Morgunblaðið - 10.09.1963, Blaðsíða 3

Þriðiudagur 10: sept. 1963
MORCUNBLAÐIÐ
3

A SUNNUDAG fór fram frá
Hjallakirkju í Ólfusi greftrun
beina, sem í fyrrahaust komu
upp, er verið var að ryðja
með jarðýtu fyrir hafnar-
framkvæmdum í Þorláks-
höfn. Séra Helgi Sveinsson í
Hveragerði jarðsetti beinin,
og ræddi þá sögu kirkju-
garðsins í Þorlákshöfn.
Talið er víst, að um hafi
verið að ræða bein tólf
manna, sem líklega hafa flest-
ir verið sjómenn. Ekki er
unnt að geta um nöfn þeirra,
sem áttu þær líkamsleifar,
sem jarðsettar voru, því bæði
skortir kirkjubækur frá þeim
tíma er þeir létust og kirkju-
garðurinn var sjaldan notað-
ur nema þegar um var að
Sé»-a Helgi Sveinsson talar yfir beinunum í svartri kistunni fyrir kórdyrum. —
kirkjukór Þorlákshafnar. — Ljósm. Sv. Þ.j.
vinstri
Bein 12 manna úr Þor-
lákshafnarkirkjugarði
jarðsett að Hjalla í Ölfusi
ræða sjórekin lík, sem ekki
þekktust.
Þó munu vafalaust hafa ver
ið þar á meðal bein konu
þeirrar, er síðast var greftr-
uð .í kirkjugarðinum í Þor-
lákshöfn, Sigríðar Gísladótt-
ur, er dó 93 ára gömul árið
1819. Sigríður var einsetu-
kona í verstöðinni, spuna- og
prjónakona, en var líka kunn
fyrir askasmíði og lófalestur.
Stundaði hún þá prjónaskap-
inn og askasmíðina á veturna,
en með vorinu fór hún á
má ráða, að kirkja hafi fyrst
risið í Þorlákshöfn, sem var
um Suðurlandsundir-
og seldi aska sína og
flakk
lendið
las framtíð heimilismanna
lófum þeirra.
Er Sigríður var jarðsett
hafði kirkja ekki um árabil
verið uppistandandi í Þorláks
höfn, en hún dó í marzmánuði
þegar fannfergi var svo mikið
að ekki þótti tiltök að flytja
hana langan veg að Hjalla til
greftrunar.
Ekki er fullvíst hvernig
grafreiturinn í Þorlákshöfn
hefur orðið til, en af ýmsu
eign Skálholtskirkju, um 1300,
og var þá helguð heilögum
Þorláki. Er kirkjunnar fyrst
getið í Vilkinsmáldaga, sem
kenndur er við Vilkin Skál-
holtsbiskup, sem dó árið 1405.
Síðar má sjá dæmi þess, að
biskup hafi gefið leyfi sitt til
þess að lík, sem ekki var vit-
að hvar teldust til sóknar,
yrðu jarðsett þar.
Ekki er vitað með vissu
hvenær kirkjan í Þorláks-
höfn var lögð niður, en til er
bænarskjal sjómanna í ver-
stöðinni til Skálholtsbiskups
um að hún verði eigi lögð
niður og síðan fyrirmæli bisk-
ups til Arnarbælisprests ár-
Kistan látin síga í gröfina.
ið 1803, um að gripir kirkj-
unnar, klukka, kaleikur og
messuklæði, skuli afhentir
' öðrum kirkjum í prestakall-
inu, þar eð kirkjan í Þor-
lákshöfn væri nú ekki lengur
uppistandandi.
Hins vegar stóð fram yfir
síðustU aldamót verbúð í
Þorlákshöfn, sem nefnd var
Kirkjubúð og sneri dyrum í
vestur öfugt við aðrar búðir
í verstöðinni. Er ekki ótrú-
legt, að sú verbúð hafi verið
hlaðin á tóft kirkjunnar.
Sögu flestra beinanna mætti
þannig trúlega rekja til sjó-
slysa, enda hafa þau á liðnum
öldum orðið mörg á þessum
slóðum og algengt að lík
manna sem fórust í lendingu
hjá Stokkseyri og Eyrarbakka
ræki í Þorlákshafnarvík.
Er ekki úr vegi að geta einn
ig mestu björgunar sem gerð
hefur verið hér við land. Á
árunum 1700—1721 geisaði í
norðanverðri Evrópu Norður-
landastyrjöldin mikla, er Dan.
ir, Rússar og Pólverjar áttu
1 höggi við Karl 12. Svíakon-
ung. Voru siglingar þá tald-
ar ótryggar um norðurhöfin
og fylgdu herskip konungs
kaupskipunum, sem fluttu
varning hingað til lands.
í nóvembermánuði 1718
lagði danskt herskip, Gothen-
borg, út frá Hafnarfirði með
áhöfn á 19. tug manna, en
hreppti hið versta veður og
rak að lokum upp undir land
við Þorlákshöfn. Þá bjó á
Hrauni í ölfusi Brynjólfur
Jónsson, lögréttumaður, og
hélt hann með hóp vinnu-
manna sinna að Þorlákshöfn
en gat ekkert aðhafzt til
björgunar fyrstu dagana vegna
veðurs.
Að lokum tókst þó að
bjarga 170 mönnum af skip-
inu, þeirra á meðal skipstjór-
anum og prestinum.
En það tókst ekki oft svo
vel til um björgun, og síðar
fara margar sögur af sjóslys-
um og mannsköðum á þessum
slóðum. Margir sem fórust í
þessum slysum voru jarðsett-
ir í kirkjugarðinum í Þorláks-
höfn.
14-18 tíma sigling í land
og 3-4 daga ICindunarbið
SÍLDVEIÐI er ágæt 110—140
jnílur A af Daiatanga, var sólar-
hringsveiðin í gærmorgun 34.^30
œál, sem skiptist á 36 skip.
Upp úr hádegi í gær fóru skip-
in að fa síld þarna og voru að
veiðum í gærkvöldi. En síðdegis
tilkynnti Fanney um þéttar
torfur 40 mílur S. af A. frá 150
mílna svæðinu austur af Dala-
tanga og voru skip á leiðinni
þangað.
En mikil löndunarstöðvun er
nú á Austíjarðarhöfnum og bíða
skipin eftir löndun i 3—4 sólar-
hringa eftir 14—18 tíma siglingu
í land. Um helgina var illfært
norður fyrir Langanes.
Þrjú flutningaskip eru í för-
um norður fyrir með síld, en þau
taka aðeins 10 þús. mál. Stokkvík
var fullhlaðin á Seyðisfirði í gær
og Baldur í hleðslu.
Langanesskipin til Raufar-
liafnar.
Þau síldarskip sam voru að
veiðum 120—140 mílur út af
Langanesi komust til Raufarhafn
ar, en þar er engin iöndunarbið,
í gær enn til ca. 2 þús. mála
Framh. á bls. 23
SMSI[INAIt
V er zlunarþ j ónusta
Alltaf öðru hvoru skjóta upp
kollinum umræður um verðlags-
höftin. Eins og kunnugt er hef-
ur Viðreisnarstjórnin afnumið
verðlagshöft á mörgum sviðum
og það hefur orðið til þess að
vöruframboð hefur stóraukizt og
þjónusta við neytendur um leið.
Þannig hefur verzlunarrelsi á
þessum sviðum orðið til þess að
bæta mjög hag neytenda, en þó
eru eftir óraunhæf verðlagshöft
á nokkrum sviðum, sem afnema
þyrfti.
Pyrir nokkrum dögum gat
Morgunblaðið um sjónarmið
„Frjálsrar^ verzlunar". í tímariti
samvinnumanna, „Samvinnunni“,
er einnig rætt um þessi mál, þar
ritar ritstjórinn Guðm. Sveins-
son grein, þar sem fram koma
svipuð sjónarmið og í grein
„Frjálsrar verzlunar.“
Aukin fjölbreytni
í grein Samvinnunnar segir
meðal annars:
.Verzlun á að vera fólgin í
þjónustu við þá, sem viðskipti
eiga við verzlunaraðilann, það er
sá grundvöllur sem byggja verð-
ur á — viðskiptamenn verða að
geta átt kost þeirrar þjónustu
sem þeir æskja. Sé verzlunin
ekki rekin með þetta fyrir aug-
um, er þar með raskað einni meg
inundirstöðu heilbrigðrar verzl-
unarþróunar.
Augljóst er í nágrannalöndum
okkar, hvert sú þróun hefur
stefnt. Krafan um aukna þjón-
ustu hefur þar verið skýlaus og
verzlunaraðilar reynt að bregð-
ast við henni á þann hátt, sem
þeim hefur reynzt mögulegur.
Hafa þeir ekkert til sparað að
þjónusta þeirra mætti vera innt
svo af hendi. að óskir viðskipta-
fólksins að þessu leyti yrðu upp-
fylltar. — Það gefur að sjálfsögðu
auga leið, að slik aukin þjónusta
hefur í för með sér aukin rekstr-
arútgjöld verzlananna og hafa
þeir sem aukinnar þjónustu nutu
því orðið að greiða fyrir hana
og ekkert haft við það að at-
huga. — Þess hefur þó líka jafn-
an verið gætt, að viðskiptamenn
ættu völ á milli lægra verðlags
eða meiri og betri þjónustu. Sum-
ir hafa þá kosið lægra verðlagið
og sætt sig við minni þjónustu,
en aðrir öfugt. En fáum hefur í
nágrannalöndunum dottið í hug
að reyna að koma í veg fyrir
að almenningur ætti kost hvors
tveggja og gæti valið á milli.
Hefur þetta orðið til að auka fjöl-
breyttni verzlunarinnar og
stuðla að heilbrigðari verzlunar-
háttum."
Aukin sala
munaðarvara
Síðan er vikið að því, hve ó-
heilbrigt það er að takmarka
mjög álagningu á nauðsynjavör-
um, svo að lítið sé gert til að
auka sölu hennar en greiða hins
vegar fyrir síaukinni samkeppni
um sölu annars varnings. í grein-
inni segir:
„Víða um heim heyrast nú
raddir um það að alltof mikið sé
af því gert að skapa mönnum
síauknar þarfir, gera þá að
neyzluþrælum alls konar þarf-
lausra vara. Sé sú þróun harla
varhugaverð. Það virðist koma
þvert á slíkar hugmyndir, að ís-
lenzk stjórnarvöld reyna nú með
aðgerðum sínum og áhrifum á
verzlunina að beina áhuga verzl-
unaraðilanna í landinu að sölu
munaðarvara en telja landsmönn-
um stafa mesta hættu af því að
búið sé á þann hátt að sölu
neyzluvara, að kapp skapist um
að gera þá þjónustu sem bezta."