabréfið (þótt
hann hafi nú loks gerzt kanadisk
ur borgari) táknræn um tryggð
hans við uppruna sinn og átt-
haga.
• Sr. Valdimar eða dr. Valdimar,
því að United Oollege í Winni-
peg gerði hann heiðursdofctor
í guðfræði vorið 1953, varð
sextugur 3. marz s.l. Var þá efnt
til útgáfu nökkurra ritgerða hans
og ræðna, Og er það safn nú ný-
lega komið út í vandaðri útgáfu.
Fremst í ritinu flytja honum
árnaðarorð rúmlega 400 vinir
hans austan hafs og vestan, en
að útgáfunni hafa þeir unnið
mest prestarnir Bragi Friðriks-
son (er jafnframt ritar formáls-
orð) og Benjamín Kistjénsson,
en vestan hafs einkum Grettir
L. Jóhannsson ræðismaður.
Fyrst ritgerða sr. Valdimars er
áður óbirtur þáttur, er hann
nefnir Umbrot æskumannsins,
Upphaf að ævisögu. Tekur hann
fram til ársloka 1921, er Valdi-
mar hélt vestur um haf. Lýsir
þessi þáttur höfundi sínum harla
vel, löngun hans til menntunar
og einbeitni í sókn að settu
marki. Gamansemi sr. Valdimars
nýtur sin þar og ágætlega, en
hann kann mjög vel að krydda
ritgerðir sínar, þar sem það á
við, Og tækifærisræður hæfilegu
gamni. Getur það reyndar stöku
sinnum orðið dálítið kaldrana-
legt, eins Og hann stæði að norð-
an inn Húnaflóa!
Sr. Valdimar hefur að vonum
ritað svo margt um dagana, að í
safni þessu rúniast einungis
nokkur dæmi ritgerða hans og
ræðna, þótt menn muni sakna
eins og annars, svo sem eðlilegt
er, þegar úr miklu er að velja.
Prédikanir hans og ýmsar rit-
gerðir um trúar- og kikjumál-
efni eru auðvitað veigamesti þátt-
urinn, þótt miklu víðara sé kom
ið við. Munu t.d. þjóðræknisræð
urnar þrjár í ritinu jafnan verða
taldar meðal hins bezta, sem vér
eigum af því tagi.
1 Lengsti kafli bókarinnar (og
hinn síðasti, 121.—256. bls.) er
Ferðasaga, er höfundur nefnir
Ævintýr i átján löndum. Kemur
þar í ljós það, sem vér reyndar
vissum áður, að sr. Valdimar
hefði getað orðið ágætur blaða-
maður, snöggur á lagið og næm-
ur á það, sem frásagnar er vert
hverju sinni, en jafnframt nógu
fróður og fjölþreifinn til að forða
því, að úr verði einungis upptaln
ing þurra staðreynda. Enda var
förinni heitið til Landsins helga.
Birti Valdimar þessa þætti upp-
haflega í áföngum í Lögbergi-
Heimskringlu, og urðu þeir fleiri
en svo, að þeir yrðu allir endur
prentaðir í þessari bók. Er ég
viss um, að margir munu lesa
ferðasögu sr. Valdimars sér til
fróðleiks og ánægju og þeim, sem
lesið hafa útferðarsögur annarra
góðra manna frá síðari árum, svo
sem Ásmundar Guðmundssonar
og Magnúsar Jónssonar, Sigurðar
Einarssonar og Péturs Ottensens,
þykja girnilegt að kynnast ferða
þáttum sr. Valdimars.
Um þessar mundir eru liðin 40
ár, frá því er Valdimar hélt fyrst
frá fslandi, staðráðinn í að freista
frama síns í ókunnu i landi.
Brauzt hann brátt af miklum
dugnaði til mennta og var orðinn
prestur rúmum þremur órum
eftir komuna vestur. Þjónar hann
nú, sem kunnugt er, Fyrsta lút-
erska söfnuðinum í Winnipeg,
hinum fjölmennasta meðal ís-
lendinga vestra. Hafa einungis
þrír fastaprestar þjónað þeim
söfnuði frá stofnun hans 1878,
Jón Bjarnason, Björn B. Jónsson
og Valdimar J. Eylands, allt ann
álaðir prédikarar.
Er vonandi, að söfnuðurinn og
landar vorir vestan hafs fái enn
um langan tima notið hæfileika
og starfskrafta sr. Valdimars og
hann brýni öðru hverju svo
raust sína, að heyrist út hingað,
því að það má hann vita, að á
hann verður hlýtt.
Finnbogi Guðmundsson.
Styrkur til
kjarnfræðanáms
Alþ j óðakj arnorkumálastof nun-
in (LAEA) vetir styrki til sér-
náms í kjarnfræðum. Umsæfcj-
endur skulu hafa lokið háskóla-
prófi.
Styrkirnir miðast við námsdvöl
frá ca. þremur mánuðum og allt
að einu ári.
Upplýsingar og umsóknareyðu-
blöð á skrifstofu Kjarnfræða-
nefndar fslands, Laugavegi 105
(4. hæð) sxmi 2-26-20 kl. 10—12
f.h.
Umsóknir vegna háskólanáms
ins 1962—1963 þurfa að hafa bor-
izt fyrir 1. jan. n.k.
Harður árekstur
HARÐUR árekstur varð á gatna
mótum Fríkirkjuvegar og Skot-
húsvegar kl. hálftíu á föstudags
kvöld. Volkswagen-bill kom suð
ur Fríkirkjuveg og lenti harka
lega á sendiferðabifreið, sem
kom niður Skothúsvegarbrekk-
una. Bílarnir skemmdust báðir
mjög mikið, og varð að draga þá
báða burtu með kranabílum frá
Vöku, en ökumenn meiddust til
tölulega lítið.
Einn af hermönnum Tshombes sést hér á verði yfir sænskum hermönnum SÞ, sem teknir voru
til fanga í Elisabethville í Kaíanga fyrir atuttu.
aVa jTa av*| avV ajva
•«£♦♦*♦♦*♦♦*♦♦*♦♦*♦♦£♦<$»♦$♦«$♦♦$♦♦$
EFTIRFARANDI skák er tefld
í Suður-Ameríku. nánar tiltekið
Santa Fe.
Sá, sem stýrir hvítu mönnun-
um, er Bandaríkjamaðurinn,
Rober.t Byrne, en Hector Rosetto
andstæðingur hans. er Argentínu
maður.
Rosetto beitir mótteknu
drottningarbragði, sem hefur
ávallt átt ♦vissan hóp aðdáenda.
Svartur ýtir c-peði sínu of langt
og lendir í erfiðleikum, sem
Byrne notfærir sér meistaralega.
í 15. leik gerir Rosetto þá regin
vitleysu að opna taflið án þess
að hafa lokið fyllilega liðskipun
sinni. Byrne er fljótur að grípa
tækifærið og útfærir lærdóms-
ríka sókn á kóngsvæng.
Hvítt: Robert Byrne
Svart: Hector Rosetto
Móttekiff drottningarbragff.
1. d4 d5
2. c4 dxc4
Svartur þiggur drottningar-
bragðið.
3. Rf3 Rf6
4. c3 e6
Rangt væri að valda c4 með
4. — b5, vegna 5. a4, c6. 6. axb5,
cxb5. 7. b3 og svartur ratar í
erfiðleika vegna þess hve fáa
menn hann hefur kvatt til her-
þjónustu.
5. Bxc4 a6
6. 0-0
10. Bc2 Rbd7
11. e4 Dc7
'11. — Be7 ásamt 0-0 var öllu
betra.
12. axb5 axb5
13. Hxa8t Bxa8
14. Bg5 Be7
15. Rbd2 e5?
H. Kmoch bendir á í Chess
Review, að svartur getur ekki
15. — 0-0? vegna 16. e5 Rd5.
17. Bxe7 Rxe7 18. Bxh7t'., Kxh7
19. Rg5f, Kg6 (19. — Kg8?.
20. Dh5) 20. Dg4, f5. 21. Dh4 og
vinnur á sókn. — Rétt er því
fyrst 15. — h6. 16. Bh4, 0-0.
17. 1) e5. Rd5. 18. De4, Rd5-f6!
og hvítur kemst ekki lengra.
17. 2) Hal! Bb7. 18. Bg3 með
öllu betra tafli.
16. dxe5 Rxe5
17. Rd4!
Núna vinnur riddarinn margvís-
lega leiki.
17. — Dc5
18. Rf5 0-0
19. Khl!
Með þessum leik gerir Byrne
peðameirihluta sínum kleift að
streyma fram, en í skjóli hans
skapar hvítur heiftarlega kóngs-
sókn.
19. — h6
20. Be3 Db4
21. f4 Rg6
Ef 21. — Rc6, þá 22. Rf3 T. d.
22. — Dxb2? 23. e5. Rd5. 24 Rxe7
Rdxe7. 25 Bh7f Eða 21. ~ Reg4.
22. Bd4 ásamt h3
22. Bd4 Hd8
23. e5 Re8
24. e6 Bd5
Ef 24. — f6 þá 25. Dg4.
25. Re4!
Nokkuð óvæntur leikur. Hvítur
hótar að fanga svörtu drottning-
una með 26. Bc3.
25. — Da5
26. exf7f Bxf7
Ef 26. — Kf7. 27. Dh5!
31. Bxg6 Bf6
32. Rf7 Hda
33. De3 Hd5
34. Dh3 Kf8
< 35. Dc8f! Ke7
36. Re5 Db6
37. Rc6f Kd6
38. Df8f Kxc6
39. Dxf6f gefiff
Hér kemur svo skemmtilegt
skákdæmi eftir L. I. Kubbel, sem
birtist í „Schachmatny Listok
1922.
ABCDEFGH
S V A R T :
Hvítur leikur og vinnur.
Höf. L. I. Kubbel, 1922.
itm;oug
‘iOH gaux aejeui jn}jAr[ So
itqx 'S Csb§utac[) 'S35i ‘i4.f0 f
•z* ‘ii£P '£ 'spx ‘9jh z Cjwa
utunj^H) 93xji ‘gaa 'I iustibt;
IRJóh.
GARUÚLPUR
O Q
önnur leið er 6. De2 c5. 7. dxc5,
Bec5. 8. e4.
ABCDEFGH
YTRABYROI
6. — c5
7. De2 b5
Sumum kann að virðast þetta
glannalegur leikur, en núna
gegnir öðru máli en í 4. leik, því
svartur hefur undirbúið leikinn
með a6 og c5.
8. Bd3
Annað megin afbrigðið er 8. Bb3,
Bb7. 9. Hdl Rbd7. 10. 1) a4, Be7.
11. axb5 axb5. 12. Hxa8, Dxa8.
13. Rc3 (Ekki 13. Dxb5?, Bxf3.
14. gxf3, 0-0!). 10. 2) Rc3. Bd6.
11. e4, cxd4. 12. Rxd4, Db8!
8. — Bb7
Ekki nógu nákvæmt. Rétt er
8. — cxd4!. 9. exd4. Ee7. 10. a4,
bxa4. 11. Bc2, 0-0.
9. u4 c4
Vegna hinna smávægilegu mis-
taka í 8. leik, er svartur þegar
. í erfiðleikum. T. d. 9. — bxa4.
110. Bc2, Be7. 11. Bxa4f, Rbd7.
12. dxc5, BxcS. ^3. Re5 Dc7.
14. Rxd7, Rxd7. 15. HcR. Bc6.
16. b4!, Bxb4. 17. Bb2 og svartur
þarf að verja&t ýmsum erfiðum
hótunum. E. t. v. var bezt að
reyna 9. — b4.
ABCBEFGH
HVÍTT :
Stöðumynd eftir 26. — Bxf7.
27. Bxg7!
Fallega leikið.
27. — Rxg7
28. Rxh6f Kf8
29. Rxf7 Kxf7
30. Rg5f
Kjarni leikfléttunnar! Byrne
vinnur nú manninn aftur ásamt
tveimur peðum, einnig heldur
hann áframhaldandi sókn.
30. — Kg8
TRÚLOFUNAR
H
R
I
N
G
A
R
ULRICH FALKNER
AMTMANNSSTÍG 2