Morgunblaðið - 17.12.1961, Page 8

8
MORCVTSnL ÁÐIÐ
Sunnudagur 17. des. 1961
Læknirinn Liíkas
KOMIN er út á vegum Skugg-
sjár í Hafnarfirði skáldsagan um
liúkas guðspjallamann, er Ragn-
'beiður Hafstein las í útvarpið á
sínum tíma og vakti þá mikla
athygli og hrifningu um allt land,
því þar fór saman ágætur flutn-
ingur og frábærlega eftirminni-
legt efni.
Séra Bjami Jónsson vígslu-
biskup gerir grein fyrir Lúkasi
í formála að því leyti sem heim-
Brauðstofan
Sími 16012
Vesturgölu 25
Smurt brauð, Snittur, Öl, Gos
og Sælgæti. — Opið írá kl.
9—23,30. —
ild.ir finnast um hann. En hann
var sem kunnugt er uppi á sama
tíma og Jesús frá Nazaret varð
þó eldri maður. öðrum þræði er
því saga þessi byggð á sannsögu-
legum atburðum. Þýðingu á bók-
inni hefur Ragnheiður Hafstein
annazt „með aðstoð Hersteins
Pálssonar“.
Talið er að höfundur þessarar
sögu, Taylor Caldwell. hafi verið
40 ár að viða að sér efninu, enda
var henni vel tekið þegar hún
kom út og endurprentuð 11 sinn-
um á stuttum tíma í Bandaríkj-
unum.
Lúkas er leysingjason, og var
móðir hans einnig ánauðug í
æsku, Iris, afbragð annarra
kvenna, fríð og eðallynd, bæði
grísk. Hann elst upp í foreldra-
garði imdir handarjaðri Diodor-
usar Sýreníusar, sem er Róm-
verji og einn af æðstu embsettis-
mönnum keisarans. Smám saman
opnast fyrir augum lesandans
„það eymdarinnar djúp“ er þar
ríkir í landi og löndum við hlið-
ina á munaði, skrautsölum og
öðru óhófi, iðjuleysi, sviksemi,
fégræðgi lífsleiða og úrkynjun.
En á hinu leitinu eru þrælar,
ambáttir og örbjarga almúgi í
sveitum og borgum án umhirðu
af valdhöfum hins n.ikla ríkis,
sem stjórnað er frá Róm.
Leysinginn Enaus, faðir Lúk-
asar, segir: „Rómaborg er hyl-
dýpi, sem allur auður og strit
heimsins sekfcur í til botns hljóða
laust.“ Diodor er eftirmynd
frægra forfeðra og heldur enn í
heiðri hugsjónum og heiðarleik,
virðir manndóminn og má hvergi
★ ♦*
vamm sitt vita. Hann segir stjórn
endum ríkisins feimnislaust til
syndanna, þegar allt er að
drukkna í fláttskap og amlóða
hætti og meðtekur að sjálfsögðu
iaun sín fyrir. þegar hann hefur
gengið þar lengra en þola mátti
inni í sjálfri öldungadeild þings-
ins. Keisarinn verður að láta
færa honum þá afdrifaríku orð-
sendingu, að lengur hafi hann
ekki þörf fyrir störf bans og beri
honum að haga sér þar eftir. En
það þýddi: Tak sverð þitt og lát
fallast fram á það. Diodorus
verður að deyja af því hann hef-
ur sagt sannleikann.
111 þjóð og fyrirlitleg verð-
skuldar samskonar stjórnarfar,
segir Tíberíus keisari eða eitt-
hvað á þá leið. „Hvar eru Róm-
verjar? Þeir eru ekki lengur til.
Þeir hafa glatað tungu sinni, viti
sínu, karlmennsku sinni, sálu
sinni. Nú er um seinan að segja
satt“. Menn heiðarleikans verða
að hverfa af sjónarsviðinu. Þeim
er ofaukið.
Dæmi Diodorosar er ægifagurt
mitt í hafsjó ómennsku og ódreng
skepar þar sem úrkynjun hlýtur
að sigla í kjölfar lastanna.
Þó ber hann jafnvel enn hærra
öðru, þegar hann var orðinn ein-
stæðingur og búinn að missa Róm
og einkadóttur, en íris móðir
Lúkasar orðin ekkja, æskuvin-
kona hans, ambáttarbarn for-
eldra hans. Erfðavenjur, stolt,
ráðvendni, heiðarleik og ást
berjast um völdin. Og þá er það
konan ambátt að ætterni, sem
ein getur leyst hnútana, hin
vitra íris hin mikla kona. í þess-
um kafla er mjög vel haldið á
penna, bæði af hálfu þýðanda og
höfundar.
Tíberíus keisari virðir Diodor-
us — jafnvel enn meira eftir að
hann hefur orðið að vísa honum
á sverðsoddinn — sem forsjónin
forðaði Diodorusi þá frá með því
að kalla hann til feðra sinna
meðan sendiboði keisarans var á
leiðinni. Stjúpsonurinn, Lúkas,
vinnur þá aðdáun keisara síns,
gerist þó ekki ádeilumaður á
stjórnarfarið. Keisarinn býður
honum háa stöðu en hann af-
þakkar og gat þó verið dauðasök.
Hugur Lúkasar hneigist ekki til
upphefðar fyrir sjálfan sig, né
að munaði og hóglífi. Hann
hneigist allur að lækningum og
•hjálparstarfsemi við þá sem erf-
iði og þunga eru hlaðnir". Og
þegar Lúkas yfirgefur keisara-
■höllina og afneitar upphefðinni,
dregur Tíberíus keisari hring af
hendi sér og gefur honum. sem
þýðir: Ef þú verður nauðlega
staddur og sendir mér hringinn,
Keisaranaut, inun ég veita þér
bæn þína, hver sem hún er.
Gegnum alla grimmd Tiberius-
ar, sem fer vaxandi með aldri
og úrkynjun þjóðar hans á villi-
igötu. skín í drenglund og óum-
ræðilega fyrirlitningu á skrið-
dýrshætti gæðinga hans í valda-
stöðum. En hann er ekki nógu
stór til að risa upp í tign sinni
og snúa undanhaldinu við til
uppgöngu á brattann.
Læknislist Lúkasar verður
undraverð. Af honum sindrar
hvar sem hann fer, jafnt i hinu
flata umhverfi og í skrautsölum
höfðingjanna. Kraftaverk gerast
við hendur hans og í fótsporum,
án þess að hann viti um mátt
sinn lengi vel. Hér kemur það
fram, sem raunar var áður vitað,
að fyrir 19 hundruð árum kunnu
meistarar t. d. í Alexandríu skil
á sótthreinsunar-lyfjum við
skurðaðgerðir, sem jafnast nú
við það sem r.útíma læknar nota.
Lúkas ferðast úr einum stað í
anhan, úr einni borg í aðra, úr
einu landi í annað, læknar sjúka
og gerir kraftaverk af og til án
þess að hafa um það hugmynd
sjálfur fyrr en eftir ó~.
Hann hefur köllun að sinna.
Hann er dáður, sumir óttast
hann þó. Ýmsir telja hann sendi-
boða guðs á j örðu með krafta-
verkamátt til að sanna það aðrir
bendla hann við svartagaldur.
Nærvist hans og sóttvarnarlyf
útrýma jafnvel svartadauða af
galeiðuþrælaskipi úti á regin-
hafi, þeirri ægilegu drepsótt,
sem á einu dægri eða tveimur
hefur lagt heilan hóp manna 1
hina votu gröf. Sjálfur veit hann
hvað um er að vera en gengur
hiklaust að verki með lyfjabuðka
sjna að sótthreinsa og varpa út
líkum. En yfirnáttúrleg öfl
standa honum við hlið. Krafta-
verk gerist. Saga þessi um Lúk-
as verður ekki rakin hér að efnl
til. Líf hans er leitarganga hina
eirðarlausa manns. Harrn er að
leita að höfundi lífsins, guði, sem
hefur kallað á hann án þess hann
viti það þó. Hann er hinn eirðar-
lausi umferðamaður og leitar
uppi bágindin til að bæta úr. Að
sjálfsögðu þráir hann þó undir
niðri heimili og kyrrð en getur
ekki bundið sig — ekki einu
sinni Söru. Það er leitin, sem
veldur því. Hið dulda ætiunar-
verk dregur hann áfram til sín.
Gegnum frásögnina fylgir les-
andinn þessum manni fet fyrir
fet frá vöggu til þess tíma er
viðburðurinn varð við Golgata
og himininn forníyrkvaðist — og
nokkru lengur þó. Þar tiil var
ganga bans leit að einhverju,
sem hann vissi ógjörla hvað var,
helzt þó einum guði. Að hinum
þræði er þetta saga til eftir-
breytni um líknarverk og kær-
leika án þess að ádeilu gæti
verulega á þá sem öfugt er farið
og vita naumast hvað þeir eru
að gera. En eftir atburðinn á
Golgatahæð veit Lúkas loks að
hverju. hann hefur verið að leita
allt sitt líf. Hann talar við marga
sjónarvotta aftökunnar. En sjálf-
ur sá hann Jesú aldrei. Nú sinnir
hann ekki öðru en að afln sér
upplýsinga um hann frá kunnug-
um og færir það allt í letur.
Lúkasarguðspjall er að skapast.
Pontius Pilatus, sá alkunni
maður, verður á vegi hans, bug-
aður maður, einn af þeim sem
ekki vissi hvað hann gerði,
naumast sjálfráður gerða sinna
vegna áhrifa lýðsins. Því eins og
Tiberius hafði sagt verðskuldar
ill þjóð og fyrirlitleg stjórnar-
far, sem er eins farið og henni
sjálfri.
Lúkas læknar Pilatus af hug-
sýki og hefur hann þá gefið út
fyrirmæli um að ofsækja og
fangelsa áhangendur kristindóms
ins.
Trúir þú því, sem þeir eru að
segja um þennan Jesú? spyr
Pilatus í iðrun sinni og efa. Lúk-
as segir: Ég veit það. Þá dregur
Lúkas fram hringinn keisara-
naut, réttir Pilatusi og segir:
Nem þú úr gildi þína tilskipun.
Það er minn vilji og um leið
vilji keisarans' í Róm. Þessi
hringur er gjöf frá honum.
■ Hér var um ekkert að villast.
Keisarans vilji hafði verið lagður
í annars manns hönd. Hér var
táknið um það, sem hann mátti
nota sér sem vald á stórri stund.
Það var af því að Tiberius virti
heiðarleik, mannkosti og fornar
dyggðir undir niðri umfram allt,
þó ekki gæti hann sjálfur breytt
vanmætti sínum í styrk, en varð
að taka sama ráð og hinir til að
sýnast styrkur.
Pilatus nemur tilskipunina
um ofsóknir úr gildi, tekur gleði
sína og heilsu á ný vegna ná-
vistar Lúkasar læknis, þvær
hendur sínar öðru sinni og mua
betur en í hið fyrra skiptið.
Bók þessi er sérstök bók og
eftirminnileg. Hún lytftir undir
vængi og gefur sýn inn í mann-
félag, sem er umliðið fyrir 19
öldum og þó ekki umliðið með
öllu, þó margt hafi bieytzt. Að
slíku er fengur um leið og Lúk-
asarævi er sýnd sem sigurganga
þess manns, sem leggur eigiu
hagsmuni til hliðar og allt í söl-
úr fyrir aðra menn — og köllun
sína. Þar getur margur fyrir-
mynd fundið.
Frágangur bókarinnar er góð-
ur af hálfu þýðanda. En prent-
villur fyrirfinnasit otf margar og
er það til lýta.
Bjartmar Guðmundsson. i:
Ný sending — Nýtt verð — Nýjar gerðir
Jólagjöfin er Pierpont úr
ARMBANDSÚR
HEFUR ALLA
KOSTINA:
• höggvarið
• vatnsþétt
• Glæsilegt
• árs ábyrgð
• dagatal
• óbrjótanleg
¥ gangfjöður
• verð við állra hæfi
Sendi í póstkiöfu um allt land
GarBar Ólafsson, úrsmiður
Lækjartorgi — Sími 10081
Leggið vandann í okkar hendur
Úr og
ORATOR
ítrioroaflc Mlfcfttfrtfir • 25'nibis
Orator
með dagaiali.
klukkur
mikið úrval
Steinhringar, silfur og gull
Hálsmen, gull og silfur
Aimbönd, gull og silfur
Stál föt, margar gerðir
Stal borðbúnaður.
ORiS
Oris úr
ódýr, sterk, örugg.
Mikið iirval af ódýrum armböndum,
hálsmenum, hringum og perlufestum.
Franch Michelsen hf.
úra- og skartgripaverzlun
Laugavegi 39, Reykjavík
Kaupvangsstræti 3 Akureyri.