Morgunblaðið - 21.07.1963, Blaðsíða 12

12
MORCVNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 21. júlí 1963.
tltgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakió.
SKALHOLT
Ckálholt í Biskupstungum, hið forna biskupssetur, þar
sem höfðingjar íslenzkrar kirkju sátu í 840 ár er risið
úr öskustó vanrækslu og niðurlægingar. Gervöll hin íslenzka
þjóð fngnar vígslu hinrvar nýju dómkirkju í Skálholti. Sá at-
burður cr einn hinna merkustu í íslenzkri kirkjusögu síðari
alda.
Gissur biskup ísleifsson gaf ættaróðal feðra sinna, Skál-
holt, til biskupsseturs. Kvað hann svo á „að þar skyldi ávalt
biskupsstóll vera meðan ísland er byggt og kristni má
haldast“. En þegar fátækt og ófrelsi svarf sem fastast að
Jslendingum í lok 18. aldar, hrekst biskupinn burtu úr Skál-
holti. Hin glæsilega dómkirkja Brynjólfs biskups Sveins-
sonar stendur enn, en svo einstætt er umkomuleysi þjóðar-
innar og sinnuleysi á þessum tíma að Brynjólfskirkja er að
lokum rifin og viðir hennar seldir á uppboði. Gripir kirkj-
unnar ýmist eyðileggjast eða dreyfast í ýmsar áttir. Þá er
svo komið að hið forna biskupssetur er aðeins orðið skuggi
af sjálfu sér. í 150 ár er Skálholt í öskustó niðurlægingar-
innar.
Þanrig lék fátækt og ófrelsi þann stað, sem í 840 ár var
andlegt höfuðból íslenzku þjóðarinnar.
En í dag er ekki tími til þess að rekja harmatölur yfir
liðnum tima. íslenzka þjóðin hlýtur fyrst og fremst að fagna
því að nýtt Skálholt er risið, fagna því að spor hinna dapur-
legu tíma hafa verið afmáð. Hið endurreista Skálholt er
tákn nýs tíma, andlegrar og efnahagslegrar viðreisnar hins
íslenzka þjóðfélags.
Þegar baráttan fyrir endurreisn Skálholts var hafin átti
hún strax ríkan hljómgrunn í hugum íslendinga. Hið forna
biskupssetur skipaði þrátt fyrir allt veglegan sess í minn-
Ingu þjóðarinnar. Af nafni þess og hinna merku kirkjuhöfð-
ingja, sem þar sátu stafaði Ijóma, sem aldrei fölnaði. Þess-
vegna glaðvaknaði þjóðin svo að segja strax og merki endur-
reis^arinnar var hafið. Skálholt varð að rísa — og í dag
stendur hið fori.a liöfuðból kirkju og kristni á íslandi nýtt
og fagurt í hjaría Suðurlands. Nafn Skálholts hefur lifað
á hinum breiðu vængjum sögunnar, og við vígslu hinnar
uýju dómkirkju mun andi hinna gömlu biskupa og kirkju-
höfðingje sveima yfir þessum svipmikla og fagra stað. Að
baki liggur barátta kynslóðanna, afrek mikilla andans
tnanna, fræðimanna og kirkjuleiðtoga. En einnig hrörn|in
og afturför, vanræksla og niðurlæging.
Mestu máli skiptir þó það, sem fram undan á að vera.
Nýr vegur Skálnoltsstaðar, þróttmikið og markvisst starf í
þágu kristinnar kirkju á íslandi, gróandi menningarlíf og
andlegur þroski. A þessari stundu er það einlægust von allra
íslendinga að hið endurreista Skálholt megi reynast verð-
Ugur arftaki þess höfuðbóls, sem bar hæst í sögu íslenzkrar
kristni og menningar. Það er ekki nóg að hafa húsað Skál-
holtsstað að nýju, það þarf að hagnýta har«i í þágu kirkju og
kristindóms, þannig að andlegt líf þjóðarinnar muni á ókomn
um öldum sækja þangað styrk og þroska.
Morgunblaðið oskar þjóðkirkju íslands til hamingju með
hið nýja Skálholt og þjóðinni allri blessunar og farsældar
á merkiíegum tnnamótum.
MIKIL ólag ríkir nú í Suð-
ur-Vietnam vegna stefnu
stjórnar landsins í trúmálum.
Búddatrúarmenn í Iandinu,
sem eru um 12 milljónir krefj
ast jafnréttis við kaþólska
menn, sem eru aðeins 1,5
milljón. Stjórn Ngo Dinh Di-
em forseta hefur lítið viljað
gera til þess að mæta kröf-
um Búddatrúarmanna. For-
Nguyen Tuong Tam, framdi sjálfsmorð stjórninni til viðvör-
u>nar
Bandaríkjamenn áhyggjufullir
vegna ólgunnar í innanríkismálum Suður-Vietnam
setinn er kaþólskur og einnig
bróðir hans Ngo Dinh Nhu,
sem telur Búddatrúarmenn út
sendara kommúnista.
Búddatrúarmenn hafa grip-
ið til margs konar aðgerða til
þess að vekja athygli á kröf-
um sínum og fyrir rúmum
mánuði vakti það undrun og
skelfingu um allan heim, er
Búddamunkurinn Thich Qu-
ang Duc, lét brenna sig lif-
andi á almannafæri í Saigon.
Nú hafa fleiri munkar hótað
að gera slíkt hið sama verði
ekk-i gengið að kröfi) n þeirra.
Það eru ekki Búddamunk-
ar einir, sem mótmæla starfs-
aðferðum stjórnar Suður-Viet
nam með því að svipta sig
lífi.
Fyrir nokkrum dögum
sendi stjórnmálamaðurinn og
rithöfundurinn, Nguyen Tu-
ong Tam, syni sína út til þess
að kaupa vínflösku. Síðan
sátu feðgarnir nokkra stund
og drukku vínið á heimili
sínu I Saigon. Þá sagði fað-
irinn „Synir mínir, ég er mjög
hamingjusamur, því að innan
skamms dey ég.“ Skyndilega
féll hann á gólfið og var ör-
endur. í glasi hans fannst
mikið magn af eitri.
Tam var 58 ára. Hann barð-
ist við Frakka 1 styrjöldinni
um Indókína og var einlægur
byltingarsinni. Eftir að sjálf-
stæði fékkst 1954, varð Tam
sifellt óánægðari með stjórn
Ngos Dinh Diem. — Fyrir
rúmum hálfum mánuði sakaði
stjórnin hann um að hafa
tekið þátt í samsæri gegn
henni 1960. Tam réð sér bana
tveimur dögum áður en réttar
höldin yfir honum og 34 öðr-
um, sem bornir voru sömu
sökum, áttu að hefjast.
í bréfi, sem Tam ritaði áð-
U,r en hann framdi sjálfsmorð
ið sagði hann m.a. „Handtök-
ur og réttarhöld yfir öllum
þjóðernissinnum, sem mótfall
ir eru stjórninni, er glæpur,
sem rekur þjóðina í arma
kommúnista. Ég er mótfall-
•inn þessum glæp og svipti mig
lífi til viðvörunar mönnunum
sem fótumtroða frelsi okkar“.
Stjórn Ngo Dinh Diem brá
skjótt við til þess að koma
í veg fyrir mótmælaaðgerðir
vegna dauða Tam og á fyrsta
degi réttarhaldanna var hann
sýknaður. Hins vegar voru
Bandaríkin sökuð um að hafa
staðið að samsærinu 1960.
Þeim ásök'inum var harðlega
mótmælt af hálfu Bandaríkja-
stjórnar. Mennirnir 34, sem
bornir voru sömu sökum og
Tam, voru allir dæmdir til
fangelsisvistar um fimm til
átta ára skeið. Aðeins 20
þeirra mættu við réttarhöldin.
Hinum hafði tekizt að flýja
og voru þeir dæmdir in abs-
entia. Stjórninni tókst ekki að
koma í veg fyrir mótmælaað-
gerðir vegna sjálfsmorðs Tam
og ólgan í Saigon jókst.
Eins og kunnugt er, hefur
her stjórnar Suður-Vietnam
átt í langvarandi bardögum
við skæruliða kommúnista,
Viet Cong. Bandaríkin veita
stjórninni mikla aðstoð í bar-
áttunni, sem verið hefur mjög
þófkennd og árangurslítii þar
til síðustu vikurnar.
Bandaríkjamenn eru nú ó-
rólegir vegna trúarbragðaó-
eirðanna í Suður-Vietnam og
óttast að þær muni koma í
veg fyrir áframhaldandi ár-
angur í baráttunni við Viet
Cong.
Þó stjórnar Ngo Dinh Di-
em sé óvinsæl í landinu telja
Bandaríkjamenn ekki fært að
veita öðrum manni stuðning
við að steypa honum af stóli,
því að þeir óttast að slíkt
myndi hafa í för með sér borg
arastyrjöld í landinu og bæta
aðstöðu Viet Cong. Hins veg-
ar er hætta á að til borgara-
styrjaldar kunni að koma
vegna trúarbragðamisréttis-
ins. Sendiherra Bandaríkj-
anna í Saigon, Frederick Nolt
ing, hefur gagnrýnt Ngo Dinh
Diem forseta fyrir að verða
ekki við kröfum Búddatrúar-
manna. Sendiherrann sagði í
ræðm fyrir skömmu: „Banda-
ríkjamenn eru þeirrar skoð-
unar, að hvarvetna skuli ríkja
trúarbragðajafnrétti. Það væri
hryggilegt, ef sigrar þeir, sem
unnizt hafa í baráttunni við
Viet Cong yrðu að engu vegna
sundrungar borgara Suður-
Vietnam, sem þrá allir frelsi
til handa sér og landi sínu“.
Frederik Nolting mun láta
af störfum í Saigon í haust og
við embætti sendiherrans tek
ur Henry Cabot Lodge.
Róttækar aðgerðir til að
stöðva gullflótta frá USA
Washington, 18. júlí — AP
KENNEDY Bandaríkjafor-
seti tilkynnti í dag að gripið
yrði til frekari ráðstafana til
að koma í veg fyrir gull-
strauminn út úr landinu. —
Hafa gullbirgðir landsins
minnkað á undanförnum ár-
um úr 22 þúsund milljónum
dollara í 15,7 þús. millj.
Verður nú í fyrsta skipti notuð
heimild Bandaríkjanna til að
taka fé úr Alþjóða gjaldeyris-
sjóðnum (IMF). Tekin verður
þaðan upphæð í erlendum gjald-
eyri, sem nemur 500 milljón
dollurum. Auk þess verður lagð-
ur sérstakur skattur á sölu er-
lendra skuldabréfa í Bandaríkj-
unum.
Fé það, sem tekið verður hjá
IMF, verður notað til að inn-
leysa dollara í bönkum erlendis,
sem annars gætu verið notaðir til
gullkaupa í Bandaríkjunum. —
Fleiri ráðstafanir hafa verið gerð
ar til að draga úr útflutningi
gulls, og hafa til dæmis banka-
vextir verið hækkaðir um %%
til að draga úr fjárfestingum er-
lendis. Er álitið að aðgerðir þess-
ar geti sparað Bandaríkjunum
um 2 þúsund milljónir dollara á
næstu 18 manuðum.
BARIZT I LAOS
Vientiane, 18. júlí (NTB):
Stjórnin í Laos skýrðl frá því
í dag að tekizt hafi að hrinda
árás kommúnistahers Pathet
Lao á Krukkusléttu í morgun
eftir þriggja stunda bardaga.
RÚSSUM FJÖLGAR
Moskvu, 18. júlí (NTB):
íhúum Sovétríkjanna fjöigaðl
um 1,7 milljón á fyrri helm-
ing þessa árs. Er íbúatalan nú
um 225 milljónir.
TRUFLANIR Á FLUG-
UMFERÐ
París, 18. júlí (NTB):
Miklar truflanir urðu á ölln
flugi í Frakklandi í dag vegna
verkfalls starfsmanna flug-
turnanna og veðurfræðinga.