Morgunblaðið - 17.12.1961, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Sunni.*fagur 17. des. 1961
Sunn^ilagur 17. des. 1961
MORGUTSBLAÐIÐ
13

Ú«%>

Úti í auðn Nýja Mexikó hafa þeir barað sig mörg
hundruð metra niður í jörðina og í botni ganganna
springur kjarnorkusprengjan undir fótum 300
vísinda- og blaðamanna sem komnir eru víða að
KJARNORKAN
Verba kjarnorkusprengjur notabar
til ab grafa skipaskur&i,
gera nýjar hafnir og áveilur
BANDARÍSKA kjarnorkumálanefndin lét sprengja
kjarnorkusprengju í Nýju Mexico s.l. sunnudag, í jarð-
göngum, sem grafin höfðu verið 366 metra niður í
saltlög úti í auðn, víðs fjarri mannabyggðum. Þetta
var fimm kílótonna sprengja, jafngildi 5 þús. tonnum
af TNT sprengiefni. Við sprenginguna bráðnuðu um
sex þúsund tonn af salti þarna í iðrum jarðar — og
sjálfsagt hefur myndazt mikill hellir.
En þangatt fer enginn, því munna ganganna hafði ver-
ið lokað með margrföldum steinsteyptum hellum og járn-
hentri steypu til þess að hindra, að geislavirk efni bær-
ust upp á yfirborð jarðar.
Ég er viss um að hann kemur
aftur til mín
segir Veronika Eichmann og grætur
FRAMFARA
Þetta var fyrsta sprenging-
ingin, sem Bandaríkj amenn
framkvæmdu innan ramma
hinnar nýju áætlunar um að
finna leiðir til þess að hag-
nýta orku þá, sem kjarnorku
sprenging leysir úr læðingi
tíl framikvæmda í þágu frið-
samlegrar uppbyggingar,
stórframkvæmda til aukinn-
ar hagsældar.
Yfir 300 manns vöru við-
Staddir, þegar sprengingin
var gerð. En það var lítið,
sem þeir sáu og heýrðu, dálít
fll dynkur undir fótura
þeirra — og síðan ekki
meira. Menn voru á þönum
um allt nágrennið með teekí
til þess að mæla geislavirkni
— og fengin var fullvissa fyr
ir því, að sprengjan hefði
ekki haft nein skaðvæn-
leg áhrif í för með sér.
Það var mikið verk og erf-
itt að grafa þessi göng —
sérstaklega, þegar tekið er
tillit til þess, að þau verða
aldrei notuð framar. Þau
voru aðeins gerð til þess að
korna sprengjunni niður í
jörðina, niður í hörðu salt-
lögin, sem geislavirku efnin
smjúga ekki svo auðveld-
lega í gegn um.
Tilraunastöðin var ekki há
reist, aðeins nokkrir kofar,
Ekið um göngin, sem aldrei verða notuð framar og öllum mönnum lokuð
Þetta er endi jarðganganna og þarna var sprengj-
unni komið fyrir.
sem stóðu yfir enda gang-
anna. Niður úr stærsta hús-
inu var böruð hola, beint nið
ur í ganginn — þar sem
sprengjunni var komið fyrir.
Um þessa holu fá vísinda-
menn svö vitneskjuna um ár
angur tilraunarinnar — og
gera þær athuganir, sem
nauðsynlegt er.
Áhorfendurnir 300 voru
blaðamenn og vísindamenn
frá ýmsum löndum. Banda-
ríkjastjórn bauð öllum aðild
arríkjum Sameinuðu þjóð-
anna að senda fulltrúa sína
— og áhorfendur voru mætt
ir frá Bretlahdi, Filipseyjum,
Kanada, Suður-Afríku, Dan-
mörku, Svíþjóð, Frakklandi,
Ítalíu, V-Þýzkalandi, Ástra-
líu og Mexicó.
En til hvers er helzt hægt
að nota orku kjarnorku-
sprengingarinnar? í hverju
eru rannsóknirnar fólgnar?
Fyrst Og fremst var athug
að, hvúrt hægt væri að
breyta hitanum, sem mynd-
ast við kjarnorkusprengju, í
gufu — er síðan yrði notuð
til rafmagnsfreimleiðslu. —
Upp um mjóu boluna í auðn
Nýju Mexicó vOru pípur, sem
tengdar voru litlu raforku-
veri — og með ýmsum öðr-
um útbúnaði var notagildi
sprengingarinnar til raf-
magnsframleiðslu rannsak-
að.
Annar tilgangur sprenging
arinnar var að framleiða
„radio-istopa“, sem mikið
eru notaðir til vísindastarfa.
En það er líka talið nauð-
synlegt að finna ódýrari að-
ferðir til framleiðslu þeirra
svo hægt verði að nota iso-
topana í auknum mæli í iðn
aði, læknisfræði og við land
búnað.
Þá mynduðust við spreng
inguna neutronur, sem notað
ar verða við eðlisfræðilegar
athuganir, m.a. til smíði og
fullkomnunnar kjarnorku-
ofniim
Loks eru tilraunir sem
þessi taldar mikilvægar frá
vei'kfræðilegu sjónarmiði.
Sprengjan var mjög lítil og
tiltölulega auðvelt að átta
sig á því hvort hægt yrði í
framtíðinni að nota kjarn-
orkusprengjur til þess að
grafa skipaskurði. hafnir —
brjóta neðanjarðarám far-
veg upp á yfirborðið, eða
nota kjarnorkusprengjur við
vinnslu auðæfa í jörðu. Að
vísu nægir ekki ein
sprengja til þess að sann-
prófa neitt af þessu, en
Bandaríkjamenn telja, að
með nokkrum slíkum yrði
hægt að kanna betur en áð-
ur hefur verið gert mögu-
leikana á víðtækari friðsam
legri notkun kjarnorkunnar.
Nýjasta námsgreinin
í bandarískum skólum
x-X-x
Þess verður ekki langt að
bíða, að meðalaldur Banda-
ríkjamanna koimist upp í 100
ár, segir í blaðafregnum. —-
Ásteeðan er fyrst og fremst
stórstígar framfarir í lækn-
ingu ýmissa hjartasjúkdóma,
en 54% Bandaríkjamanna
deyja af völdum þeirra.
y li!
Varnir í kjarnorkuárás
LÍTIÐ Á ÞESSA mynd.
Athugið hana vel. Hún
var tekin við skóla einn í
Kalifornxu. Verður þetta
bráðlega algeng sjón um
allan heim?
Rétt áður en myndin var
tekin ómaði leikvöllurinn af
hlátri lífsglaðra unglinga.
En andartaki síðar liggja
þau á grúfu á jörðinni og
grúfa andlitið í höndum sér.
Þau eru í einni þvögu, dauða
kyrrð ríkir yfir hópnum.
Þetta er enginn leikur, sem
þau eru í. Þau eru að læra
nýjar lexíur — búa sig und-
ir það, sem allir vona, að
aldrei komi: Kjarnorkuárás.
•— Þarna er verið að kenna
þeim hvernig þau eigi að
verjast á víðavangi — áhrif
um blossans frá kjarnorku-
sprengingunni. Bandaríkja-
menn trúa því ekki, að kjarn
orkustyrjöld muni eyða öllu
lífi í landi þeirra. ,
Fyrir fáeinum mánuðum
krafðist Kennedy Bandaríkja
forseti, að kjarnorkubirgi
yrðu gerð fyrir alla borgara
landsins, birgi til þess að
verja þá geislavirku ryki.
Og varnarmálaráðherrann
sagði, að ef hinir almennu
borgarar byggðu einkaskýli
við heimili sín til viðbótar
almenningsskýlunum, sem
þegar er búið að reisa — og
reist verða, mundi tala fall-
inna eftir kjarnorkuárás á
Bandaríkin minnka úr 180
millj. niður í 85 millj.
Þess vegna eru Bandaríkjá
ADOLF EICtíMANN hefur nú hlotið dauðadóm. Snar
an hangir yfir höfði hans, en Eichmann hefur áfrýj-
að. Honum stendur stuggur af gálganum, sjálfur hefur
hann vafalaust séð margan manninn kveðja þennan
heim í faðmi gálgans.
Þegar dómstóllinn í Jerúsalem úrskurðaði í vikunni,
að Eichmann væri sekur um hlutdeild í morðum 6 millj.
Gyðinga, brast kona hans í grát og hrópaði: „Það getur
ekki verið satt! Adolf er ekki sekur!“ Og hvað mun hún
þá segja núna?
ég hann leika 8. maí 1960,
þremur dögum áður en ísra
elsmenn handtóku hann í
Buenos Aires. Það var dásam
legur sunnudagur. Hann sat
í eldhúsinU og lék Andreas
Hofer — „Ástin mín,
gleymdu mér ekki í Sand-
wirt“, heitir lagið. Það er um
austurrískan frelsisvin í
frönskum fangabúðum".
— ★ —
„Fanginn segir, að jafnvel
keisarinn hafi gleymt honum
jafnskjótt og stríðinu lauk.
Hann horfir á heilaga Maríu
og grátbiður hana um að
muna eftir sér. Eg man eftir
því hvernig Adolf strauk
strengina, þegar hann söng“.
Svo talaði hún um fyrstu
samfundi þeirrá Eichmanns.
„Það var í Linz, í Austur-
rlki“, sagði hún. „Eg fór á
hljómleika“.- Við giftumst
fjórum árum síðar, árið
1935, í Passau. — Adolf fór
aftur til Þýzkalands. Hann
sagði, að það væri sitt land,
þair ætti hann að starfa“.
„Einn vinur hans sagði
við hann: Þú séttir að verða
hermaður. — Þetta var áður
en endurhervæðing Þýzka-
lands hófst svo að hann gat
einungis gengið í hálf-hern-
aðarleg samtök, og hann
kaus S.S.“
„Þjálfunin var erfið, en
þegar hann hafði lokið henni
var hann hreykinn og ham-
ingjusamur. — Klaus, elzti
sonur minn, fæddist árið
1936, þegar við vörum í Vín
arbörg. Adolf var þá orðinn
foringi í hernum".
Blaðamaðurinn spurði nú,
hvort Eichmann hefði
nokkru sinni sagt henni frá
handtökum Gyðinganna.
— ★ —
„Við ræddum aldrei um
störf hans. Stjórnmál voru
aldrei rædd á heimilinu. En
við vorum hamingjusöm".
„í apríl 1945 vorum við í
Prag og þá skipaði þýzki
landsstjórinn í Tékkóslóva-
kíu okkur úr landi. Stríðinu
var lokið, Þýzkaland hafði
tapað. — Síðasta sá ég Adolf
— áður en hann hvarf —
þartn 8. maí 1945. 'Hann
Frú Veronika Eichmann
sagði í viðtali við brezkan
blaðamann, sem náði fundi
hennar í Munehen: „Eg er
sannfærð um að Adolf er
isaklaus. Þessar ákærur eru
blátt áfram hlægilegar. Eg
er sannfærð um að hann kem
ur aftur til min og barn-
anna“.
Þetta var fyrsta blaðavið-
talið, sem frú Eichmann hef-
ur átt síðan ísraelsmenn
höfðu hendur í hári manns
hennar. Hún dvelst nú ein-
hvers staðar í nánd við
Munohen — hvar, veit eng-
inn. Dvalarstaður hennar og
barnanna er leyndur.
En blaðamanni Daily Ex-
press tókst að ná sambandi
við hana með aðstoð nokk-
urra vina fjölskyldunnar.
Staður og stund voru ákveð-
in — og hún kom akandi til
Munchen. Þetta var um
miðja vikuna.
— ★ —
„Síðast í gær sagði sönur
minn Ricardo við mig. —
Mamma, jólasveinninn kem-
- ur með pabba heim til okkar
í jólagjöf — og pabbi kem-
ur með fullt af jólagjöfum
til mín“.
„Auðvitað veit hann ekk-
ert um þessi hræðilegu rétt-
arhöld í ísrael", bætti hún
við.
„Eiohmann var ástríðufull
ur fiðluleikari. Síðast heyrði
menn nú að búa um sig, hver
sem betur getur . . . og þeir
kaupa fatnað til varnar gegn
igeislavirku ryki, lítil og hand
hæg tæki til þess að mæla
geislavirkni í heimáhúsum,
matvælabirgðir í sérstökum
umbúðum — ætlaðar til
geymslu í kj arnorkubirgjum.
Síðadt en ekki sízt: Þeir
kenna börnum sínum að
bregða skjótt við, allir eiga
að kunna að bjarga sér, ef
sírenurnar byrja allt í einu
að væla. \ x, ^
Frú Yeronika Eichmann
keypti fyrir mig körfu af
ávöxtum. Einhverjir þýzkir
hermenn gáfu mér aldin-
mauk og hveiti í poka“.
„Adolf sagði við mig í ein
rúmi: Stríðinu er lokið. Við
þurfum ekkert að óttast. —
Bandaríkjamenn eru að
koma. — Fjaílatindarnir
voru enn snævi þaktir. Við
grétum, þegar %skilnaðar-
stundin rann upp. Hann hug
hreysti mig og sagði mér að
gæta barnanna vel“.
„Eftir þetta var lífsbarátt
an erfið. Tengdafaðir minn
var nazisti. Eigur hans voru
gerðar upptækar, en ein-
hvern vegin komst ég af með
syni mína Klaus, Horst og
Dieter".
„Eg gekk undir skírnar-
nafni mínu, ungfrú Liebl,
austurrísk. Eg hafði ekki hug
mynd um að lýst var eftir
manninum mínum, að hans
var leitað. Eg hélt, að annað
hvort væri hann í fangelsi,
eða dáinn“.
En frú Eichmann vildi
ekki segja hvernig hún
komst að því að Eichmann
var á lífi — og hvar liann
var. Samt sagði hún: „Það
var árið 1952. Það var mað-
ur, sem heimsótti mig. En
ég get ekki sagt frá því
hvernig hann fann mig. Það
verður að vera leyndarmól.
En hann var með skilaboð:
Maðurinn þinn vönast eftir
þér. Þú verður að fá þér
vegabréf".
„Maðurinn gaf mér ýmis
ráð. Eg fylgdi þeim og fékk
vegabréf undir nafninu Eioh
mann. Tveir sona minna
voru á vegabréfinu mínu,
Klaus fékk sitt eigið“.
„Eg fór með lest til Gen-
oa. Mér voru sendir farmið
ar Og við fórum um borð í
Salta, argentískst skip. —
í grenjandi rigningu gengum
við á land í Buenos Aires.
Hann var farinn að eldast“.
— ★ —■
„Hann grét af gleði. Eg
kynnti hann fyrir börnunum:
Þetta er frændi ykkar, Ric-
ardo. — Adolf fór til Argen-
tinu undir nafninu Ricardio
Klement. Eg hafði ekki sagt
börnunum neitt af föður sín
um. Eg vildi ekki gera þeim
áhyggjur".
„Við héldum síðan úr borg
inni, til Tucman, inni í landi,
þar sem Eiohmann vann,
gegndi störfum eftirlits-
manns. — f hverri viku kom
hann heim með launin sín
og gerði nákvæma áætlim
um hvernig þeim skyldi var
ið til heimilsþarfa",
— ★ —
„Þegar Ricardo fæddist
sagði ég hinum börnunum,
að þetta væri í rauninni ekki
frændi þeirra, heldur faðir,
Adolf Eiohmann".
„Hann sagði þeirn, að hann
vildi ekki, að þeir yrðu her
menn. Betra að vera einfald
ir daglaunamenn en herfor-
ingi. Og gangið aldrei í
neinn stjórnmálaflokk, sagði
hann“.
Blaðamaðurinn spurði þá,
hvort Eichmann hefði aldrei
sagt henni frá störfum sínum
í SS-sveitunum.
„Það gerði hann aldreL
Hann sagðist hafa verið í
þjónustu hins opinbera og
hann gæti ekki rætt mólið
heima. Eg hafði lesið þess
ar hræðilegu ásakanir í blöð
unum, klippt þær út og kom
með þær til Argentír.u.
Sýndi honum þær“,
— ★ —
„Hann varð æfur. Eg hef
aldrei séð hann jafnreiðan.
Veronika, sagði hann. Eg h-f
aldrei tekið Gyðing af lífi
og aldrei gefið skipun um að
drepa Gyðing. Eg sver það
við líf barna minna, að ég
hef aldrei gefið skipun um
að drepa Gyðing. Samvizka
mín er hrein“. Og frú Eich-
mann bætti við. „Samwizka
mín er líka hrein. Elsku
Adolf hefði aldrei getað drep
ið“.
Og svo rændu ísraelsmenn
honum. Frú Eiohmann sagði:
„Um nóttina dreymdi mig
Adolf. Hanxi var í hvítri
skyrtu. En skyndilega var
hann kominn í blóði ataða
skyrtu. Þegar hann fór að
heiman kyssti hann mig, eins
og vanalega. Elsku Adolf,
sagði ég, farðu nú varlega**.
„Hann fullvissaði mig um
að ekkert kæmi fyrir. En
hann kom ekki heim um
kvöldið“.
En hvers vegna var Eich-
mann hræddur, af hverju
flúði hann til Argentínu?
spurði blaðamaðurinn.
— ★ —
„Nafn mannsins míns
komst á dagskrá í Nurn-
berg réttarhöldunum. önn-
ur réttarhöld sannfærðu
hann líka um að óréttlæti
væri viðhaft og þess vegna
fór hann tii Argentiu. Við
hefðum eins getað verið i
Þýzkalandi. En ég held, .að
hann hafi líka farið til Árg-
entinu til þess að njóta frels
isins. Adolf elskar frelsið. —
Það er hlægilegt að saka
hann um morð. Hann framdi
engin morð. Hann hefði ekki
einu sinni getað fengið af
sér að gera skynlausum
skepnum mein“.
Bretarnir! Hræddir, enn einu sinni! Hvers vegna
í ósköpunum geta þeir ekki treyst skipstjórun-
um, sem allt vita og kunna ráð við öllu . . . ?