Morgunblaðið - 24.12.1961, Blaðsíða 17

24. ctes. 1351
MORGUNBLAÐIÐ
41
þiggjandi. Á síðustu tíu árum
iiefur háskólinn í Pennsylvaniu í
Bandaríkjunum haft forgöngu
um fornleifarannsöknir í Gord-
ion. Tilgangurinn var að leita
svars við þessum spurningum.
Svarið — hvert sem það er ■—
hefur ekki fundizt, enda rann-
sóknunum ekki lokið — en engu
að síður hafa mikilsverðar upp-
lýsingar fengizt um þá ágætu
borg, Gördion — frá blómaskeiði
hennar á 8. og 7. öld.
M Frásagnir Herodotusar af Mid
asi konungi voru staðfestar. Ljóst
varð, að á 8. öld hefur Gordion
orðið miðstöð Frygiu, þar verið
gerð öflug vígi og stórar bygging
ar reistar. Grafhaugar Fryga
bera vitni auðæfum, erlendum og
innlendum, þar fundust lista-
verk og ýmsir munir, sem benda
til veldis þeirra á dögum Sargons
bonungs í Assýríu. Uppgreftirnir
hafa einnig staðfest söguna um
hrun borgarinnar og örlög Mid-
asar konungs, því að þar fundust
augljós merki elds og rána Kimm
era.
i Háborg Gordion-borgar hefur
tekið yfir 20 ekrur lands. Um-
hverfis hana voru múrveggir,
10—12 metra háir og á einum
stað hlið, 10 metra hátt. Þessi
mannvirki hafa varla átt sinn li-ka
í Litlu-Asíu, t.d. náði háborg
Trojuborgar aðeins yfir fimm ekr
ur iands og borgarveggir hennar
voru um 8 metrar.
Innan borgarmúra Gordion
hafa enn aðeins fáar byggingar
verið rannsakaðar. Þó segja forn-
leifafræðingar greinilegt, að borg
in hafi verið sérlega vel skipu-
lögð. Meðal bygginga sem grafn-
ar hafa verið upp, eru tvær mjög
stórar, — báðar skiptar í forsal
og aðalsal, sem er um hundrað
fermetrar að flatarmáli. Gólf eru
skreytt mósaikmyndum, og bera
svip af mykenskum gólfum. Ekki
er ljóst til hvers þessar bygging
ar voru nötaðar. Þær bera greini
leg merki elds, en áður en þær
voru brenndar hafa þser verið
gersamlega tæmdar að lausum
munum, sem hefðu getað jefið
vísbendingu um notkun þeirra.
Utan borgarmúranna fundust
grafhaugar sem geymdu mikils-
verðar minjar. í þeim haugnum,
sem bezt hafði varðveizt, fannst
beinagrind af um bað bil '65 ára
gömlum manni, væntanlega kon-
ungi — og mikið haugfé. Ekki er
vitað, með vissu hver þessi kon-
ungur var þótt aldurinn og haug-
féð bendi sterklega til þess að þar
séu bein Midasar konungs. Haug
urinn hafði verið gerður utan um
herbergi úr timbri. Það var ó-
skemmt og þar inni voru marg-
vísleg húsgögn, líkbörur, borð
og færanleg skilrúm úr tré, inn-
lögð geometrískum skreytingum
áþekkum skreytingum á grisk
um leirkerum. í herberginu var
mikill fjöldi málmmuna, drykkj
arskálar úr bronzi, stór bronzker
á þrífótum, smáskálar og aðrir
munir. Sumir þeirra reyndust
með handbragði frygiskra listiðn
aðarmanna, en á öðrum var þekkt
handbragð Urartu-manna. En
Urartu var riíki fyrir austan Fryg
iu og norðan Assýriú og var þar
málmiðnaður með miklum blóma.
Þetta þótti styðja frásagnir Ass
yriumanna af miklum samskipt-
um milli Frygiu og Urartu.
Á nokkrum drykkjarskálum
fannst letur, sem sýndi svo ekki
varð um villst, að Frygar höfðu
aðlagað hljóðletur hinu indó-
evrópska máli sínu þegar nokkru
fyrir 700 f. Kr. Þetta letur hafði
ekki verið rist í málminn, held-
ur á vaxplötur, sem festar voru
á skálarnar. Er það talið benda
til þess, að Frygar hafi ritað á
vaxbornar trétöflur en ekki á
leir, og sú sé áftur skýring á því,
að engar ritaðar heimildir haifa
fundizt við uppgrefti í Gordion.
Á Glæsibragurinn horfinn. '■
Þegar Kimmerar höfðu
eytt Gordion, hnignaði mjög veldi
Fryga. Þeir reistu að vísu nýja
háborg í Gordíon á rústum hinnar
brenndu og reistu einnig nýja
varnarveggi gegn endurteknum
árásum Kimmera. En það var kon
ungdæmið Lydia, sem tók forystu
í Litlu-Asíu. Þó tókst Lydíumönn
um ekki fyrr en eftir marga
mannsaldra að reka Kimmera al
veg á brott.
Fornminjar frá hinni nýju
Gordion — frá 7. og 6. öld hafa
sýnt fram á aukin menningar-
tengzl við Grikki og er ljóst af
þeim, að Frygar eru þá eingöngu
orðnir þiggjendur hinnar vax-
andi hellensku menningar —
hvað sem kann að hafa verið áð
ur. Meðal annars hafa fundizt
merkilegar frescomyndir frá 6.
öld, sem bera greinileg einkenni
austur-grískrar listar. Um miðja
6. öld tók konungurinn í Medes
yfirráð í Frygiu og Lydiu og
skömmu síðar Kýrus Persakon-
ungur.
í Gordion hélzt nokkur vel-
megun fram eftir 5. öld, en þá
fór óðum að halla undan fæti og
þegar Alexander mikli kom þang
að með mönnum sínum veturinn
334—33 var hinn forni glæsibrag
ur með öllu horfinn. HvOrt sag
an um hnútinn mikla á við rök
að styðjast hefur aldrei sannazt.
— m.bj.
Bagnheiðui Jónsdottir, skáldkona:
r
ÞAÐ var síðasti sunnudagur fyrir
jól. Við systurnar vorum að búa
okkiur á skemmtun í barnastúk-
unni, og tilihlökkunin var ekki
Jítil, ekki sízt vegna þess að við
vorum nýbúnar að fá svo ljóm-
ar.di fallega kjóla, þá lang-
fallegustu, sem við höfðum
mokkurn tíma eignazt. Ég sé
J>á enn fyrir mér, fagur-
græna, prýdda marglitum legg-
ingum og við vorum sann-
færðar um, að engar telpur á
ekemmtuninni yrðu jafn skraut-
fclæddar. Nú stóðum við þarna í
blúndubuxum og hvítu skjörti,
eins og það var kallað í þá daga,
og biðuim þess með eftirvænt-
ingu, að mamma tæki kjólana
upp úr kistiunni, þar sem hún
geymdi þá. Við vorum reyndar
ekki alveg vissar um, að við
fengjum að fara í kjólana fyrr
•n á jólunum.
»1 ■*— Ég veit ekki, hvort það er
vert, að þið farið í nýju kjólana
é þessa skemmtun, sagði mamma.
Ég gleymdi að minnast á það við
fcann pabba ykkar, áður en hann
fór út. Það væri annað en gam-
*tn, ef þið settuð bletti í kjólana
fyrir jólin. ^
— Elsiku mamma, lofaðu okkur
■S fara í kjólana, sögðum við ein
um rómi, og við héldum áfram
•ð biðja hana, þangað til henni
gekkst hugur við, og hún dró
kjólana upp úr kistunni.
i Við flýttum okkur sem mest
KJÚLAR
við máttum að fara í þá og kom-
ast af stað, dauðhræddar um,
að mamrna kynni að sjá sig um
hönd, og við sinntum því ekki,
þó að hún segði, að við værum
alit of fljótar í því.
Það var auð jörð og drunga-
legt veður. Jólasnjórinn hafði
enn ekki fallið að þessu sinni.
Við hlupum í spretti þennan spöl
til samkomúhússins, en reyndum
þó eftir megni að óhreinka ekki
stígvélin okkar, sem skósmiður-
inn hafði smíðað handa okkur af
miklum hagleik. Það brakaði enn
þá skemmtilega í þessum stíg-
vélum, og jók það ekki lítið á
verðmæti þeirra.
Við sáum álengdar, að ekki
var búið að kveikja á öllum ljós
um í samkomuhúsinu. Dyrnar
voru líka harðlæstar og enginn
dyravörður sjáanlegur. Við
áræddum ekki að berja að dyr-
um og hímdum þarna fyrir utan
stundarkorn, og nú versnaði held
ur betur í því. Það hvessti skyndi
lega með slydduéli, sem náði alls
staðar til okkar, þó að við reynd-
um að hlaupa í skjól.
Þetta var hræðilegt, því að
nýju kjólarnir stóðu langt niður
undan kápunum, og þeir máttu
ekki blotna. Við sáum ekki annað
ráð vænna en hendast heim
aftur, til þess að standa af okkur
hryðjuna, þó að okkur þætti það
allt annað en skemmtilegt.
Nú var pabbi kominn heim, og
við sáum undir eins, að hann var
mjög alvarlegur á svipinn. Hann
leit seinlega upp frá bókinni,
sem hann hafði verið að lesa í,
og sagði með þunga:
— Er sem mér sýnist, að þið
séuð að flækjast úti í jólakjólun-
um, og það í krapaslyddu? Farið
þið undir eins úr þeim. Þeir taka
sig aftur, ef þeir eru hengdir upp.
Ragnheiður Jónsdóttir
— Þær langar svo mikið til
þess að vera í kjólunum á
skémmtuninni, sagði mamma
með hægð.
— Gömlu sparikjólarnir eru
fullgóðir á þessa skemmtun,
sagði pabbi. Þetta eru jólakjólar
og eiga að vígjast í kirkjunni.
Orð pabba voru lög á heimil-
inu, og við höfðum þegjandi
kjólaskipti. Ekki minntumst við
á að hætta við að fara á skemmt
unina, þó að við værum báðar
með tárin í augunum. En þungt
áfal‘1 var þetta fyrir átta og níu
ára telpur, sem ætluðu einu sinni
að bera af öðrum í klæðaburði.
Gömlu kjólarnir voru ekki neitt
til þess að státa af, snjáðir Og
þvældir.
Við töluðum ekkert saman á
leiðinni til samkomuhússins í
annað sinn. Okkur hefur sjálf-
sagt báðum verið of þungt í
skapi til þess.
Nú voru allar dyr opnar og
margir komnir. Stórt heimasmíð
að jólatré, vafið ilmandi lyngi,
blasti við á miðju gólfi. Það var
hlaðið marglitum sælgætispok-
um, sem undir eins drógu að sér
athyglina. Eg gleymdi vonbrigð-
unum í bili og starði hugfangin á
þessa dýrð.
Gæzlumaður barnastúkunnar
hélt ræðu og sagði okkur falleg-
ar sögur, og svo var gengið í
kringum jólatréð og sungnir jóla
sálmar. Sælgætispokum var út-
býtt og farið í alls konar leiki.
Við tókum þátt í þessu öllu,
en ég sá á systur minni, að hún
var ekki glöð, og ég var ekki
heldur glöð. Kjólarnir okkar
voru með þeim ljótustu á
skemmtuninni, en fallegu kjól-
arnir héngu heima.
Pabbi kom tímanlega að sækja
okkur, og við höfðum ekkert á
móti því að fara heim.
— Var ekki gaman? spurði
pabbi á leiðinni.
— Jú, svöruðum við stuttlega.
— Var ekki gaman? spurði
mamma, þegar við komum heim.
— Jú, svöruðum við, jafn
stuttlega, og svo fórum við að
hótta.
Ég las bænirnar mínar frem-
ur fljótfærnislega þetta kvöld
og sleppti alveg að biðja sérstak-
lega fyrir pabba mínum, eins og
ég var vön að gera. Pabbi hafði
alltaf verið mér ímynd hins feg-
ursta og bezta, sem til var, og
ég hugsaði mér guð eitthvað í
líkingu við hann. Ég vissi, aS
guð var algóður, en hann gat líka
verið strangur, ef hounm mislík-
aði.
Ég heyrði, að pabbi stundi
þunglega í rúminu sínu, þegar ég
vaknaði næsta morgun, og
mamma sagði, að hann væri með
sáran taksting. Nú var mér allri
lokið. Hann hafði auðvitað orðið
veikur, af því að ég sleppti því
að biðja fyrir honum í gærkvöldi.
Ég lagðist út af aftur og þáði
ékki morgunhressinguna, sem
mamma færði mér, og ég fór að
biðja fyrir pabba af miklum
ákafa og ég hét því að láta mér
aldrei mislíka við hann framar
og hlýða honum í smáu og stóru.
— Góði guð, láttu hann ekki
fá lungnabólgu, eins og einu
sinni, þegar hann var rétt dáinn.
Það var svo hræðilegt.
Og ég hált áfram að biðja til
guðs og þylja sálrn í ofboði. Ég
las alla sálma, sem ég kunni, og
lærði nýja í sálmabókinni, eftir
að ég var komin á fætur. Það
hlaut að vera guði þóknanlegt.
Pabba batnaði með kvöldinu,
og hann slapp við að fá lungna-
bólgu í þetta sinn.
Jóladagurinn rann upp, bjart-
ur og fagur. Ofurlítið snjcföl var
á jörðu og marraði skemmtilega
imdan fæti, þegar við systurnar
gengum til kirkju í nýju kjólun-
um með pabba og mömmu. Við
höfðurn kápurnar óhnepptar, svo
að sæist í skrautlegar leggingarn-
ar á kjólunum.
Kirkjan var uppljómuð aif
kertaljósum, og söngurinn um
Betlehemsbarnið vakti mér hljóð
láta gleði. Ég hallaði mér upp að
pabba mínum og hlustaði með
lotningu á jólaboðskapinn, inni-
lega sátt við guð og menn.