Morgunblaðið - 13.02.1963, Blaðsíða 8

8
M ORCV y Tt r 4 ni Ð
Miðvikudagur 13. febrúar 1963
Iðniánasjóður efldur
og starfsvið hans aukið
Á FUNDI efri deildar Alþingis
í gær urðu toluverðar umræður
um frumvarp ríkisstjórnarinnar
um Iðnlánasjóð. En með þvi
frumvarpi er lagt til, að sjóðnum
bætist nýr tekjustofn, er nemi 7
millj. a.m.k. næsta ár og hefur
starfssvið sjóðsins verið aukið
til samræmingar við það. Frum-
varpinu var vísað til 2. umræðu
og nefndar.
Bjarni Benediktsson, iðnaðar-
ráðherra, rakti í upphafi síns
máls sögu Iðnlánasjóðs nokkruna
orðum. Sjóðurinn hefur nú starf
að í 28 ár. Lengst af hefur hann
haft lítið fé til ráðstöfunar, þar
sem hann hefur ekki haft aðrar
tekjur en það fé, sem greitt hef-
ur verið til hans árlega úr ríkis-
sjóði og tekjur af þvi. Ríkissjóðs-
tillagið var í upphafi 25 þús. kr.,
síðar hækkaði það í 65 þús. kr.
1941, það hækkaði í 300 þús. 1946.
En fyrsta verulega hækikunin var
1957, er það hækkaði í 1 millj. og
450 þús., og nú hin síðustu ár
hefur það verið tvær milljónir.
Kvað hann nokkurt fé hafa
safnazt fyrir, en vöxtur sjóðsins
þó gengið mjög hægt. Að vísu
hafi verið ráðgert, að sjóðurinn
fengi einnig lán, sem hann gæti
endurlánað, en lítið eða ekkert
orðið úr því fyrr en á árinu 1961,
þegar honum voru veittar 15
millj. af svokölluðu PL-480 láns-
fé, þó að vísu hafi verið möguleik
ar til að það gæti orðið hærra.
Þá má telja öruggt, að sjóðurinn
geti fengið áframhaldandi fé til
ráðstöfunar úr þessum PL-480-
sjóði, eða eitthvað milli 10 og 15
millj. á þessu ári og því næsta.
Á seinni árum hefur ráðstöfunar-
fé sjóðsins því verulega vaxið,
en þó hvergi nærri hrokkið fyrir
þörfum. Upphaflega var ætlazt
til, að verkefni sjóðsins væri
tvíþætt, annars vegar að lána til
véla og meiri háttar verkfæra, og
hins .vegar til rekstrar. En fram-
kvæmdin mun hafa orðið sú, að
lánin hafa a.m.k. að langmestu
leyti farið til vélakaupa og
meiri háttar verkfæra, þar sem
ráðstöfunarfé hefur aldrei verið
svo mikið, að fært hafi þótt að
gera sjóðinn að rekstrarlána-
stofnun fyrir iðnaðinn.
Vaxandi þörf stofnlána
fyrir iðnaðinn
Þar sem það fé, sem Iðnlána-
sjóðurinn hefur haft yfir að ráða,
hefur hvergi nærri hrokkið til
jafnvel hinna brýnustu þarfa
vegna hins mikla vaxtar iðnað-
arins á þessu tím.abili, hafa menn
lengi velt því fyrir sér, á hvern
hátt væri hægt að bæta úr stofn-
lánaþörf iðnaðarins og einkan-
lega komið inn á Iðnlánasjóð. En
fram að þessu hefur ekki náðst
samkomulag við þá aðila, sem
hér eiga mest í húfi. Á árinu
1960 voru þeir, sem fengnir höfðu
verið til að gera álitsgerð um
lánaþörf iðnaðarins, beðnir að at-
huga um endurskoðun á lögum
um Iðnlánasjóð og hvernig hægt
væri að afla meira fjár til hans.
Frá þeim komu litlar raunhæf-
ar tillögur í þessum efnum annað
en ábending um hærra framlag
úr ríkissjóði ,þar sem menn
treystu sér þá ekki til þess að
leggja á iðnaðinn sjálfan, þá
skyldu, að inna af hendi fé, sem
rynni í þennan Iðnlánasjóð,
stofnlánasjóð handa iðnaðinum.
En sem kunnugt er hefur sjávar-
útvegurinn lengi verið gjald-
lagður sjálfur til að byggja upp
sína lánastofnun, sem hann síðar
hefur haft not af, og nú á síðasta
ári var svipaður háttur tekinn
upp varðandi landibúnaðinn. Eft-
ir það virtist enn auðsærra en
áður, að yfirleitt bæri að hafa
»ama hátt á um iðnaðinn og var
þó sá vandi þar sérstaklega fyrir
hendi, að erfitt reyndist að finna
við hvaða -gjaldstofn skyldi
miða. Það var ekki fyrr en á sl.
ári, er reglurnar um aðstöðu-
gjald voru settar á ýmis konar at
vinnurekstur, sem menn fundu
þann stofn, sem eðlilegt væri að
bygigja á.
Nýjungar frumvarpsins
Um svipað leyti voru alþingis-
mennirnir Eggert Þorsteinsson og
Jónas Rafnar, Gunnar J. Frið-
riksson fram.kv.stj.,' og Bragi
Hannesson hdl. framkv.stj. Lands
sambands iðnaðarmanna, skipað-
ir í nefnd til að gera nýjar tfl-
lögur um Iðnlánasjóð. Þessir
menn hafa nú komið sér saman
um og samið frumvarp það, sem
fyri-r liggur. Nýjungarnar í frum-
varpinu eru annars vegar tillög-
ur um að gjaldleggja iðnaðinn til
handa Iðnlánasjóði og er þá ráð-
gert 0,4% gjald, sem innheimtist
a.f iðnaðinum í landinu og lagt
er á sama stofn og aðstöðugjald.
Er ætlað, að þetta gjald muni
verða svo mikið að vöxtum, að
það muni nema a.m.k. 7 millj. kr.
á næsta ári. Þarna hefur sjóður-
inn fengið verulegan tekjustofn,
miðað við það, sem verið hefur,
og í samræmi við það hefur verk
efni sjóðsins verið víkkað frá
því, sem verið hefur, og er nú
ætlazt til, að hann verði eiginleg-
ur stofnlánasjóður fyrir iðnaðinn
en ekki eingöngu til kaupa á
vélum og stærri áhöldum. Hins
vegar er felld niður heimildin
til rekstrarlána, enda lítið sem
ekki verið notuð.
Lánveitingar til byggingar smíða-
stöðva fyrir stálskip
Með þessari miklu aukningu á
tekjum sjóðsins ásamt áfram-
haldandi fjáröflun með lánveit-
ingum honum til handa, taldi ráð
herrann, að allvel ætti að vera
séð fyrir því, að sjóðurinn geti
leyst sitt þýðingarmiikla verk-
efni af hendi, og drap ráðherrann
sérsta.klega á, að t.d. varðandi
lánveitingar til byggingar smíða
stöðva fyrir stálskip, sem nú er
verið að koma upp á nokkrum
stöðum í landinu, þá hefði hann
þegar átt tal um það við sjóðs-
stjórnina, að sjóðurinn reyni að
greiða fyrir þessum nýja og
væntanlega mjög þýðingarmikla
atvinnurekstri og væri fullt sam-
komulag við sjóðsstjórnina um,
að svo verði gert. En bæði hinar
föstu tekjur og væntanleg lán
honum til handa ættu að verða
svo rífleg, að sjóðurinn geti
þarna sem í mörgum öðrum til-
fellum hlaupið undir bagga, svo
að verulega muni um.
Ætlazt er til, að sjóðurinn
haldi áfram að vera starfræktur
í nánu samræmi við Iðnaðar-
banka fslands, en hins vegar
hefur sjóðurinn sérstaka stjórn,
skipaða þrem mönnum, formann
inum, skipuðum af iðnaðarráð-
herra, einum af Landssamibandi
iðnaðarmanna og einum af Fél.
ísl. iðnrekenda.
Hins vegar taldi hann mikla
þörf á að bæta úr stofnlánaskorti
iðnaðarins.
Um mikið nauðsynjamál
að ræða
Eggert Þorsteinsson (A) kvað
ekki fara milli mála, að hér væri
um mikið nauðsynjamál að ræða,
sem sífellt hefði þyngt á um, að
lausn fengizt á þ.e. um stofnlána-
deild fyrir iðnaðinn. Allir séu
sammála um að fagna frumvarp-
inu, þótt uppi séu efasemdir um,
að hér sé endanleg lausn fundin,
en allir ættu þó að vera sam-
mála um, að hér sé merkum á-
l fanga náð.
f samb. við 0,4% gjaldið upp-
lýsti hann, að samkomulag hefði
verið um það í milliþinganefnd-
inni, að þýðingarlaust hefði verið
að leggja það gjald á, nema með
samþykki þeirra aðila, sem það
áttu að greiða og hefði það verið
sett inn með fullu samþykki
þeirra og samkv. þeirra eigin til-
lögum. Þessir menn hafa úrslita-
vald um lántakur, en kvaðst ráð-
herrann hyggja, að fram að þessu
hafi þeir náin samráð við banka-
stjóra Iðnaðarbankans.
Stofnframlög á sérstökum
reikningi
Ólafur Jóhannesson (F) taldi,
að með þessu 0,4% gjaldi og sam
svarandi gjaldi á landbúnað og
f G/ER voru ýmis mál rædd í
báðum deildum Alþingis. Áfram
héldu umræður um frumvörp um
Stofnlánadeild landbúnaðarins.
Þá var frumvarp um fullnustu
norrænna refsidóma samþykkt
úr efri deild og sent neðri deild
til afgreiðslu, afgreitt sem lög
frumvarp reglulegs Alþingis o. fl.
Samkomudagur Alþingis.
Ólafur Thors, forsætisráðherra,
gerði grein fyrir fruvarpi ríkis-
stjónarinnar um að reglulegt Al-
þingi 1963 skuli koma saman
fimmtudaginn 10. okt. 1963, hafi
forseti íslands eigi tiltekið annan
samkomudag fyrr á árinu. En
samkvæmt lögum skal reglulegt
Alþingi koma saman 15. febr., en
sýnt er að þá muni störfum þessa
þings ekki lokið. Var frumvarpið
samþykkt sem lög frá Alþingi.
Stofnlánadeild landbúnaðarins.
Áfram héldu umræður um
I l.ofnlánadeild landbúnaðarins.
Ásgeir Bjarnason (F) kvað Ólaf
Björnsson mikið hafa rætt um
vaxtakjör Stofnlánadeildarinnar
á mánudag og sér hefði skilizt,
að honum þættu vextirnir sízt of
háir. Spurði hann ÓlBj hvað
hann teldi hagfræðilega rétt að
hafa vaxtafótinn háann. Þá kvað
hann bændur greiða tvær krón-
ur á móti hverri einni annars
staðar frá til deildarinnar.
Ólafur Björnsson (S) kvað því
ekki hafa verið haggað, sem hefði
verið aðalatriði þess, er hann
hefði sagt í fyrri ræðu sinni, er
hann benti á það ósamræmi hjá
framsóknarmönnum að bera ann
ars vegar fram margvíslegar til-
lögur og kröfur um fjárframlög
til allra möglegra hluta, en hins
vegar hefðu þeir ekkert nema
neikvætt til þeirra mála að
leggja, hvernig eigi að auka það
fjármagn, sem til ráðstöfunar er,
til að koma á móts við óskirn
ar um lánakröíur. ÁB hefði enga
athugasemd gert við þetta, en
hins vegar farið út í nokkuð aðra
sálma að vísu ekki óviðkomandi
og spurt, hvaða vexti íslenzkir at
vinnuvegir gætu þolað. Kvað
hann þetta stærri spurningu en
svo, að hægt sé að svara henni
í stuttu máli.
Verffur aff taka tillit til
verðlagsþróunarinnar.
í Tímanum hefði því verið hald
sjávarútveg, sem renni til stofn-
lánadeilda þessara atvinnugreina
væri raunverulega verið að
leggja á nýjan söluskatt og kvað
það ekki í samræmi við þá stefnu
að gera skattakerfið einfaldara
og óbrotnara, að innheimta skatt
inn ekki í einu lagi og útdeila hon
um svo úr ríkissjóði. Kvaðst hann
þó ekki halda því fram, að við
skattlagningu sé ekki hægt að
breyta út frá ákveðinni formúlu,
heldur verði að haga sér eftir á-
stæðum, en kveðst þó telja þessa
aðferð vafasama. Kvaðst hann
þó ekki vilja taka af skarið, þar
sem í greinargerð stæði, að
stjórnir iðnaðarsamtakanna
hefðu lýst sig samþykkar þessari
tekjuöflunarleið, en það atriði
hlyti að vera þungt á metunum
og yrði að kanna sérstaklega. En
ef í rí'kara mæli ætti að hverfa
að þeirri aðferð að skattleggja at
vinnuvegina til að afla fjár í
lánasjóði þeirra, þætti sér þessi
skattheimtuaðferð óviðeigandi.
Hið eina sæmilega væri að inn-
heimta gjaldið sem stofnfram-
lag til sjóðanna á sérstökum
reikningi, sem fengizt endurgreitt
ef tilskyldum skilyrðum væri
fullnægt, ef á annað borð ætti
að nota þess aðferð.
ið fram, að taka yrði tillit til
verðrýrnunar sparifjárins, er
rætt væri um hag sparifjáreig-
enda. Kvað Ólafur þetta þann
sannleikskjarna, að ekki væri
unnt að svara spurningu ÁB,
nema tekið sé tillit til þeirrar
verðlagsþróunar, sem er á hverj-
um tíma. Þegar menn vilja gera
sér grein fyrir því, hver séu hin
raunverulegu vaxtakjör, verði
ekki hjá því komizt að taka til-
lit til þróunar verðlagsins. Það,
sem sparifjáreigendur tapa vegna
verðrýrnunarinnar, hlýtur að
verða hagur þeirra, sem pening-
ana taka að láni. Ef maður tæki
lán til eins árs, jafnvel þótt það
væri með 10% vöxtum, og verð
lagið hækkaði um 10% á þessu
ári, sem hann hefði peningana til
umráða, þýddi það, að hann end
urgreiddi peningana í 10% verð
minni peningum, en þeir voru,
er hann fékk þá að láni, og það
væri auðvitað hans hagur. Hið
sama gilti að sjálfsögðu um at-
vinnuvegina. Svarið við spurn-
ingunni hlýtur því að vera kom-
ið undir því að verulegu leyti,
hvort gengið sé út frá, að verð-
lagið sé stöðugt eða það sé á veru
legri hreyfingu upp á við eða
niður á við. Ekki má loka aug-
unum fyrir því, að í þjóðfélagi
eins og okkar hlýtur vaxtafótur-
inn alltaf að vera tiltölulega hár
bæði af þeirri eftirspurn, sem er
eftir lánsfé til alls konar fram-
kvæmda, og svo af því, að spari
fjármyndun hefur verið minni
en æskilegt hefði verið og hefur
sú verðbólga, sem við höfum átt
við að etja, að sjálfsögðu átt sinn
þátt í því. En hitt undirstrikaði
alþingismaðurinn sérstaklega, að
ekki þýðir að ætla sér að lækka
vexti með lögum eða á annan
hátt til hvers, sem vera skal,
nema rrtöguleikar séu á því, að
afla fjármagns á þessum hag-
stæðu vöxtum. Ef ekki er séð fyr
ir því, eru þeir, sem njóta eiga
góðs af hinum lagu vöxtum, hvort
sem það eru bændur eða aðrir,
litlu bættari. Hins vegar kvað al-
þingismaðurinn ekki felast í þess
um orðum, að ekki geti átt sér
stað að lækka vexti til ákveð-
inna framkvæmda eða í þágu til-
tekinna atvinnuvega, enda eru
stofnlán og afurðarlán til land-
Þarf ekki annað en líta
á reynsluna
Bjarni Benediktsson iðnaðarw
miálaráðh., þakkaði hinar vinsam
legu undirtektir við frumvarpið.
Þá kvaðst hann sammála ÓJ um
að sem almenna reglu teldi hann
óheppilegt að deila sköttunum
niður og ætla í sérsjóði, en það
hefði oft verið gert og yrði ef-
laust oft gert í framtíðinni vegna
þess að þeir, sem sérstök áhuga-
mál hafa, telja þeim betur borg-
ið með sérstökum tekjustofni til
þess ætluðum, en almennum
framlögum úr ríkissjóði. Þá benti
hann á, að hér er alls ekki um
eiginlegan hluta ríkissjóðs að
ræða, heldur í raun og veru sér-
staka bankastofnun, sem á að
gegna alveg ákveðnu hlutverki.
Hún sé sérstaks eðlis og hlyti að
hafa sérstaka tilveru, ef til henn-
ar sé stofnað, og því eðlilegt, að
hún hafi sérstakan tekjustofn. Að
vísu sé hægt að segja, að verja
skuli jafn miklu framlagi tjl Iðn-
lánasjóðsins úr ríkissjóði, en
erfitt að sanna með tilvitnun til
reynslunnar, að slíkt fyrirkomu-
laig muni reynast vel. Á þeim 28
árum, sem sjóðurinn hefur starf-
að, hafa menn fram að þessu ekki
búnaðarins lægri en hinir al-
mennu vextir í þjóðfélaginu.
Villandi málflutningur.
Bjartmar Guffmundsson (S)
Kvaðst hann því miður ekki hafa
taka þátt í þessum umræðum, en
ein eða tvær setningar ÁB hefðu
snert sig á þann hátt, sem mál-
flutningur snerti sig verst, þar
sem svo villandi hefði verið sagt
frá. ÁB hefði sagt, að bændur
væru látnir greiða tvær krónur
frá hverri einni, sem kæmi frá
ríki, til stofnlánadeildarinnar.
Kvaðsbhiann því miðiur ekki hafa
nákvæmar tölur við hendina, en
samkvæmt lögunum kæmu 27
millj. kr. til deildarinnar á yfir-
standandi ári frá ríkissjóði og
almenningi á móti 8 millj. kr.
frá bændum. Kvaðst hann að vísu
vita, að ÁB hefði talið vaxta-
greiðslu bænda með framlaginu,
en það teldi hann svo blekkjandi
málflutning, að hann gæti ekki
hlustað á það ómótmælt.
Ásgeir Bjarnason (F) kvað BG
vita, -að tvær krónur af hverjum
þremur kæmu úr vasa bændanna,
ef vaxtagreiðslur væru reiknaðar
með. Hins vegar hefði BG ekki
síður blekkt bændur, þar sem
hann hefði lofað að létta skatti
af bændum.
Bjartmar Guffmundsson (S)
kvað það fjarri sanni. Hann hefði
beint þeim tilmælum sérstaklega
til fjárhagsnefndar að hún at-
hugaði sérstaklega, hvort ekki
væri unnt að lækka skatta á
landbúnaðarvélum. Það væri eina
loforðið, sem hann hefði gefið.
Sigurvin Einarsson (F) kvað
hann víst hafa lofað því, en svik
ið það.
Að lokinni ræðu hans var um
ræðunni frestað.
Jarffræktarlög — dýralæknar.
Bjartmar Guðmundsson (S)
skýrði fyrir hönd landbúnaðar-
nefndar frá því, að nefndin legði
til að frumvörp um jarðræktar-
lög, sem fjallar um jarðræktar
styrk út á kalskemmdir verði
samþykkt, svo og frumvarp um
dýralækna, en þar er lagt til, að
dýralæknisembættinu á Akureyri
verði skipt. Tilmæli hefðu kom
ið til nefndarinnar um að dýra
læknisembættinu í Húnavatns-
sýslu verði einnig skipt og mundi
það verða athugað milli 2. og 3.
umræðu.
Framhald f. bls. 17.
Ftá umræðum á Alþingi:
Hér á landi hlýtur va xtaf óturinn
ailtaf að vera tiltöiuiega hár