Morgunblaðið - 23.10.1962, Blaðsíða 8

ð
MORGUISBLAriÐ
Þriðjudagur 23. oMóber 1962
Tilraun til að sætta vinnu
og fjármagn
Tillaga Sjálfstæðismanna á Alþingi
Tillaga komin fram um
stofnun sjóvinnuskóla
ÞRÍR þingmenn Sjá'lfstæðis-
flokksins, þeir Sigurður Bjarna-
son, Magnús Jónsson og Matthías
Mathiesen hafa lagt fram tillögu
til þingsályktunar um hlutdeild-
ar- og arðskiptifyrirkomulag í at
vinnurekstri. Er hún á þessa leið:
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta rannsaka og
gera tillögur um, hvar og hvernig
megi hezt koma á hlutdeildar-
og arðskiptifyrirkomulagi í at-
vinnurekstri íslendinga og á
hvern hátt þing og stjórn geti
stuðlað að eflingu slíks fyrir-
komulags. Skal ríkisstjórnin hafa
samráð við fulltrúa frá samtök-
um atvinnurekenda og launþega
um þetta undirbúningsstarf, er
skal lokið eins fljótt og mögu-
leikar eru á.
í greinargerð er m. a. komist
að orði á þessa leið:
Hagsmunaárekstrar tíðir
„Tillaga um þetta efni hefur
verið flutt á Alþingi nokkrum
sinnum sinnum áður, en ekki
hlotið lokaafgreiðslu. Á Alþingi
árið 1937 fluttu þeir Jóhann G.
Möller og Thor Thors tillögu
svipaðs efnis og þá, er hér að
ofan greinir. Skyldi samikvœmt
henni skipuð 5 manna milliþinga
nefnd til þess að rannsaka og
gera tillögur um hlutdeildar- og
arðskiptifyrirkomulag í atvinnu-
rekstri íslendinga.
Tillaga þessi var samþykkt og
nefndin kosin samkvæmt henni.
En við það sat. Nefndin hélt að-
eins einn fund, og engar tillög-
ur komu frá henni.
Það er skoðun flutningsmanna
þessarar tillögu, sem nú er flutt,
al hér sé um svo merkilegt mál
að ræða, að gera beri tilraun til
að koma því á frekari rekspöl.
Hagsmunaárekstrar ernu tíðir
milli vinnuveitenda og verkalýðs
í hinu íslenzka þjóðfélagi. Efna-
hags- og afkomugrundvöllur þjóð
arinnar verður við þessar deilur
ótraustari. Engra úrræða má því
láta ófreistað til þess að sætta
vinnu og fjármagn, koma á friði
milli þeirra, sem stjórna atvinnu-
tækjunum og þeirra, sem vinna
við þau. Mjög líklegt verður að
telja, að stórt spor væri stigið í
þá átt með því að gera verka-
mennina, sjómennina og iðnaðar
mennina að meðeigendum og
meðstjórnendum í atvinnufyrir-
tækjunum, þar sem því verður
við komið. Að því marki stefnir
þessi tillaga.
f greinargerð þeirri, sem fylgdi
tillögu þeirra Jóhanns G. Möllers
og Thor Thors árið 1937, var því
skipulagi greinilega lýst, sem
hér er um að ræða. Leyfa flutn-
ingsmenn þessarar tillögu sér að
prenta þann kafla greinargerðar
þeirrar upp hér á eftir. En þar
var m.a. komizt að orði á þessa
leið:
Hlutdeild í arði og stjórn
„Hér skal atvinnufyrirkomu-
lagi þessu lýst nokkuð. Arðskipti
fyrirkomulagið gengur út á það
að veita starfsmönnum fyrirtækj
anna hlutdeild í arði þeirra. Er
það út af fyrir sig mjög þýðing-
armikið atriði og mjög til bóta
frá því, sem nú er víða. Oft er
samfara arðskiptingunni eftirlit
og nokkur stjórnaríhlutun af
hálfu verkamannanna. En hlut-
deildarfyrirkomulagið sjálft (co-
partnership) miðar að því að
veita starfsmönnum fyrirtækj-
anna áhrifavald í fyrirtæikjun-
um, ekki einungis með þeim
hætti að gera þá hluttakandi í
arði fyrirtækjanna, heldur með
því að gera þá beinlínis að með-
eigendum þeirra. Yfirleitt er það
Á FUNDI efri deildar Alþingis
í gær gerði Jón Árnason grein
fyrir frumvarpi um tunnuverk-
smiðjur ríkisins sem hann er
flutningsmaður að. Frumvarpinu
var vísað til 2. umræðu og sjáv-
arútvegsmálanefndar.
Heildarframleiðslan
nam 110 þús. tunnum
Jón Ámason (S) gat þess í
upphafi máls síns, að hann hefði
flutt frumvarp samhljóða þessu
á síðasta þingi. Það hefði þá
verið samþykkt einróma í efri
deild, en ekki unnizt tími til eða
afgreiða það í neðri deild. Kvaðst
hann vænta þess, að frumvarpið
mundi njó>ta sama stuðnings og
fyrirgreiðslu sem þá.
í frumvarpinu
er gert ráð fyrir,
að ríkisstjórn-
inni sé heimilt
að byggja og
starfrækja tvær
tunnuverksmiðj
ur til viðbótar,
aðra á Akranesi
og hina á Austur
eða Norðurlandi,
ef þess þykir þörf. í þessu sam-
bandi kvaðst hann sérstaklega
vilja undirstrika, að á s.l. ári
hefði heildarframleiðslan af Faxa
síld numið tæpl. 110 þús. tn. á
stefnumið þeirra manna, sem
berjast fyrir þessu máli, að allir
verkamenn fyrirtækjanna hafi
hluttöku í arði þeirra, eignist
hluti í þeim og hafi íhlutun um
stjórn þeirra eða eftirlit með
henni. Má í sem stytztu máli
segja, að grundvallarsetningar
þessa fyrirkomulags séu:
1. að verkamennirnir fái auk
hinna föstu launa einhvern
hluta í arðinum;
2. að þeim gefist kostur á að
safna arðhluta sínum, eða ein-
hverjum hluta hans til þess með
honum að eignast hluta í atvinnu
fyrirtækjunum;
3. að þeir fái hlutdeild í stjórn
fyrirtækjanna, annaðhvort með
því: ja.) að eignast hlutafé og
verða á þann hátt aðnjótandi rétt
inda venjulegra hluthafa, eða
með því: b) að nefnd verka-
manna hvers fyrirtækis hafi íhlut
un um rekstur þess.
Eru þetta þær grundvallar-
setningar, sem sérstaklega hefur
verið byggt á í þessu efni. En fjöl
breytni fyrirkomulagsins er svo
að segja takmarkalaus, enda
hægt að beita því við svo til
allrar greinar atvinnulífsins. Er
fengin í þessum efnum mikil
reynsla erlendis.
sex verstöðvum, þar hefðu rúm-
lega 30 þúsund tn. verið saltaðar
á Akranesi. En allmikið hefði
skort á, að þær tunnuverksmiðj-
ur, sem fyrir eru og báðar eru
staðsettar á Norðurlandi, hafi
fullnægt þörfinni. Þess vegna
sýnist eðlilegt, að slík verksmiðja
verði reist á Akranesi. Enda
mætti teljast fullvíst með skír-
skotum til reynslu undanfarinna
ára, að framleiðsla saltsildar á
Suð-vesturlandi sé árviss atvinnu
vegur, sem orðinn sé allstór þátt-
ur í útflutningsframleiðslu þjóð-
arinnar.
Á FUNDI efri deildar í gær
gerði Bjarni Benediktsson dóms-
málaráðherra grein fyrir frum-
varpi um þinglýsingar og fylgi-
frumvörp þess, 10 að tölu. Vai
þeim öllum vísað til 2. umræðu
og allsherjarnefndar.
Á fundi neðri deildar gerði
Skúli Guðmundsson grein fyr-
ir frumvarpi um Siglufjarðar-
veg ytri, er vísað var til 2. um-
ræðu og samgöngumádanefndar,
og Ragnar Guðleifsson grein fyr-
ir frumvarpi um landshöfn í
Keflavíkurkaupstað og Njarð-
víkurhreppi, er vísað var til 2.
umræðu og sjávarútvegsnefndar.
Þinglýsingar
Bjarni Benediktsson dóms-
málaráðherra kvað þennarr mikla
lagabálk um þinglýsingar sam-
inn af prófessor Ármanni Snæv
arr háskólarektor og Ólafi Páls-
syni fulltrúa borgarfógetans í
Reykjavík. En það væru þeir
tveir menn, sem annars vegar
væri mest kunnugir þessum
málum fræðilega og hefðu hins
vegar mesta reynsluna. Hin
gamla löggjöf hefði bæði ver-
ið úrelt hvað tækni snerti
og þess ekki gætt er lögin
voru síðast endurskoðuð að
nýjar og skýrari reglur þyrfti
um þessi flóknu mál. En á hin-
um Norðurlöndunum hafa ítar-
leg fyrirmæli verið sett til úr-
bóta um réttarreglur varðandi
þinglýsingar.
Frumvarpið var áður lagt fyr-
ir Alþingi 1958-1959 og er flutt
I nú nær óbreytt á ný.
PÉTUR Sigurðsson og Egg-
ert G. Þorsteinsson hafa bor-
fram á Alþingi þingsálykt-
unartillögu um endurskoðun
laga um Stýrimannaskóla ís-
lands og athugun á stofnun
sjóvinnuskóla o. fl. Er m .a.
gert ráð fyrir í tillögunni, að
ríkisstjórnin láti fara fram
athugun á því, hvort ekki sé
tímabært,- og þá hvernig, að
stofnsettur verði sérstakur
sjóvinnuskóli, þar sem vænt-
anlegir nemendur stýri-
mannaskólans og aðrir fái
m. a. kennslu í sjóvinnu, fisk-
verkun, meðferð sjávaraf-
urða, fiskmati og verkstjórn.
Tillaga, sem flutt var upp-
haflega á síðasta þingi, en varð
þá ekki útrædd, er á þessa leið:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta endurskoða
lög og reglugerðir um Stýri-
mannaskóla íslands og inntöku-
skilyrði í hann. Við endurskoð-
un þessa skal sérstaklega hafa í
huga, h.vernig auka megi þekk-
ingu væntanlegra nemenda i
meðferð og notkun nýrra sigl-
inga- og fiskileitartækja, sjó-
vinnu, fiskverkun og meðferð
sjávarafurða.
Jafnframt láti ríkisstjórnin
Tekur sæti á Alþingi
VALTÝR Guðjónsson hefur
tekið sæti Jóns Skaftasonar á
Alþingi, en hann dvelst erlend-
Örugg bátahöfn í Ytri-Njarðvík
Ragnar Guðleifsson (A) gerði
grein fyrir frumvarpi um lands-
höfn í Keflavík og Njarðvíkum,
þar sem ríkisstjórninni sé heim-
ilað að taka láon fyrir hönd ríkis-
sjóðs, allt að 70 millj. kr., er
endungreiðist að % úr ríkissjóði
og % úr hafnarsjóði En þær
framfcvæmdir, sem verfcáætlun
landshafnarstjórnar gerir ráð
fyrir, eru áætlaðar kosta um
50-60 millj. kr. Nú mun lands-
höfnin hafa notað þá heimild,
sem veitt er í landshafnarlögun-
um, allt að 10 millj. kr. m. svo
að vart verði komizt af með
lægri lánsheimild en 70 millj.
kr. En aðalframkvæmdin er fólg
in í því að gera örugga báta-
höfn í Ytri-Njarðvíik, jafnhliða
því að bæta sem mögulegt er
afgreiðsluskilyrðin innan hafnar-
innar við Vatnsnes.
Landshöfnin á Rifi á sama rétt
Gísli Jónsson (S) minnti á, að
lögin um landishafnir næðu einn-
ig til hafnarinnar á Rifi, því hefði
hún einnig sama rétt og lands-
höfnin í Keflavík. Kvaðst hann
því mundu geyma sér allan rétt
til að flytja breytingartillögu
við frumivarpið um sérstafca lán-
töku til handa henni, ef frum-
varpið vœri flutt án vitundar
sjávarútvegsmálaráðherra. En
En sem kunnugt væri hefðu fram
kvæmdir dregizt á Rifi, m.a.
vegna þess sjónarmiðs, að fjár-
framlag það, er landshöfnunum
sé ætlað í lögum, eigi að vera
þeim nóg. í þessu samibandi gat
fara fram athugun á, hvort ekki
sé tímabært og þá hvernig:
1. að auka og taka upp kennslu
í síðasttöldu greinunum við
verknám gagnfræðastigsins,
2. að stofnsettur verði sérstak-
ur sjóvinnuskóli, þar sem
væntanlegir nemendur stýri
mannaskólans og aðrir fói
m. a.^ennslu í sjóvinnu, fisfc
verkun, meðferð sjávaraf-
urða, fiskmati og verk-
stjórn.“
Eiturlyfja-
nautn
ALFREÐ Gíslason læknir hef-
ur lagt frm á Alþingi svohljóð-
andi tillögu til þingsályktunar
um baráttu gegn eiturlyfjanautn
„Alþingi ályktar að fela rífcis-
stjórninni að skipa nefnd sér-
fróðra manna til að rannsaka
hve mikil brögð eru í landinu af
ofneyzlu eiturlyfja, annarra en
áfengis og tóbafcs Skal jafnframt
athugað, hvaða lyf eða eiturefni
hér er helzt um að ræða hvað-
an þau berast á markaðinn oig
hvernig sölu þeirra og dreifingu
er hagað. í starfi sínu sfcal nefnd
in njóta fyrirgreiðslu opinberra
aðila, — heilbrigðisyfirvalda, lög
reglu og annarra, — eftir því
sem hún telur þörf á. Rannsókn
inni skal hún hraða eftir fÖngum
og skila, að henni lokinni, skýrslu
um niðurstöðu ásamt tillöigum um
aðgerðir til úrbóta.
Alþingi væntir þess, að ríkis-
stjórnin láti síðan á grundvelli
þessarar rannsóknar gera allt,
sem unnt er, til þess að hefta
þessa eiturlyfjaneyzlu og til
þess að veita fórnarlömbum
hennar nauðsynleg sfcilyrði til
lækningar.“
alþingismaðurinn þess, að hann
hefði á sl. þingi flutt frumvarp
um nýjan tekjustofn fyrir Hafn-
arbótarsjóð, sem ekki hefði hlot-
ið samþyfcki, þar sem alþimgis-
mönnum hefði efcki verið ijós
nauðsyn þess, að útgerðarmenn
tæfcju þátt í hafnarkostnaðinum.
Halldór E. Sigurðsson (F)
fcvaðst vilja taka það fram, að
stjórn landshafnarinnar á Rifi
ynni nú að framkvæmdaáætlun
er yrði vœntanlega tilbúin á
þessu þingi. Kvaðst hann vænta
þess, að þá mundi efcki standa
á -.fyrirgreiðslu ríkisstjórnarinnar
um útveg lántöku í því skyni
enda gæfi þetta frumvarp góð
fyrirheit þar um.
Siglufjarðarvegur ytrl
Skúli Guðmundsson (F) gerði
grein fyrir frumivarpi þess efnis
að ríkisstjórninni sé heimilt að
taka lán, allt að 15 millj. kr., til
að greiða kostnað við laigningu
Siglufjarðarvegar ytri (Stráfca-
vegar), og verði við það miðað.
að vegagerð þessari verði lokið
á árinu 1964. Frumvarpið er flutt
að tilmælum bæjanstjórnar Siigiu
fjarðar, en samihljóða frumvarp
var flutt á síðasta þingi, en náði
þá ekki afgreiðslu.
Einar Ingimundarson (S)
kvaðst vilja tafca það fram, að
það vœri efcki safcir álhugaleys-
is, sem hann væri efcki með-
flutningamaður að frumvarpinu.
Heldiur væri ástæðan sú, að hann
treysti ríkisstjórninni til að leysa
þetta brýna hagsmunamál svo, að
Siglfirðimgar mættu vel við una.
Bygg'ngarframvæmdum
i Reykholti hraðað
LÖGÐ hefur verið fram á Alþingi
þingsályktunartillaga um að
skora á ríkisstjórnina að hraða
undirbúningi næstu byggingar-
framkvæmda við Reykholts-
skóla og staðsetja þær þannig,
að sem fyrst verði unnt að ljúka
fornleifarannsóknum á staðnum.
Flutningsmaður tillögunnar er
Benedikt Gröndal.
í greinargerð sinni með til-
lögunni kveður flutningsmaður
tvö verkefni blasa við augum
í Reykholti. Annað sé að búa
héraðsskólann fullnægjandi húsa
kosti til allra greina starfsemi
sinnar, en hitt sé að ljúka forn-
leifagreftri á staðnum. Síðan seg-
ir m. a.:
„Hið gamla og ófullnægjandi
íþróttahús stendur einmitt þar,
sem göng Snorra lágu frá bæ
hans til laugarinnar. Þess vegna
hefur ekki verið unnt að ljúka
uppgrefti á þessum merkilegu
göngum, en fræðimönnum og
leikmönnum er mikil forvitni að
vita, hvað í ljós kemur, þegar
unnt verður að ljúka þeim grefti
og komið verður að sjálfum bæj-
arrústunum. Þegar þeim grefti
lýkur, verður væntanlega unnt
að ganga frá lauginni eftir göng-
unum í bæinn, sömu leið og
Snorri fór, hvað sem annað kann
að koma í ljós. Þessar fornleifa-
framkvæmdir er ekki hægt að
vinna, fyrr en gamla íþróttahús-
ið verður fjarlægt, en það má
skólinn ekki missa, fyrx en hann
fær nýtt hús“.
Þörf nýrrar
tunnuverksmiðju
1 s.
Þinglýsingar, landshöfn
og Siglufjarða rvegur