Morgunblaðið - 11.11.1963, Blaðsíða 7

Mánudagur 11. nóv. 1963
MQRGU N BLAÐIÐ
7
ræður
yfir í 46 klst.
Frá 1. umræðu um launamálafrumvarpið
MIKLAR umræSur áttu sér stað
á Alþingi í sl. viku um launa-
frumvarp ríkisstjórnarinnar. —
Hófust umræður 1. nóv. og stóðu
yfir til laugardagsins 9. nóv.
Lauk þá 3. umræðu um frv. í Ed.
en atkvæðagreiðsla um það var
frestað til 10. des. nk. eins og
skýrt er frá á öðrum stað í blað-
inu. Meðan umræður stóðu yfir
voru fluttar um 40 ræður og
stóðu þær yfir í samtals 46
klukkustundir í báðum deildum
Alþingis. Fluttu sumir þingmenn
alllangar ræður og voru þing-
menn kommúnista þar einna lang
orðastir.
f Neðri deild gerði Ólafur
Thors forsætisráðherra grein
fyrir frumvarpinu og ástandinu
í efnahagsmálum en Gunnar
Thoroddsen fjármálaráðh. fylgdi
því úr hlaði í Efri deild.
Þar sem ekki mun reynast
unnt að skýra frá umræðunum
í heild, þykir Mbl. rétt að skýra
frá gangi mála við 1. umræðu
frumvarpsins í Neðri deild til
þess að gefa lesendum sínum
nokkra mynd af umræðunum.
i
ólafur Thors forsætisráðherra
fylgdi launafrumvarpinu úr hlaði
með yfirgripsmikilli ræðu. Rakti
forsætisráðherra þann glundroða,
sem var í efnahagslífi þjóðarinn-
ar fyrir viðreisn Og skýrði þær
ráðstafanir, sem núverandi stjórn
hefði gert til að
.....| jafnvægi kæmist
| á í efnaihagskerf-
| inu. Sagði for-
| sætisráðherra að
| þegar á árinu
1962 hefði verið
v skapaður traust-
i'f ur grundvöllur
fvrir auknum
framk væmdum
og bættum lífskjörum almenn-
ingi til handa. Ríkisstjórninni
ihefði hins vagar verið Ijóst, að
fullur árangur hinnar nýju
etefnu í efnahagsmálum gæti
ekki náðst og varanlegt jafn-
vægi skapazt nema fylgt væri
þeirri stefnu í launamálum, að
laun hækkuðu ekki meira en
vöxtur þjóðarframleiðslu og
hækkanir á verði útflutningsaf-
urðanna leyfði. Hún hefði því
frá upphafi hvatt samtök laun-
þega og vinnuveitenda til að
fylgja slíkri stefnu. Við mikla
erfiðleika væri þó að etja, þar
sem heildarsamningar milli laun-
þega óg atvinnurekenda hafa
aldrei verið gerðir hér á landi
og um samræmda stefnu í launa-
málum hefði eklú verið að ræða.
Þróunin óhagstæð í ár
Forsætisráðherra kvað þróun-
Ina í ár hafa orðið miklu óhag-
stæðari en búizt var við. Launa-
hæklcanir hefðu farið langt fram
úr hækkun á þjóðarframleiðslu
og þessi öra aukniing tekna haft
það í för með sér að greiðslu-
jöfnuður væri nú óhagstæðari en
igert var ráð fyrir í þjóðhags-
éætlun ríkisstjórnarinnar. Þjóðin
hefði farið í kapphlaup við sjáifa
sig í eyðslu og kröfugerð en
þeim leik sagði forsætisráð-
herrarun að ljúka yrði sem allra
fyrst. Mikil útlánaaukning sam-
fara mikilli notkun stuttra er-
lendra vörukaupalána hefði
einnig átt þátt í að ýta undir
©fþenns’luna. Af þessum ástœð-
um hefði því verið beint til
bankanna í júlí sl. að þeir gættu
varúðar í útlánum og í septem-
ber hefðu verið gerðar enn
frekari ráðstafanir í þeim efn-
um. Forsætisráðherrann sagði
þessar ráðstafanir hefðu haft
no’kkur áhrif til bóta en það væri
ekoðun ríkisstjómarinnar að gera
þyrfti mun víðtækari ráðstafanir
til að sporna við aukinni of-
þenslu.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar
Forsætisráðherrann gerði síðan
grein fyrir þeim aðgerðum sem
ríkisstjórnin hefði í huga og
teldi nauðsynlegar að fram-
kvæma. Þeir miðuðu að þvi að
stöðva frekari hækkun á tilkostn
aði framleiðslunnar í bili, í von
um að bætt tækni og hækkandi
verðlag afurðanna gæti lagfært
misræmið, sem nú væri á milJi
tilkostnaðar og afraksturs.
Kjör hinna lægst launuðu bætt
Einnig yrði að gera ráðstafanir
til að bæta kjör hinna lægst-
launuðu á annan hátt, en með
beinum kauphækkunum, en þær
hefðu ávallt leitt til enir meiri
kauphækkana handa iþeim stétt-
um sem betri afkomumöiguleika
hefðu. Þá væri og nauðsynlegt
að draga úr útlánum bankajnna í
vissum greinum til að minnka
hina gífurlegu fjárfestingu, sem
valdið hefði óheilbrigðri sam-
keppni um vinnuaflið. Einnig
væri nauðsynlegt að beina meira
fjármagni til útflutningsatvinnu-
veganna og tryggja þyrfti heil-
brigðan rekstur ríkis bæjar- og
sveitafélaga. Vegna skyndilegra
breytinga, sem hefðu orðið í
launamálunum undanfarna daga,
kaupkröfum um 40—70% og verk
fallsboðanir, skýrði forsætisráð-
herra frá því að ríkisstjórniin
álíti það óhjákvæmilegt, að öll-
um aðilum gæfist tími til að átta
sig á aflfiðingum þessara miklu
kröfugerða. Þess vegna væri
þetta frumvarp flutt af hálfu
ríkisstj órnar innar.
Kröfúm verði stillt í hóf
Forsætisráðherra rakti efni
frumvarpsins í einstökum grein-
um og mælti síðan á þessa leið:
„Frumvarp það, sem hér liggur
fyrir, sýnir glögglega, hve alvar-
legum augum ríkisstjómin lítur
á áframhald þeirrar þróunar í
átt til sífellt meiri kröfugerðar
og víxlhækkana, kaupgjalds og
verðiags, sem átt hefur sér stað
að undanförnu. Á hinn bóginn
er jáfnframt nauðsynlegt, að
þjóðin mikli ekki fyrir sér þau
vandamál, sem hún þarf að leysa
og efli þannig vantrú og von-
leysi einmitt, þegar hún býr við
betri kjör og líður betur en
nokkm sinni fyrr. Sé kröfum nú
stillt í hóf ög kraftar þjóðarinn-
ar sameinaðir til nýrra átaka, til
upp byggingar og aukinnar fram-
leiðslu, er ríkisstjórnin þeirra
skoðunar, að unnt sé á tiltölu-
lega skömmum tíma að vinna
bug á því misræmi, sem um
stund hefur myndazt á milli
framleiðslugetu þjóðarinnar arfn-
ars vegar og neyzlu hennar og
fjárfestingar hins vegar. Ríkis-
stjórnin stefnir að því að ná
þessu marki, án þess að nokkur
samdráttur þurfi að eiga sér
stað í neyzlu, miðað við það,
sem nú er og án þess að breyt-
ingar verði í gengi íslenzku
krónunnar“.
Eysteinn Jónsson (F) kvað ríkis
stjórnina hafa valið ófriðarleið-
ina með þessu frumvarpi. Að
dómi Framsóknarflokksins hefði
ríkisstjórnin átt að halda þver-
öfugt á málum. Taldi E. J. að
leysa mætti
vanda efnahags-
málanna m e ð
því að fallast
á kaupkröfur
verkalýðsfélag-
anna, 1 æ k k a
vexti, auka út-
lán og að örva
framkvæmdir.
Áleit E.J. að rík-
isstjórninni hefði verið full-
komlega ljóst, hið sainna ástand
í efnahagsmálum þjóðarinnar
fyrir kosningar, en hefði leynt
því, til þess að geta setið á-
fram við völd. E. J. minntist á
þau áikvaúði frumvarpsins, er
ógi’ltu alla þá samninga og
verkfallsboðanir, sem gerðax
yrðu á meðan frumvarpið væri
til meðferðar á Alþingi. Taldi
hann slík ákvæði ekki hafa við
lög að styðjast og engin for-
dæmi væri fyrir slíkxi lagasetn-
ingu. Að lojsum skoraði E. J. á
ríkisstjórnina að gefa út yfirlýs-
ingu um að lög þessi yrðu aðeins
látin gilda til áramóta og ekki
framlengd.
Gylfi Þ. GísIason viðskipta-
málaráðherra kvað vandann sem
steðjaði að þjóðinni vera trví-
þættan. Annarsvegar hefði það
jafnvægi sem náðsi hafði í við-
skiptum þjóðarinnar við önnur
lönd á árunum 1961 — ’62 rask-
azt á þessu ári og nokkur
greíðsluhalli væri nú fyrirsjáan-
legur. Hallinn stafaði af því að
aukninig framkvæmda og neyzlu
hefði verið mun meiri en aukn-
ing þjóðarframleiðslunnar en
þessa aukningu væri hinsvegar
að rekja til hinina miklu launa-
hækkana sém hefðu átt sér stað
í fyrra og á þessu ári. Ef stöðva
ætti þessa þróun yrði tvennt að
koma til. í fyrsta lagi yrðu laun
að hætta að
aukast hraðar en
þj óðarframleiðsl
an. í öðru lagi
yrðu rnenn að
sannfærast u m
að gengi krón-
unnar yrði varð-
veitt og verðlag
héldist stöðugt.
Þetta kvað við-
skiptamálaráðherra vera m.egin
rök fyrjr því að nú væri nauð-
synlegt að festa kaupgjald og
verðlag um sinn.
Breytingar á tekjuhlutföllum
Hinn þátturinm sem hann
hefði minnzt á í upphafi, kvað
viðskiptamálaráðh. vera breyt-
ingu á tekjuhllitföllum í land-
inu sem hefði átt sér stað á
undanfömum árum. Það væri
staðreynd að raunverulegar tekj-
ur allra láunþega hefðu ekki
vaxið jafn mikið. Hinar tekju-
lægri stéttir hefðu ávallt orðið
undir í baráttunni um hækkað
kaup.
Leiðin til að hækka laun
hi-nna tekjulægstu væri því ekki
fólgin í því að 'hækka kaup-
taxta þeirra, heldur yrði það að
gerast fyrir atbeina ríkisvalds-,
ins, svo sem með skatta og út-
svarsívilnunum, aukningu al
mannatrygginga og með ýmsum
öðrum félagslegum ráðstöfunum
t. d. stuðningi við húsbygging-
ar efnalítils fólks. Þessar ráð-
stafanir' væru nú til athugunar
hjá ríkLSstjórninni.
Lúðvík Jósepsson (K) sagði að
ríkisstjómin hefði stigið sitt
fjandsamlegasta spor í samskipt-
um síinum við verkalýðshrcyf-
ingu 1 a n d s i n s
með þessu frum-
varpi. Hér væri
verið að boða
misrétti að hálfu
ríkisvaldStns,
þar seim ýmsir
launahópar, svo
s e m opinberir
starfsmenn,
blaðamenn o g
bændur hefðu fengið kjör sín
leiðrétt á sl. sumri en nú ætti
að banna kauphækkun til ann
arra launþega. Fullyrti L. J. að
gengið yrði framhjá þessum lög-
um og þau alls ekki virt. L. J.
kvaðst álíta að ríkisstjórnin
gæti gert ýmsar ráðstafanir til
að draga úr dýrtíð og örðug-
leikum útflutningsframleiðslunn-
ar t. d. með því að fella niður
söluskattinn og afnema tolla á
þörfum hennar. Taldi ræðumað-
ur að lokum, að með þessu frum
varpi væri verið að knýja verka-
lýð landsins til að leysa sín
vandamál eftir „öðrum“ leiðum.
Hannibal Valdimarsson (K)
færði að mestu lSytiþau sömu
rök gegn frumvarpinu og Lúð-
vík Jósepsson. —
Hér væri um of-
beldi að ræða og
alþýða landsins
mundi a 1 d r e i
þola slíkt. Ræddi
H. V. um kjara-
dóm og átaldi
ríkisstjórninni
óbeimt fyrir að
hafa leyft svo
mikla hækkun á iaunum opin-
berra starfsmanna. Fór H. V.
sérstaklega hörðum orðum um
þá launahækkun, sem æðri em-
bættismenn ríkisins hefðu feng-
ið. Rakti H. V. síðan gang við-
reisnarinnar og taldi að gengis-
lækkunin 1960 hefði verið mesta
gengislækkun í sögu þjóðarinn-
ar og að vaxtahækkunin sama
ár hefði einungis verið gerð
fyrir „braskaralýð“ landsins.
Bjarni Benediktsson, dómsmála
ráðherra, sagði að Hannbal
Valdimarsson sem var félaigs-
málaráðherra 1956 hefði átt við
svipaðan vanda að glíma og nú.
En viðbrögð hanshefði þá verið
allt önnur nú nú. Þá hefði Hanni-
bal Valdimarsson þáv. félags-
málaráðherra gefið út bráða-
birgðalög u m
festingu kaup-
gjalds og verð-
lags. Efni þeirra
laga hefði þó
gengið lengra en
þ a ð frumvarp,
sem nú væri til
u m r æ ð u, þar
s e m launþegar
voru s v i p t i r
kauphækkun, sem þeir voru þeg-
ar búnir að fá. Einnig hefði
fresturinn í bráðabirgðalögum
frá 1956 staðið yfir í 4 mánuði,
en nú væri farið fram á tveggja
mánaða frest. Sagði dómsmála-
ráðherra, að núverandi ríkis-
stjórn, ef hún þyrfti fordæma
við, þá þyrfti ekki annað en að
leita í þetta dæmi. Ráðherrann
sagði, að á árinu 1956 hefði verið
við sama vandamál að etja og
nú þ.e.a.s víxlverkanir milli
kaupgjalds verkalýðsins og land
búnaðarvörurverðsins. Hér væri
því ekki um neitt nýtt vanda-
mál að ræða og heldur ekki ný
viðbrögð. Rakti ráðherranm síðan
hvernig ríkisstjórnir á undan-
förnum árum hefðu brugðizt við
þessum vanda og sýndi fram á
að viðbrögðin væru og hefðu
ætíð hin sömu.
Innbyrðis barátta
verkalýðsfélaganna
Dómsmálaráðherra minntist á
kaupgjaldsbaráttu verkalýðsfé-
laganna og sýndi fram á, að hún
hefði ekki náð tilætluðum ár-
angri, þar sem þeir tekjulægstu
væru alltaf verr staddir eftir
hverja kauphækkun. Það yrði
að viðurkenna, að eftir núgild-
andi skipan Alþýðusambands ís-
lands, hefði það ekki úrslita ráð
um meðferð þessara mála eða
samningsákvarðanir h v e r j u
sinni. Ríkisstjórnim hefði leitað
fyrir nokkrum mánuðum til Al-
þýðusambandsins um samstarf
til þess að fá hækkað kaup ein-
göngu fyrir lægstu launaflokk-
ana. Alþýðusambandið hefði svar
að því til, að það hefði ekki ráð
yfir þessu, Og taldi, að slíkt
væri á valdi hinna einstöku fé-
laga. Og það væri vissulega skilj--
anlegt, sagði ráðherrann að ein-
stök félög vildu ekki fela Al-
þýðusamibandinu þetta vald, með
an það væri eins uppbyggt og
nú er. En afleiðingin af því, að
enginin einn aðili kemur fram
fyrir hönd verkalýðshreyfingar-
innar væri sú að kaupgj aldsbar-
áttan væri að verulegu leyti inn-
byrðis barátta félaganna sjálfra.
Ríkisstjómin réði ekki kjaradómi
Vegna ummæla Hannibal
Valdimarssonar um kjaradóm,
þar sem hann hefði gefið í skyn,
að ríkisstjórnin hefði ráðið nið-
urstöðudómsins, lýsti dómsmála-
ráðherra því yfir að hér væri '
farið með algjörlega rangt mál.
Það hefðu verið frjálsir dómar-
ar, óháðir öllum, sem að þessari
niðurstöðu komust með réttu eða
röngu og eitt fyrsta skilyrðið,
sem þeir áttu að gæta var, að
fhiða við kaupgjald annarra
stétta, þannig að hækkanir til
emfbættismanna áttu að vera leið-
rétting, en ekki lyftistöng til
nýrra almennra kaupþækkana.
Þetta væri beinlínis boðið í lög-
um um kjaradóm, sem» enginn
þiingmaður hefði greitt atkvæði
gegn, á sínum tíma. Hannibal
Valdimarsson og sumir flokks-
bræður hans hefðu að visu setið
hjá en það var vegna þess að þeir
töldu, að þessi ]þg gengju ekki
nógu langt. Þingmenn Alþýðu-
bandalagsins og Framsóknar-
flokkurinn hefðu á sínum tíma
krafizt mun hærri launa handa
opinberum starfsmönnum, en nið
urstöður dómsins urðu,
Hiins vegar teldu þeir nú, að
opinberir starfsmenn hefðu feng-
ið ofmiklar kauphækkanir.
Fundur V.R. síuddi ein-
dregið stefnu stjórnar
Á MEÐAN á verkfalli prentara
stóð var gefið út fjölritað blað,
sem néfndist „Verkftdl“. í því
var m.a. mjög ranglega skýrt
frá fundi, sem Verzlunarmanna-
félag Reykjavíkur efndi til að
Hótel Sögu 6. nóvember sl. Fund
ur þessi, sem var mjög fjölmenn-
ur, fylgdi eindregið þeirri stefnu,
sem stjórnir VR og LÍV höfðu
tekið um að fresta verkfallsað-
gerðum. 't
Á fundinum komu fram þrjár
tillögur, þar á meðal tvær, sem
efnislega voru eins og fyrri mót
mæli stjórnanna, en tillaga Fi-am
sóknarmanna fól í sér vítur' á
stjórn VR fyrir að fresta verk-
falli jafnframt því sem heimtað
var að vinnustöðvun yrði boð-
uð á ný. Framsóknarmenn víttu
sérstaklega í ræðum sínum á
fundinum formann VR, Guð-
mund H. Garðarsson og formann
LÍV, Sverri Hermannsson. Til-
laga Framsóknarmanna og mál-
flutningur fékk engan hljóm-
grunn meðal fundarmanna og
sáu þeir þann kost vænstan að
draga tillögu sína til baka. Þar
sem hinar tvær tillögurnar voru
efnislega samhljóða, varð það að
samkomulagi meða tillöguflytj-
anda að sameinast um aðra til-
löguna, og var hún samþykkt
einróma.
Á fundi kvöldið áður, sem hald
inn var í deild samvinnustarfs-
manna í VR höfðu Framsóknar
menn beitt sér fyrir því að sam-
þykkt var að athugaðir yrðu
möguleikar á stofnun nýs, stétt
arfélags - fyrir samvinnustarfs-
fólk í Reykjavík og Landssarh-
bands samvinnustarfsmanna. —
Með vísan til þessa samþykkti
hinn fjölmenni fundur VR með
yfirgnæfandi meirihluta atkvæða
að beina þeirri áskorun til fé-
laga sinna í deild samvinnu-
starfsmanna að endurskoða af-
stöðu sína.
Malllutningsstofa
Guðlaugur Þor.aks on
Einar B. Guðmundsson
Guðmundur Peturssot
Aðalstræti 6. — 3. hæð