Morgunblaðið - 23.08.1963, Qupperneq 12

12
Föstudagur 23. ágúst 1963
MO*G""*l4ÐID
Otgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson. •
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakib.
FELAGSLEGT ÖRYGGI
Á NORÐURLÖNDUM
Er hvalveiðiævin-
týri Noregs lokið?
VTm allan hinn frjálsa heim
^ eru þjóðir Norðurland-
anna frægar fyrir það að hafa
komið á hjá sér félagslegu ör-
yggi í ríkari mæli en tíðkast
annars staðar í heiminum.
Þessi staðreynd hefir orðið
þess valdandi, að mikill
hluti heimsins lítur upp til
hinna litlu norrænu þjóða og
telur þjóðfélög þeirra til fyr-
irmyndar.
Þetta er ástæða til þess að
rifja upp nú, þegar nokkrir
félagsmálaráðherrar halda
fund með sér hér á íslandi.
Á þessum fundi eru rædd
ýmis atriði tryggingarmála,
svo sem trygging tekna ein-
staklinga, meðan á veikindum
stendur, hvenær borgarár
öðlist rétt til ellilífeyris, nám-
skeið til verkþjálfunar og
vandamál varðandi heimilis-
aðstoð og íbúðarmál aldraðs
fólks.
íslendingar fagna því að
hinir norrænu félagsmálaráð-
herrar skuli að þessu sinni
halda fund sinn á íslandi. Við
höfum síðustu árin stigið
stærri skref en nokkru sinni
áður til eflingar lýðhjálp og
almannatryggingum í landi
okkar.
En það er ekki nóg að setja
löggjöf um fullkomnar og víð
tækar almannatryggingar.
Mestu máli skiptir að hinn
efnahagslegi gruridvöllur
þjóðfélagsins, sem á að rísa
undir tryggingunum, sé
traustur og öruggur. Þess
vegna hafa Sjálfstæðismenn,
sem átt hafa ríkan þátt í efl-
ingu tryggingakerfisins hér á
landi, jafnan lagt mikla á-
herzlu á það að bjargræðis-
vegir þjóðarinnar yrðu að
vera reknar á heilbrigðum
grundvelli til þess að hinn
fjárhagslegi grundvöllur fé-
lagslegs öryggis væri tryggð-
ur.
Þetta verður jafnan að hafa
í huga, þegar unnið er að
auknu félagslegu öryggi.
Hyrningarsteinn þess hlýtur
á öllum tímum að vera blóm-
legt athafnalíf, mikil fram-
leiðsla. og jafnvægi í efna-
hagslífinu. Atvinnuvegir, sem
reknir eru með halla, verð-
bólguástand og jafnvægis-
leysi í peningamálum, hlýtur
að grafa undan hinu félags-
lega öryggi.
Slíkt ástand bitnar ekki að-
eins á þeim, sem við fram-
leiðslu og bjargræðisvegina
vinna, heldur á þjóðinni allri.
Norræn samvinna hefur
fengið miklu áorkað á sviði
félagsmála. Hinar norrænu
þjóðir hafa tekið höndum
saman um að. tryggja borg-
urum hver annarar gagn-
kvæm bótaréttindi til ómet-
anlegs hagræðis og öryggis
fyrir fólkið. Þessi norræna
samvinna mun halda áfram
og verða víðtækari og nytsam
ari með hverju árinu sem líð-
ur. Norræni félagsmálaráð-
herrafundurinn, sem haldinn
hefur verið hér á íslandi und-
anfarna daga mun vafalaust
stíga ný skref, sem munu eiga
sinn þátt í eflingu félagslegs
öryggis á Norðurlöndum í
framtíðinni.
UNDARLEGUR
HRÁSKINNA-
LEIKUR
IT'ramsóknarflokkurinn leik-
A ur undarlegan hráskinna-
leik í afstöðu sinni til Norð-
ur-Atlantshafsbandalagsins.
Hann liefur tekið þátt í að
samþykkja aðild íslands að
varnarbandalagi lýðræðis-
þjóðanna og ber fulla ábyrgð
á varnarliði bandalagsins,
sem dvelur hér á landi. Þrátt
fyrir þetta hefur Framsókn-
arflokkurinn látið kommún-
ista tæla sig til þess að sam-
þykkja tillögu á Alþingi, þar
sem því var lýst yfir, að varn-
arliðið skyldi rekið burtu og
ísland gert vamarlaust. Þeg-
ar Framsóknarflokkurinn
hafði myndað hina svoköll-
uðu vinstri stjórn var þetta
fyrirheit að vísu svikið og
síðan samið um áframhald-
andi dvöl varnarliðsins á ís-
landi um ótiltekinn tíma.
Síðan þetta gerðist hefur
málgagn Framsóknarflokks-
ins, Tíminn, oft og einatt haft
uppi árásir á þá stefnu í utan-
ríkis- og varnarmálum, sem
Framsóknarflokkurinn hefur
tekið þátt í að móta með öðr-
um lýðræðisflokkum lands-
ins.
Hver er tilgangur Fram-
sóknarmanna með slíkum
hráskinnaleik?
Um hann þarf ekki að fara
í neinar grafgötur. Fram-
sóknarmenn eru stöðugt á
hlaupum eftir atkvæðum
þjóðvarnarmanna og þeirra
kommúnista, sem orðnir eru
þreyttir á Moskvudekri „Sam
einingarflokks alþýðu“ og
,,Alþýðubandalagsins.“ Það
þarf að slá ryki í augu þessa
fólks og láta það halda að
í raun og veru sé Framsókn-
arflokkurinn andvígur NATO
og varnarsamvinnu íslend-
inga í öryggismálum.
í FYRRA fékk Anders Jahre,
aðaleigandi hvalveiðafélaigsins
„Kosmos“ leyfi til að selja eitt
móðurskip félagsins til Japan.
Og núna í sumar sótti annar
Ihvalakóngur í Sandefjord, Thor
Hahl, um leyfi stjórnarinnar til
tess að selja móðurskipið „Thors
hövdi“ — líka til Japan. Ríkis-
stjórnin neitaði um leyfið Jg
rökstuddi neitun sína með því,
að horfur væru nú betri er. áður
á söluverði fyrir hvalafurðir, Og
að líkur yrðu til þess, að hval-
stofninum yrði ekki misþyrmt á
komandi árum. með því að sam-
komulag veiðiþjóðanna hefði
náðst um að veiða ekki nema
110.000 „bláhvalseiningar" í ár, í
stað þess að 15.000 voru leyfðar
1 fyrra. (En þá veiddust ekki
nema 11.000, og er það, samfara
lágu verði á hvalslýsi, ástæða til
þess að norsku hvalafélöigin hafa
tapað á útgerðinni síðastliðna
vertíð, og vilja því fremur gera
út tankskip en hvalveiðaleið-
angra).
Þegar bezt gekk að rányrkja
hvalastofninn í Suðurhöfum
gerðu Norðmenn út nær helm-
ing alls hvalaflotans og Bretar
nær annað eins (en á mörgum
þeirra voru skipshafnir oig skytt-
ur aðallega Norðmenn, því að
þeir voru tvímælalaust beztu
hvalfangarar í heimi). Græddu
þá norsku hvalafélögin of fjár,
einmitt á þeím árum sem aðrar
atvinnugreinar áttu erfitt upp-
dráttar. Þrátt fyrir erfiðleika
síðustu ára eru hlutabréf norsku
hvalveiðifélaganna skráð hærra
en nokkur önnur.
Það voru framtakssamir Norð
menn, sem með hvalskutul Svens
Föyn að vopni gerðust forustu-
menn í hvalveiðum þessarar ald-
ar. Skömmu fyrir 1930 hófu
sem gátu unnið úr hvalnúm um
þeir veiðar frá móðurskipum,
— 7. /onc/sjb/ng
Framh. af bls. 6
lögum. Sjálfsforræði þeirra og
sjálfstæði væri hvarvetna ófrá-
víkjanlegur þáttur í lýðræðis-
legu þjóðfélagi. Hyrningarsteinn
sjálfstæðis sveitarfélaganna væri
sjálfsforræði þeirra í fjármálum,
og til þess hlytu þau að njóta
aðstoðar ríkisvaldsins.
Vegna þess, hve hið fjárhags-
lega sjálfstæði væri sveitarfélög-
Öll er þessi framkoma leið-
toga Framsóknarflokksins og
málgagns hans hin auðvirði-
legasta. Óhætt er að fullyrða,
að yfirgnæfandi meirihluti
kjósenda Framsóknarflokks-
ins sé fylgjandi varnarmála-
samvinnu íslendinga við hin-
ar vestrænu lýðræðisþjóðir.
Engu að síður heldur Tím-
inn hráskinnaleik sínum á-
fram, nú síðast í sambandi
við auknar birgðageymslur
Atlantshafsbandalagsins í
Hvalfirði. Þar kemur að vísu
einnig til greina ótti Tímans
við að eitt af dótturfyrirtækj-
um SÍS missi spón úr aski
sínum. Nú er það þverrandi
olíugróði SÍS, sem á sinn
þátt í því að gera stefnu
Framsóknarflokksins í örygg
ismálum ennþá óábyrgari og
heimskulegri en áður!
borð, Og urðu þannig óháðir
stöðvum á landi, þó enn séu
nokkrar reknar, svo sem í Suð-
ur-Georgíueyjum. En smámsam-
an fóru aðrar þjóðir að ásælast
hvalinn, m. a. Hollendinigar og
Þjóðverjar, en eftir síðari styrj-
öldina hafa það einkum verið
Japanar, sem hafa aukið þessa
útgerð, svo að undanfarin ár
hefur stofninn gengið svo saman,
að ekki verður um nein uppgrip
að ræða, heldur blasir við ger-
eyðing stofnsins.
Thor Dahl í Sandefjord, reynd
unum mikilsvert, væri ekki ó-
eðlilegt, að þau mál hefðu helzt
verið rædd á landsþingum sam-
bandsins, hvernig fjárhagslegu
öryggi þeirra væri bezt borgið.
Þær kæmu til tvö meginatriði:
tekjustofnamálin og lánamálin.
Um hið fyrra væri það. að
segja, að æ fleiri fjárfrekum
skyldum hefði verið hlaðið á
sveitarfélögin, án þess að þau
hefðu aðra tekjustofna en út-
svörin. Úr þessu hefði að nokkru
verið bætt með lögum um tekju-
stofna útsvara 1960 og 1962. Þá
hefði í fyrsta lagi verið komið á
samræmingu útsvara um land al'lt
og í öðru lagi komið á fleiri tekju
stofnum. Minnti ráðherrann í því
sambandi á söluskatt, tolla, að-
stöðugjald, fasteignagjöld og
landsútsvar.
★
Hitt meginatriðið væri lána-
málin Því miður hefði lítið á-
unnizt í þeim málum, en spor
hefði það verið í rétta átt, þegar
lögin um bjargráðasjóð voru
sett fyrir tveimur árum. Hér
væri eitt höfuðverkefni Sam-
bands íslenzkra sveitarfélaga, því
að sjálfsforræði einstakra sveitar
félaga væri ekiki að öllu tryggt,
fyrr en þessum málum hefði ver-
ið komið á öruggan grundvöll.
Engin lánastofnun væri hér til,
sem hefði því sérstaka hlutverki
,að gegna að leysa úr lánavanda-
málum sveitarfélaga, nema þá
helzt bjargráðasjóður. Hér væru
lánastofnanir, sem styddu ein-
staka atvinnuvegi, en engin
asti hvalútgerðarmaður Noreg3
segir, að ekki veiti af að miða
veiðileyfin við 4.000 eða minna
Ihvaleiningar, ef stofninn eiigi að
•rétta við. Hann segir að bezt sé
að láta Suðuríshafshvalinn al-
veg í friði um sinn, og te.lur að
Norðmenn megi ekki hugsa til
þess að gera sér atvinnu úr
veiðunum.
En samt ætlar hann að „gera
út á hval“ á komandi vetri. Það
verða fjögur móðurskip, sem
veiða í vetur, þar af tvö frá hon
um og eitt frá „Kosmos“. Hafa
Norðmenn þanniig rétt til að
veiða samtals 2.800 bláhvalsein-
ingar eða rúman fjórðung af þvl
sem leyft er. En norsku útgerð-
arfélögin telja mikla tvísýnu á,
að svo mikið aflist. Og veiði
undir 500 einingum á móður-
skip gefur tap. Nema hjá Jap-
önum, því að þeir hafa ódýrari
vinnukraft.
þeirra teldi sig þurfa að leysa
vanda sveitarfélaga framar öðru.
Sveitarfélög þyrftu á tvenna
konar lánum að halda: rekstrar-
lánum og fjárfestingarlánum. Hin
fyrri væru ekki í góðu lagi; um
þau skorti bæði skipulag, sam-
ræmi og öryggi. Dán til fjárfest-
ingar, stofnlán, væru öllum sveit
ar- og bæjarfélögum mjög nauð-
synleg, ef þau ættu að geta sinnt
brýnustu þörfum fólksins. Sem
dæmi mætti nefna lán til gatna-
og ræsagerðar, hafnarfram
kvæmda, skóla- og sjúkrahús-
bygginga, barnavallagerðar,
barnaheimilasmíða, vatnsveitna
o.s.frv.
Á síðustu fulltrúaráðstefnu eða
fulltrúaráðsþingi Sambands ís-
lenzkra sveitarfélaga var rætt
um þann möguleika að stofna sér
stakan sveitarfélagsbanika.
Gunnar Thoroddsen taldi hugs
anlegt, að núverandi lánastofn-
anir gætu leyst vanda sveitarfé-
laganna, hvað snerti rekstrarlán,
þótt hann hefði litla trú á því,
en hvað stofnlán varðaði, þá
væri enginn vafi á því, að til
þess þyrfti sérstaka lánastofnun.
Til greina kæmi að stofna
sveitarfélagabanka, sem veitti
bæði rekstrar- og stofnlán. Hugs
anlegt vseri og að koma nýrri
lánastofnun á fót, sem eiruhverj-
um hinna núverandi banka yrði
falin á hendur. Við síðarnefnda
fyrirkomulagið sparaðist stofn-
kostnaður nýs banka og einihver
rekstrarkostnaður.
Hvað sem því liði, væri óhjá-
kvæmilegt að afla mikils fjár
handa ■sveitarfélögunum á næstu
Framh. á bls. 23.
George Bidault, fyrrv. forsætisráðherra Frakklands og frú
hittust í Rio de Janeiro eftir fimmtán mánaða aðskilnað, og
lieilsast innilega, eins og sézt á meðfylgjandi mynd. Bidault
hefur dvalizt í Brazilíu síðan í apríl, eins og kunnugt er af
fréttum, en hún skrapp þangað um miðjan ágúst. Bidault
segir þó, að koma frúarinnar til Brazilíu þýði ekki, að hann
hafi ákveðið að setjast þar að fyrir fullt og allt, en neitar
að gefa nokkrar frekari upplýsingar um framtíðaráform sín.