Morgunblaðið - 23.12.1961, Blaðsíða 13

Laugardagur 23. des. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
13
Dokað við hjá Hafursey
HILLINGAR sumarsins eru
löngu horfnar af Mýrdalssandi.
í>að er komið haust, og ljúf
ikyrrð misseramótanna yfir land
inu. í>að blaktir ekki hár á
höfði. Jökullinn mókir með
létta skýjahettu breidda yfir
sinn fagurhvíta skalla.
Óútreiknanleg jökulvötn
Bíllinn rennur léttilega yfir
sléttan sandinn. Vegurinn er
bein sandbryggja með grjóti á
norðurkantinum. Þetta er upp-
hjflega varnargarður, sem
byggður var gegn vatnaflaumn-
um, er flæddi undan jöklinum
fram á sandinn sumarið 1959.
Var vatnagangur þessi hið mesta
forað. Kviksandurinn og jökul-
vatnið hrærðist saman í eina
óviðráðanlega eðju, sem ætlaði
að færa allt í kaf. Hún tolldi
hvergi þar sem henni var ætlað
að vera. Hún kaffærði brýrnar
og flæddi að görðunum, belj-
aði svo yfir þá og gróf þá. í
sundur. En nú er allt orðið
breytt og „ólíkt því, sem var í
fyrri daga.“ Nú sér hér hvergi
vatn. Nú er allt veltiþurrt svo
langt sem sér upp eftir öllum
leirum. Það glittir ekki einu
sinni í vætu ofan í farveginum
undir brúnni, sem byggð var
yfir vatnsflauminn ofan við
Blautukvíslarbotninn vorið 1960.
Svona eru jökulvötnin á sönd-
unum óútreiknanleg.
Á verði
Frammi undir sjó heldur Hjör
leifshöfði vörð, — þverhníptur
og stæðilegur með dökkleit og
mikilúðleg standberg sín, sem
rísa eins og þiljur upp úr svört-
um sandinum. Hér mætir aug-
anu sandurinn og kletturinn —
hinar miklu andstæður. Anhars
vegar sandurinn kvikur og laus.
Það þarf ekki nema lítinn and-
blæ í þurrki til að feykja hon-
um til — eða smálækjarseitlu
til að grafa hann í sundur og
bera hann á brott. Bins vegar
klettaveggur Höfðans, sem
stendur af sér öll veður og all-
ar hamfarir náttúrunnar. Jafn-
vel jökulhlaup Kötlugosanna
brotna á honuna.
í Hafursey
Beint framundan er Hafursey,
fjallið, sem mjög setur svip sinn
á Mýrdalssand og næsta um-
hverfi. Hún rís upp af slétt-
Jendinu 582 metra há með brött
um grónum hlíðum hallandi upp
að þverhníptum móbergshömr-
um. Hér er gott beitiland. —
Nokkrir fjáreigendur í Yík hafa
eyna á leigu fyrir afrétt. Á
haustin heimta þeir þaðan
væna dilka, sem hafa dafnað
vel yfir sumarið á góðgresinu
í Hlíðum Hafurseyjar. Fáar
munu sagnir um ,að hér hafi
byggð verið, en ofan við Haf-

ursey, milli hennar og jökuls-
ins, á að hafa verið heil kirkju-
sókn, sem eyddist af Kötlugos-
um. Heita þar enn Nautadalir,
segir Sveinn Pálsson.
En þótt hér hafi ekki verið
byggð, hefur 'Hafursey ætíð ver-
ið griðastaður ferðamanna, sem
lögðu leið sína um auðnir Mýr-
dalssands.
I Kötlugosi
Sumir áttu henni líf sitt að
launa, er Kötluhlaupin æddu,
öllum að óvörum, fram yfir
sandinn.
Þegar Katla hljóp haustið
1755 voru fjórir menn við skóg-
arhögg í Hafursey. Voru þeir til-
búnir að leggja þaðan er flóðið
brunaði fram sandinn og urðu
þeir að snúa aftur upp í eyna,
og voru þar tepptir í sex daga.
Það varð þeim til lífs að tveir
menn komu að austan og náðu
þeir einnig upp í eyna. Var
annar þeirra á leið tij, Vest-
mannaeyja, þar sem hann ætl-
aði að róa á haustvertíðinni og
var því vel nestaður. Lifðu þeir
allir á matvælum þeim, er hann
hafði með sér. Höfðust þeir við
í helli einum framan í eynni.
Sögðu þeir svo frá að fjallið
um reynzt erfiðar og hættuleg-
ar yfir Mýrdalssand á vetrar-
dag áður en samgöngutækni nú
tímans kom til sögunnar. Urðu
sandveður og snjóbyljir á þess-
ari regin-auðn mörgum að ald-
urtila en aðrir sluppu nauðug-
lega.
Fyrir löngu var reist sæluhús
í Hafursey. Stendur það niður
við sandinn í smáhvammi við
suð-austur horn eyjarinnar. Var
það byggt af torfi og grjóti, all-
rúmgott með lofti í og leitt í
það rennandi vatn. Austan und-
ir sæluhúsinu var byggt hest-
hús, en skammt suðvestan við
það var komið upp rúmgóðri
fjárrétt, sem mikil þörf var á
eftir að slátrun sauðfjár var
hafin í' Vík.
Mikili ferðamaður
Enginn núlifandi maður mun
hafa farið jafnoft á hestum yfiF
Mýrdalssand eins og Sveinn
Sveinsson frá Ásum í Skaftár-
tungu. Ekki alls fyrir löngu-
heimsótti ég þennan viðræðu-
hlýja öldung þar sem hann
dvelur hjá börnum sínum í
Reykjavík. Við spjölluðum sam-
an um ýmsa hluti, ekki sízt
um gamla tírríami, Skömmu síð-
Nýja sæluhúsið í Hafursey.
eyðisöndum er einn til fróun-
ar“ eins og Jónas kvað um
Tómasarhaga forðum. Já, þar
var gott að koma, segir Sveinn
og sér gegnum holt og hæðir,
áratugi aftur í tímann, þegar
hann fór á fætur löngu fyrir
dag, lagði á hestana sína og
hélt á móti morgninum austur
yfir sandinn. Þá var gott að
koma í Hafursey. Þar var mað-
ur frí og frjáls og þegar maður
dvaldi þar einn, fannst mér
enginn staður jafnhelgur. Þar
var gott að lofa og biðja Guð.

Hafursey séð austan af Mýrdalssandi.
hefði skolfið eins og hrísla, en
reiðarslögin voru svo hörð, að
þeir urðu nær því ruglaðir. í
fjóra daga sáu þeir enga dags-
birtu nema rofglætu vestur á
fjöllunum neðan undir gosmekk
inum. Á 5. degi birti, því að þá
lagði mökkinn austur af jökl-
inum og sjötta daginn komust
þeir með miklum lífsháska á
jakahrönn út á Selfjall og það-
an til Höfðabrekku.
Griðastaður ferðamanna
En þótt ekki sé um Kötlu-
hlaup að ræða, hafa ferðir löng-
Bústir gamla sæluhússins.
ar sendi hann mér bréf þar
sem hann drepur nokkuð á sin
mörgu ferðalög yfir Mýrdals-
sand.
Eftir að Svein fluttist að
Fossi í Mýrdal, hafði hann í
rúm tuttugu ár fjárbú í Ásum,
svo það er engin furða þótt
hann ætti oft erindi yfir sand-
inn. Hann sagði, að það hefði
strax komizt hjá sér í fastan
vana að stanza í sæluhúsinu.
„Og það tafði mig aldpei," bætti
hann við. „Hestarnir urðu spor-
léttari, þegar þeir fóru að nálg-
ast eyna, og eftir að þeir höfðu
fengið þar hvíld og góða tuggu
voru þeir viljugri á eftir.“ —
Hann var oftast með töskuhest,
því að margt þurfti að flytja
milli búanna, vel nestaður og að
vetrinum með heypoka bundinn
ofan á klyfsöðulinn, til að geta
gefið hestunum í Eynni. Og
allir hiair mörgu samferðamenn
Sveins frá Ásum, sem slóust í
för með honum á hans tíðu
reisum yfir Mýrdalssand vönd-
ust á að hafa viðdvöl í Hafurs-
ey og þess þurfti engan að iðra.
Og aliir höfðu ánægju af að
vera á ferð með þessum fjöl-
fróða og ferðaglaða bónda.
Þar var gott að tala
við Guð '
En oft var Sveinn í Ásum
einn á ferð yfir Mýrdalssand.
Og aldrei fór hann yfir hann
án þess að dást að hinni svip-
miklu fegurð og tign Hafurs-
eyjar. Þangað var alltaf jafn-
yndislegt að koma — í þennan
skjólgóða reit sem „aleinn á
Nýir tímar — nýir siðir
Svo kom öld hraðans og
tækninnar, og bilarnir leystu
hestana af hólmi. Bifreiðarnar
geystust fram hjá Hafursey ■
þessari tígulegu drottningu Mýr
dalssands — eins og hún væri
ekki til. Nú leituðu engir hrakt
ir ferðamenn á þreyttum farar-
skjótum heim í sæluhúsið í
Hafursey. Þess gerðist ekki
lengur þörf dg það var hætt að
halda því við. Eina óveðursnótt-
ina rauf þakið af húsinu og
brotnaði í spón. Eftir gapti tótt-
in, svört og ömurleg eins og
opið sár. Og nú er tími fjár-
rekstranna líka liðinn. Engin
lítil lömb ganga lengur sárum
fótum yfir þennan langa sand.
Nú eru það stórir, hraðskreiðir
bílar, sem flytja þau út í opinn
dauðann. Þess vegna er fjár-
réttin í Hafursey líka hrunin
og heldur engri kind. Hún er
búin að ljúka sínu hlutverki.
En eins og gefur að skilja
hefur samt þótt þörf á að hafa
eitthvert skýli á þessum stað.
Það gefur auga leið, að það
getur komið sér vel. Þess vegna
hefur nú vorið reist sæluhús að
nýju í Hafursey. Ég held, að
sýslusjóður, vegagerðin og
Slysavarnafélag Islands héifi
staðið að þeirri byggingu. Það
stendur þarna við rætur Haf-
urseyjar,— snotur, hvítur kassi
með skjaldarmerki Slysavarna-
félagsins framan á. Það er
bjart og vistlegt. Því fylgir
ekkert hesthús og engin fjár-
rétt, því að sú ferðamennska,
sem krafðist þeirra er nú niður
lögð. Við hlið þess standa fall-
andi veggir gamla sæluhússins
og minna á tímann, sem aldrei
kemur aftur.
G. Br.
Jóla- og áramóta-
undirbímingur
á Akranesi
AKRANESI, 21. des. — í fyrra-
dag var kveikt á stærðar jólatré
á völlunum fyrir framan sjúkra-
húsið. Það er greinalangt og mik-
ið um sig, hin mesta gersemi.
Nokkrir drengir voru búnir að
safna í bálköst inni á íþróttavelli,
Svo henti þá sú skissa að taka í
óleyfi kefli undan símakapal.
Fóru þeir með það inn eftir, fólu
keflið inni í miðjum bálkestinum,
en er þeir voru að ljúka við það,
kom lögreglan og skipaði þeim
að koma með keflið. Tóku þeir
keflxð úr bálkestinum, fóru með
það afsíiðis og kveiktu síðan í því
sem eftir var af kestinum. —
Oddur.
Rætt um *
landbúnað
Brussel, 21 desember. —
RÁÐHERRANEFND Efnahags-
bandalagsins heldur fundum. sín-
um áfram til laugardags og mun
koma saman aftur milli jóla og
nýjárs. Ástæðan er sú, að ekki
hefur náðst endanlegt samkomiu-
lag um verzlun með landJbúnaðar-
afurðir innan bandalagsins.

íf^oóin ^Ueóh
uruen
Sími 23-523
f
|
«
____________________________________________
Opin á sunnudag
frá kl. 9—12
¥
±o
oóin
Ueóíi
uruen