Morgunblaðið - 11.10.1962, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 11. október 1962
MOR.GVNBLAÐIÐ
13
__ Er það rétt, að Álasund sé
mesti útflutningsbær fiskafurða
í Noregi? spyr ég.
— Jú, í rauninni er hægt að
segja það, en þó skal ég, þó að
ég verði ekki sakaður um of
mikla átthagarækni, láta þess
getið að Bergen þykist kannski
eiga metið. Þaðan kemur 21.2%
af heildarútflutningi fiskafurða
frá Noregi, en þess verður að
gæta, að mikið af því magni
kemur til Bergen frá Norður-
Noregi. Fiskafurðaútflutningur-
inn frá Álasundi nemur hins
vegar 21% af heildarútflutn-
ingnum, en þetta er allt vara,
sem framleidd er í Álasundi og
grennd. Þessar tölur eru byggð-
ar á hagskýrslum tollmálastjórn
arinnar.
— Hve stór er fiskiflotinn í
Álasundi? Hve stór eru skipin
að meðaltali? Og í hvaða átt er
stefnt með stærð skipanna?
— Fiskiskipin fara sistækk-
andi. Þau þurfa að vera stór og
sterk til þess að hægt sé að
senda þau á þorskveiðar norður
í Barentshaf og Bjarnarey, á ís-
landsmið og til Grænlands, eða
á selveiðar vestur undir Ný-
fundnaland. Helzt yfir 250 lestir
og með 500—700 hestafla vél.
Ég get ekki sagt um hve mörg
skip héðan stunda úthafsveið-
ar, en þau munu vera kringum
160, sem stunda veiðar á fjar-
lægum miðum. Og þar við bæt-
ast svo mörg hundruð skip, sem
veiða í hafinu milli íslands og
Noregs. Þetta eru 70—80 feta
skip.
Tími gefst ekki til að spyrja
Larsen konsúl um álit hans á
togaraútgerð í Noregi. En fyrir
skemmstu las ég í blöðunum, að
hér í Álasundi væri verið að
smíða fyrsta skut-togarann, sem
smíðaður væri í Noregi. Það
væri gaman að sjá þetta skip,
og ég spyr konsúlinn hvað smíða
stöðin heiti og hvar hún sé.
Stöðin heitir A. M. Liaaen
Skipsverft og Mek. Versted og
er hérna skammt frá. Þér, sem
ísendingur frá togarabænum
Reykjavík, hafið vafalaust gam-
an af að sjá þetta skip. Þið haf-
ið ekki skut-togara á íslandi
ennþá.
Konsúllinn hringir til for-
stjórans og spyr hvort ég megi
koma til hans, og fylgir mér
siðan út Neðri Strandgötu og
sýnir mér hvar stöðin er. —
Þeir eru tveir bræðurnir, sem
reka þetta fyrirtæki. Annar er
framkvæmdastjóri, en vill helzt
láta kalla sig skrifstofustjóra, en
hinn er skipaverkfræðingur og
tæknilegur forstjóri, segir Lar-
sen mér um leið og við kveðj-
umst og ég þakka honum fyr'ir
góða hjálp.
Er þetta framtíðar-togarlnn?
Liaaen framkvæmdastjóri fer
með mig um borð í þetta for-
vitnilega skip. Ennþá er efri
brúin ekki komin á það, en
skrokkurinn hefur þegar verið
málaður grænn og nafnið „Long
va“ er komið á stefnið. Það er
Álasundsútgerðin Longvatrál
A/S — Johan Longva — sem
lætur smíða skipið.
Þetta er eins konar „jubil-
Skip“ hjá Liaaen, því að smíða-
númerið er 100 og stöðin á
hundrað ára afmæli í ár. Áður
hefur hún aðallega smíðað línu-
veiðara og selveiðiskip. „Long-
va“ er stærsta skipið sem Liaa-
en hefur smíðað og fyrsti skut-
togarinn sem smíðaður er í Nor-
egi. Verksmiðju-togari, 850
brúttólestir með 1500 hestafla
aðalvél (dieselmótor), búinn öll-
um hugsanlegum tæknitækjum,
með klefum fyrir kringum 50
manna áhöfn: 9 eins manns, 5
tveggja manna og 8 fjögra
manna. Sjúkraklefi er þarna
líka. Af „elektróniskum“ útbún-
aði þarna um borð — auk loft-
skeytastððvar — má nefna mið-
unartæki, bergmálsdýptarmæli,
Skipasmíöastöð A. M. Liaaen í Álasundi. Neðst á myndinni flotkví fyrir stórskip.
— bær skipasmíðanna
Eftir Skúla Skúlason
fisksjá og asdic — tvær ratsjár,
lorantæki og gyrokompás.
„Longva“, sem á að geta siglt
með 14 hnúta hraða, virðist
munu verða fullkomið nýtízku
veiðiskip. En það er verksmiðja
um leið, og það er sú hlið máls-
ins, sem athygli mín beinist sér-
staklega að. Ég geng fyrst aftur
á efri þilfar skipsins, sem er í
sömu hæð og efri brún „tog-
slippsins“ í skutnum. Inn á þetta
þilfar er botnvarpan dregin og
þegar veiðinni er sleppt úr pok-
anum dettur hún gegnum lúku
niður á aðalþilfarið. Og hér
hefst „verksmiðjuvinnan.“ Nú
taka vélarnar við — hausunar-,
flatningar- og roðflettingarvél-
ar breyta á svipstundu þorskin-
um, sem fyrir örstuttri stundu
spriklaði í sjónum, í beinlausan
og roðlausan matfisk, sem sett-
ur er í umbúðir og hraðfrystur
og látinn ofan í lestirnar, en þar
er 30 stiga kuldi, ef með þarf.
Lestirnar í „Longva" geta nefni
lega haldið því kuldastigi. Hr.
Liaaen sýnir mér nýja tegund
af freyðiplasti, sem notað er til
einangrunar í lestunum. Þetta
efni, sem er blendingur tveggja
vökva, kvað vera mesta þing og
„sparar bæði pláss og pen-
inga.“
f framlestinni er rúm fyrir 600
rúmmetra af frystum fiski og í
afturlestinni fyrir 95, svo að
Teikning af skuttogaranum
kosta kringum 40 milljón
skipið rúmar 700 rúmmetra af
frystu fiskmeti.
Ég bið hr. Liaaen um að segja
mér sitt af hverju um „Longva"
— hvað hafi ráðið því, að skip-
ið sé svona en ekki öðru vísi.
Og hann svarar:
— Við höfum reynt að fylgj-
ast með í því, sem útvegsmenn í
öðrum löndum gera. Vitanlega
getum við lært margt, í Þýzka-
landi og Bretlandi til dæmis, en
alltaf verður það þó svo, að ekki
er hægt að skapa algildar reglur
fyrir því, hvernig fiskiskip eigi
að vera. Með „Longva“ erum
við að gera tilraun til að smíða
fiskiskip, sem hæfi vel norskum
staðháttum. Við vitum ekki
hvort við höfum hitt á það rétta,
en við vonum það. Reynslan
sker úr.
En við höfum reynt að byggja
skipið þannig ,að það geti skilað
sem verðmætastri og mestri
veiði, og jafnframt þannig, að
það geti sótt á sem fjarlægust
mið — jafnvel alla leið suður í
hitabelti, ef ekki borgar sig að
fiska á nálægari stöðum. Þess
Síðari
hluti
vegna höfum við t. d. „air
condition" í skipshafnarklefun-
um. —•
— Getur það borgað sig að
leita svo langt? Hve lengi get-
ur „Longva" verið á fiski án
þess að leita hafnar og losna
við aflann?
— Skipsins vegna er ofur auð-
velt að vera úti 4—5 mánuði og
skila þó af sér I. flokks vöru.
En við gerum ráð fyrir, að und-
ir venjulegum kringumstæðum
„Longva“, sem verður full-
íslenzkar krónur. —
geri „Longva" 4—5 túra á ári,
þ.e.a.s. tæplega þriggja mánaða
túra.
Mér finnst það ótrúlega lang-
ur tími og spyr enn: — Getur
það borgað sig?
— Jú, lítið þér nú á, svarar
forstjórinn. — Allar fiskveiði-
þjóðir við norðanvert Atl^ants-
haf vita af reynslu, að veiðar á
gömlu miðunum bregðast. Þess
vegna verður að leita á nýja
staði. Og allir vita, að nú er það
ekki framar aðalatriðið að fá
sem mestan afla, talið í tonn-
um. Nú varðar það mestu að fá
sem verðmestan afla. Ég hef trú
á því, að eigendur „Longva"
geti verið vissir um að geta selt
afla skipsins fyrir ekki minna
en 3 n. kr. af skipsfjöl, og
þurfi aldrei að eiga á hættu að
koma í höfn með fisk, sem ekki
er fyrsta flokks. Það er ekki
magnið, sem mest er undir kom-
ið, heldur gæðin.
Larsen ræðismaður hafði sagt
mér, að þarna hjá Liaaen hefðu
þeir lengi smíðað skrúfur með
hreyfanlegum blöðum, sem tæki
fram öllum öðrum. Ég nota tæki
færið til að spyrja hr. Liaaen
um þetta. Og hann fer með mér
inn í vélasalinn, þar sem þessar
skrúfur verða til. Það yrði of
langt mál að reyna að lýsa öll-
um þeim tæknilegu tilfæringum,
sem þarna er að sjá, enda þyrfti
faglærðan mann til þess að gera
það svo vel færi — skrúfublöð
sem slípast sjálfkrafa, eftir áð-
ur gerðri „model“, sylindra og
öxla með sjálfvirkum tilfæring-
um og olíuþrýstitækjum, svo að
ekki þarf annað en að drepa
fingri á hnapp uppi á stjórnpall-
inum til þess að skrúfublöðin
gegni kallinu — og allt er þetta
gljáandi eins og nýfægt silfur,
þó að það sé „aðeins“ ryðfrítt
stál. Þetta verður manni star-
sýnast á, þarna inni í vélasaln-
um. Og ég spyr í einfeldni minni:
smíðaður í haust. Hann mun
— En ekki voruð það víst þið,
sem smíðuðuð fyrstu hreyfi-
blaðaskrúfuna?
— Nei, það er öðru nær. Hún
var fundin upp kringum alda-
mótin og er smíðuð í mörgum
löndum.
— En ég hef heyrt að verk-
smiðjur í Ameríku, Þýzkalandi,
ítalíu og Spáni smíði svona
skrúfur, með ,(licens“ frá ykk-
ur?
— Jú, það er alveg rétt. En
þar er um að ræða sérstakar
„finessur", sem við höfum einka
leyfi á. Þegar við vorum að
smíða skrúfur handa íshafsskip-
unum okkar urðum við að gera
þær sérlega sterkar og meðfæri-
legar, og þess vegna máttum við
til að gera ýmsar umbætur á
þeim. Og það tókst. Þess vegna
höfum við fengið einkaleyfi,
sem við höfum leigt öðrum
þjóðum.
Loks göngum við upp á efri
hæð skrifstofuhússins. Og öll
þessi hæð er svo að segja ein
stór teiknistofa. Teikniborð við
teikniborð — 22 samtals. Þarna
vinna skipaverkfræðingar og
vélaverkfræðingar firmans að
nýjum og nýjum viðfangsefn-
um. —
Að lokum spyr ég hr. Li'aaen
hvort hann hafi nokkurn tíma
komið til íslands.
— Jú, það hef ég. Það var
árið 1935 og þá kynntist ég
mörgum íslendingum, sérstak-
lega útvegsmönnum, skiljið þér.
Ég bið að heilsa þeim. Það var
gaman að koma til íslands.
Og svo, kveð ég hr. Liaaen.
Skipið á að fara eftir 12 mínút-
ur og ég er orðinn órór og biS
um að ná í leigubíl handa mér.
— Nei, ég ek yður niður á
bryggju, segir Liaaen. Og þakka
yður fyrir heimsóknina.
Námskeið fyrir
handav.kennara
AÐ TILHLUTAN náms.vtjór*
verknáms og Félags smiðakenn-
ara, í samráði við fræðslumála-
stjórnina var haldið námskeið
í Reykjavík fyrir handavinnu-
kennara pilta. Námskeiðið stóð
yfir dagana 24. sept. til 29.
sept. og sóttu það 31 kennari víðs
vegar að af landinu.
Kennt var yfirborðsmeðferð,
samsetningar ýmiss konar og
leðurvinna. Á námskeiðinu fluttu
erindi Páll Aðalsteinsson, nám-
stjóri og Kurt Zier, skólastjóri
Handíða- og myndlistaskólans, en
erindi hans fjallaði um verk-
námsdeild í menntaskóla í Þýzka
landi.
Námskeiðinu stjórnuðu Páll
Aðalsteinsson, námstjóri og Sig-
urjón Hilaríusson, formaður Fé-
lags smíðakennara, en kennarar
voru Þorsteinn Kristinsson, Sig-
urður Úlfarsson og Marteinn Si-
vertsen.
Síðasta dag námskeiðsins var
haldinn umræðufundur um
handavinnukennslu í skólum og
hvernig bæta mætti aðstöðu til
verknáms í skólum landsins. Það
var sameiginlegit álit þiátttak-
enda að mikið hefði áunnizt i
þeim efnum, en stórt átak þyrfti
enn að gera í byggingu og út-
búnaði handavinnustofa, til þess
að hægt væri að kenna sam-
kvæmt námsskrá.
Mikill áhugi kom fram hjá
þátttakendum í þessu námskeiði,
að slík námskeið yrðu haldin
eins oft og kostur væri, til kynn-
ingar á nýjungum og til upprifj-
unar.
1 lokin ávarpaði Sigurjón Hil-
aríusson kennarana og þakkaði
vel unnin störf og ánægjulegt
samstarf.
Allir þátttakendur námskeiðs-
ins fengu í lokin viðurkenningar-
vottorð.