Morgunblaðið - 20.07.1962, Síða 10
10
Föstudagur 20. júlí 1962
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
FJÁRHAGS-
ÖNGÞVEITI SÞ
Fridman (í miðju) og tveir af forstjórum A. J. Armstrong & Co, David Seiler (t.v.) og Jacob
Seiler (t<h.) bragða á kavíar.
Rauf einokun
á kavíarinnflutningi
¥nnan skamms tíma er gert
ráð fyrir, að alþjóðadóm-
stóllinn í Haag muni birta
úrskurð sinn um greiðslu-
skyldu meðlimaþjóða SÞ
vegna rekstrar þeirra og
framkvæmda.
Eins og kunnugt er hafa
allmörg lönd, þeirra á meðal
Sovétríkin, Frakkland og
flest Arabaríkin, neitað að
greiða sinn hlut af kostnaði
samtakanna vegna friðunar-
aðgerðanna í Kongó og eft-
irlitsins á Gazasvæðinu. En
samtals kosta aðgerðimar í
Kongó nú 120 millj. dollara
á ári og eftirlitið í Gaza 17
millj. og 500 þús. dollara á
ári. —
Vegna þessara vanefnda
nokkurra meðlimaþjóða
voru Sameinuðu þjóðirnar á
sl. hausti að gjaldþroti
komnar. Allsherjarþingið
samþykkti þá heimild fyrir
framkvæmdastjóra samtak-
anna til þess að taka 200
milij. dollara skuldabréfalán.
Hafa allmörg lönd þegar
skrifað sig fyrir rúmlega 70
millj. dollara af þessu láni.
Ennfremur hefur öldunga-
deild Bandaríkjaþings sam-
þykkt frumvarp um að
Bandaríkin kaupi skuldabréf
fyrir 100 millj. dollara. En
þetta frumvarp hefur nú
mætt mikilli mótstöðu í full
trúadeild þingsins. — Telja
margir þingmenn að Banda
ríkin hafi tekið á sig alltof
þungar byrðar vegna kostn-
aðar við starfsemi Samein-
uðu þjóðanna, en öðrum
þjóðum, eins og t. d. Rúss-
um, haldist uppi að neita að
greiða sinn hlut af rekstrar-
kostnaði þeirra.
Þessir þingmenn í fulltrúa
deild Bandaríkjaþings benda
á, að Bandaríkin greiði nú
rúmlega 32% af venjulegum
reksturskostnaði Sameinuðu
þjóðanna.
★
Engu skal spáð um það,
hver niðurstaðan verði í
fulltrúadeildinni í þessu
máli. En ef þetta frumvarp
stjórnarinnar yrði fellt gæti
það haft í för með sér gjald
þrot Sameinuðu þjóðanna.
Ótrúlegt verður að telja að
fulltrúadeildin taki afstöðu
sem slíkar afleiðingar gæti
haft. Hins vegar gæti vel svo
farið að hún lækkaði eitt-
hvað heimildina til skulda-
bréfakaupanna.
Úrskurður Haag-dómstóls-
ins um greiðsluskylduna
mun áreiðanlega hafa mikil
áhrif á fjárhagslega afkomu
Sameinuðu þjóðanna í fram-
ííðinni. Eftir er þó að vita,
hvort mögulegt reynist að
framkvæma hann, ef hann
gengur þeim þjóðum í óhag,
'sem neitað hafa að taka þátt
í kostnaði við fyrrgreindar
framkvæmdir Sameinuðu
þjóðanna.
MA TAREIT RANIR
Cvokallaðar matareitranir
^ gerast nú svo tíðar hér-
lendis, að ástæða er til þess
að spyrja, hvort nægiiegs
hreinlætis og vandvirkni sé
gætt hér við framleiðslu og
meðferð matvæla. Öllum má
vera ljóst, að ítrustu var-
kárni og hreinlætis verður
að gæta á þessu sviði. Kæru
leysi og sóðaskap í sam-
bandi við framleiðslu og
meðferð matvæla ber harð-
lega að víta.
Það er að sjálfsögðu hlut-
verk heilbrigðisyfirvaldanna
að hafa eftirlit með þeim
reglum, sem settar hafa ver-
ið um þessi efni. Vitað er að
þessar reglur eru mjög
strangar hér í Reykjavík.
En er eftirlitið með fram-
kvæmd þeirra nægilega ör-
ugt?
Hinar tíðu matareitranir
af völdum skemmdra mat-
væla gefa vissulega tilefni til
þess að þeirri spurningu sé
varpað fram.
Hér skal ekki lagður
neinn dómur á það, hvort
um vanrækslu er að ræða af
hálfu heilbrigðiseftirlitsins
og skort á hreinlæti og var-
úð af hálfu matvælafram-
leiðenda. En ástæða er til
þess að leggja áherzlu á, að
róttækar ráðstafanir verði
gerðar til þess að komast
fyrir rætur matareitrana,
sem fjöldi fólks hefur veikzt
af undanfarið. Ástæða er
einnig til þess að spyrja,
hvað líði rannsókninni á upp
tökum taugaveikibróðursins,
sem hér hefur orðið vart
undanfamar vikur.
Hér er ekki um neitt hé-
gómamál að ræða, heldur
mjög alvarlegt öryggis- og
heilbrigðisatriði, sem varðar
allan almenning.
ENN VERJA ÞEIR
HÖFUÐBÖUÐ
f Tmboðsmenn Moskvuvalds-
ins á íslandi þreytast
ekki á að verja höfuðból sitt.
MAÐIJRINN, sem kallaður er
kaviar-konungur Ameríku, heit-
ir Ura Fridman. Hann er Pólverji
og var riddaraliðsforingi í heima
landi sínu, en er nú bústtur í
Bandaríkjunum og flytur inn
styrjuhrogn (kavíar) frá Iran.
Fridman er kallaður kavíar-
konungur af því að honum tókst
að rjúfa einokun Sovétríkjanna
á kavíarinnflutningi til Banda-
ríkjanna.
— xxx —
Fridman fluttist vestur um haf
1952 og starfaði fyrsta árið við
fyrirtæki aettingja sinna, sem
flutti inn kavíar frá Sovétríkj-
unum. Árið eftir gerðust atburð
ir í Iran, seir urðu til þess, að
Fridman tókst að rjúfa einokun
Rússa. Iranstjórn sagði þá upp
samningum, sem hún hafði gert
við Sovétríkin þess efnis, að þau
hefðu einkarétt á vinnslu og út-
flutning hrogna styrjunnar, sem
iranskir fiskimenn í þorpum á
suðurströnd Kaspíahafs veiddu,
en þeir veiða mestan hluta styrj
unnar, sem veiðist í Kaspíahafi.
Þegar Iranstjórn sagði upp
1 gær taka þeir sér fyrir
hendur að bera blak af stöð-
ugum njósnatilraunum
Rússa hér á landi. Umboðs-
menn Moskvuvaldsins full-
yrða í blaði sínu, að ekkert
sé dularfullt við hin rúss-
nesku „hafrannsóknaskip“,
sem hér hafa legið undan-
farið. Hér séu aðeins að
verki hugarórar Morgun-
blaðsins,*sem alls staðar sjái
drauga þar sem blessaðir
Rússarnir séu á ferð!
Islendinga rekur minni til
þess, að á undanfömum ár-
u-m hafa dularfullir „togar--
ar“ hvað eftir annað verið
uppi í landssteinum í ná-
grenni vamarstöðva Atlants
hafsbandalagsins hér á
landi. Þessum „togurum" hef
ur skotið upp vestur viðAð-
alvík, norður við Langanes,
við Snæfellsnes og jafnvel í
nágrenni Keflavíkur. Engum
heilvita íslendingi hefur
blandazt hugur um erindi
samningunum við Rússa, þjóð-
nýtti hún kavíarvinnsluna ,en
Rússar réðu eftir sem áður lögum
og lofum á heimsmarkaðinum
hvað kavíar snerti. En Fridman
hafði opnast leið til þess að rjúfa
einokun þeirra á kavíarinnflutn-
ingi til Bandaríkjanna. Hann
stofnaði tvö innflutningsfyrirtæki
þar með það fyrir augum að
flytja inn kavíar og flaug til Iran
til að sannfæra stjórn landsins
um að hún myndi hagnast á því,
að gera sérstakan samning um
útflutning kavíars til Bandaríkj
anna og hann, Fridman, væri mað
urinn, sem hún ætti að semja við.
Stjórn Irans fékk áhuga á
þessu, því að þrátt fyrir þjóðnýt
inguna var hún ekki ánægð með
verðið, sem Sovétríkin greiddu
fyrir kavíarinn. Stjórnin var þó
hikandi við að taka ákvörðun ef
hún fengi ekki opinbera uppörf
un frá Bandaríkjastjórn. Þessi
uppörvun var fyrir hendi 1959
og Fridman gat fengið samning
um útflutning kavíars til Banda
ríkjanna og einnig nokkurra
þessara rússnesku „togara.“
En umboðsmenn Moskvu-
valdsins og blað þeirra hef-
ur síður en svo séð ástæðu
til tortryggni í þessu sam-
bandi. Það hefur þvert á
móti gert allt til þess að
draga grun frá hinu læðu-
pokalega atferli hinna rúss-
nesku togara.
Sama sagan endurtekur
sig, þegar svokölluð „haf-
rannsóknaskip“ Rússa koma
til Reykjavíkur. Blaðamað-
ur Moskvumálgagnsins er vel
kominn þar um borð og fær
greið svör. Fréttamönnum
annarra blaða er meinað
það.
Kjami þessa máls er sá og
á honum hafa allir íslend-
ingar áttað sig nemaMoskvu
dindlarnir, að Rússar reka
víðtækar njósnir í Norður-
höfum og þá einnig hér á Is-
landi. — Það er hlutverk
Moskvumálgagnsins að
reyna að breiða yfir það.
annarra landa og þá var einokun
Sovétríkjanna rofin.
En Fridman skorti fé til að
greiða Iranstjórn. Hann leitaði á
náðir banka í Bandaríkjunum og
þeir litu vinsamlega á mál hans,
en gátu ekki veitt honum nema
takmarkaða úrlausn. Einn banka-
stjóri benti honum á að leita til
stórs fyrirtækis, A. J. Armstrong
& Co, sem hefði mikið með inn-
og útflutning að gera.
Fridman fór að ráðum banka-
stjórans og hitti að móli einn af
forstjórum fyrirtækisins, Jackob
Seiler. — Seiler fékk strax áhuga
á máli Fridmans og útvegaði hon
um fé, sem nægði til að greiða Ir
anstjórn. Fyrirtækið A. J. Arm-
strong gerði meira, það kom upp
dreifingarkerf; og tók þátt í flutn
ingum kavíarsins frá Iran til
Bandaríkjanna og kom á fót verk
smiðjum til vinnslu á honum og
aðstoðaði Fridman á allan hátt.
Fyrirtækið hefur enn samstarf
við Fridman og er ánægt með
árangurinn af því. Árlegur inn-
flutningur á kavíar til Banda-
ríkjanna á vegum Fridmans og
A. J. Armstrong & Co hefur auk-
izt um 25 tonn frá 1959 og nemur
nú 65 tonnum. Einnig hefur tekizt
að lækka verð hans á bandarísk
um markaði frá því, sem var á
meðan Rússar höfðu einokunar-
aðstöðu.
Rússar eru skiljanlega óánægð
ir með að hafa misst einokunar-
aðstöðu sína og rússneskur kavíar
innflytjandi sagði við Fridman
fyrir skömmu, að Rússar hefðu
heldur viljað missa hálfa Káka-
síu en einokunaraðstöðu sína.
(Lausl. þýtt úr New York Times)
Nýtt hæSarmet
Los Angeles 17. júlí
(NTB-AP)
f dag setti bandarískur
flugmaður Robert White nýtt
hæðarmet. Flaug hann einni
aí tilraunaflugvélum Banda-
ríkjamanna af gerðinni x-15
en þær eru knúnar eldflauga
hreyflum, í 94,488 km. hæð.
White átti sjálfur fyrra hæð
armetið, en það var 19 kíló-
metrum lægra.
White er fimmti Ðandaríkja
maðurinn, sem fer lengra en
80 km út í geiminn. Himr
fjórir eru geimfarar Banda-
ríkjanna.