Morgunblaðið - 23.11.1963, Blaðsíða 20

20
MORCU N BLAÐIÐ
Laugardagur 23. nóv. 1963
GAVIN HQLT:
IZKUSYNING
-— Hr. Tyler? endurtók
M’sieu’ Clibaud taugaóstyrkur.
— Auðvitað . . auðvitað. Já, það
var dálítill hlutur, sem . . . . Ég
talaði við félaga yðar, hr. Joel
Saber, í síma. Þér lítið ekki út
eins og spæjari. Það er ágætt!
Mikill kostur!
— Þér þekkið kannski ekki
marga spæjara? sagði ég. —
Hvernig ættu þeir að líta út?
— Fyrirgefið þér, sagði hann.
— Það gleður mig að sjá yður.
Meira en það. Þér verðið ágætur
í þetta. Enginn grunar yður, og
það er einmitt eins og það á
að vera. Þér komið til að líta á
vörurnar mínar. Þér hafið áhuga
á þeim sem innkaupamaður. Ég
ætla að segja, að þér séuð frá
útflutningsfirma, n’est ce pas?
Hann var ákafur og það skein
út úr röddinni, en ég hafði á til-
finningunni, að hann væri að
hugsa um allt annað. Ég sagði
honum, að ég hefði ekki hunds-
vit á útflutningi eða neinu öðru
í sambandi við kjóla.
— Bíðið andartak, sagði hann.
— Ég ætla að fara upp með
yður.
Ég reyndi ekki einu sinni að
skilja, hvað hann átti við með
þessu. Ég beið bara. Hann fór
bak við stigann, en ég labbaði
yfir gólfið til þess að líta betur
á málverkin. Gólfábreiðan var
eins og mjúkur, fjaðurmagnaður
mosi og meira en það. Þetta var
eins og að ganga á öryggisnetí
loftfimleikamanns. Eða næstum
eins.
Myndin var ekki eftir lista-
manninn, sem ég hélt hana vera
eftir.
Snögglega datt mér í hug, að
þetta væri allt saman skripa-
leikur og ekki annað, en sú hug-
mynd kom mér bara ekkert áleið
is. Jafnvel þótt listaverkin væru
svikin, voru húsgögnin og allur
útbúnaður þarna margra pen-
inga virði, og mér datt í hug,
að það væri alveg óþarfi fyrir
Joel félaga minn, að fara neitt
að stilla reikningnum í hóf. Það
var greinilegt, að hér var nógur
auður fyrir hendi.
Ég færði mig að stiganum og
tók mér stöðu þar, fyrir framan
eina höggmyndina. Rétt að baki
mér voru bogadyr bak við stig-
ann og lágu út í bakherbergi.
Ég færði mig að annarri högg-
mynd og heyrði mannamál bak-
sviðs. önnur röddin var Clibaud,
en hina átti búðarstúlkan, sem
ég var nú búinn að heyra, að
var kölluð Gussie. Þó að ekki
væri hægt að kalla það neinn
hávaða, þá var það greinilegt,
að stúlkan var eitthvað áköf og
talaði frönsku, og eitt eða tvö
orð, sem ég gat heyrt, fengu
mig til að hlusta betur. Hún
var reið út af einhverri ávísun,
sem Ciibaud hafði gefið ein-
hverri Sally, og mér skildist, að
sama Sally væri býsna langt frá
því að vera fín dama. Eða, bein-
um orðum sagt, þá var Sally
ekki annað en dræsa, að því er
Gussie taldi, og ef Clibaud hefði
manns hug en ekki merar, væri
hann búinn að losa fyrirtækið
við hana fyrir löngu.
Svar Clibalds var eitthvað á
þá leið, að Gussie skildi alls
ekki, hvernig ástatt væri. Ef til
vill hefði hann hagað sér
heimskulega, en hefði hann efnj
á að láta þetta verða að
hneyksli? Nei, nei, nei, fyrir alla
muni yrði að forðast hneyksli!
En Gussie var hin versta
Þetta er til skammar, sagði hún.
— Stelpan er skepna! Fjárkúg-
ari! Einhvern daginn skal ég
klóra úr henni glyrnurn'ar.
— Nóg af þessu! Röddin í
CUbaud hækkaði um heila átt-
und. — Haltu þér saman og hugs
aðu um þitt eigið verk!
Svo heyrði ég, að fortjalds-
hringir voru dregnir snöggt eftir
stönginni, og ég varð þess var,
að M’sieu’ Clibaud var kominn
til mín. Ég varð þess einnig var,
að nokkurt hik kom á hann, er
hann sá mig, og hann vaggaði
sér á hælunum, hræddur um, að
ég hefði heyrt það, sem fram
fór. En ég varð niðurstokkinn í
höggmyndina, sem fyrir framan
mig var, eða lét sem ég væri
niðursokkinn í listaverkið — og
vonandi hefur mér tekizt það.
Clibaud jafnaði sig og kom til
mín. Hann vantreysti mér þá,
en var að reyna að átta sig. Ef
út í það var farið, hafði þessi
senna með Gussie farið fram á
frönsku , og þessi þefari, sem
hann var að leigja, var sennilega
ekki mjög frönskulærður. Hann
ákvað að prófa það.
Hann sagði, taugaóstyrkur: —
La sculpture vous intéresse,
m'sieu’?
Stundum getur verið gott að
kunna ekki tungumál — það er
aldrei að vita.
— Hvað eigið þér við? sagði
ég.
— Afsakið, sagði hann, og það
var eins og honum létti stórum.
- Ég var að spyrja, hvort þér
hefðuð áhuga á höggmyndum.
Þér eruð kannski listfræðingur?
— Lítið um það, sagði ég. Ég
var bara að líta á þessar fallegu
Hann lýsti sund-samkomunni í
Cliveden. Hann sagðist hafa
komið heim til Wards í Wimpole
Mews, nokkrum sinnum, aðal-
lega er þar voru samkvæmí, en
einu sinni eða tvisvar hafði hann
hitt Christine þar eina. Hann
hafði skrifað henni nokkrar
stuttar orðsendingar, en þær
hefðu verið alveg meinlausar.
Hann minntist á skohríðarmálið
og sagðist hafa grun um, að
Christine væri í eiturlyfjum.
Hann sagðist hafa fengið að-
vörun um, að blöðin hefðu náð
í sögu, þar sem hún skýrði frá
sambandi sínu við hann, og
kynni einnig að nefna þar
Ivanov, að því viðbættu, að
hann væri rússneskur njósnari.
Profumo sagðist muna, að
þegar Sir Norman Brook hefði
varað hann við Ward (9. ágúst
1961) hefði hann gefið í skyn,
að öryggisþjónustan mundi
reyna að fá Ivanov í þjónustu
sína. (Yfirmanninum datt í hug,
að Profumo væri að vona, að
öryggisþjónustan hefði Ivanov
þegar í þjónustu sinni, og kynni,
öryggisins vegna, að biðja blöð-
in að birta ekki söguna). Yfir-
maðurinn tjáði Profumo, að þjón
ustan hefði ekki ráðið Ivanov
til starfa, og minntist Profumo
þá ekki frekar á þetta atriði. En
yfirmaðurinn þóttist geta skilið,
að tilgangur Profumos með
þessu væri að fá fram „D-bann“
eða eitthvað annað til að stöðva
birtinguna, en sú von varð að
engu.
(III) Skýrslur berast öryggis-
þjónustunni fyrst um samband
Profumos við Christine.
Dagana 28. og 29. janúar 1963,
voru fleiri skýrslur að berast
öryggisþjónustunni frá leyni-
legri heimild, sem talin var áreið
anleg um Ward og starfsemi
höggmyndir. Mjög skrautlegt.
— Það er nauðsynlegt vegna
viðskiptavinanna skiljið þér,
sagði hann. — Sjálfur hef ég
nú meiri smekk fyrir öðru. Ef
þér eruð tilbúinn, hr. Tyler, ætla
ég að fara Ineð yður upp. Við
tölum þar við vinkonu mína, og
hún mun segja yður, hvað við
viljum fá gert.
Hann beiti mér á framdyrnar,
opnaði þær fyrir mig og við
gengum út á gangstéttina í
Dallysstræti, út í bjart sólskinið.
Hann var berhöfðaður og bar
tvo kjóla á handleggnum.
II.
Við fórum ekki langt. Aðeins
út úr búðinni.og inn um næstu
dyr á húsinu. í forstofunni var
stór leigjendaskrá, svört með
hvítum stöfum. Clibaud fór með
mig að lyftu, sem var lengst inni
í ganginum, og ýtti á hnapp.
Ekkert skeði, svo að hann reyndi
aftur. Þarna var uppgangur
með lágum stigum, sem lágu
kring um lyftuna. Ég gaf í skyn,
að ég gæti vel gengið, en Cli-
baud vildi ekki láta undan.
Hann hallaði á sér hnappinn,
rétt eins og þungi hans hefði
meiri áhrif. Hann var reiður. —
Einhver fábjáninn hefur skilið
hurðina eftir opna- æpti hann.
— Ég vil ekki ganga: Ég skal
ekki ganga!
Loksins glumdi í hurðinni ein
hversstaðar fyrir ofan okkur, og
lyftan kom niður, hægt og hægt.
Svo stanzaði hún þannig, að það
minnti mest á árekstur bíla, og
hávaxinn maður kom út.
Reiðin blossaði upp í Clibaud.
— Nú, svo það ert þú! öskraði
hann. — Þú hefur víst ekkert á
móti því, að allir aðrir fái að
bíða þinna hentugleika. Þú skil
ur alltaf lyftuna eftir opna, þeg-
hans. Nú heyrði þjónustan það
í fyrsta sinn, að Profumo var
sagður að hafa átt mök við
Christine Keeler. Henni var til-
kynnt, að Ward hefði sagt, að
stúlkan hefði fengið margar
heimsóknir af Profumo og af
rússneska ráðunautinum, Ivanov
37
höfuðsmanni. : að Profumo hefði
siðar átt langvarandi kunnings-
skap við Christine Keeler og tvö
eldheit ástarbréf til hennar,
af honum hefði hún afhent Sun-
day Pictorial; að Rússarnir væru
svo vissir um, að hneykslismál
væri í uppsiglingu, að Ivanov
hefði verið skipað að fara, 29.
jan. 1963. (öryggisþjónustan
vissi þegar, að Ivanov ætlaði að
fara þennan dag). Þess ber að
gæta, að Ward sagði oftar en
einu sinni að hann hefði sagt
öryggisþjónustunni frá samband
inu, fyrir svo löngu sem 12. júlí
1961, en ég er sannfærður um,
að hann hefur ekkert sagt um
það, og að hún hafi nú fyrst
heyrt þess getið.
(IV) 1. febrúar 1963 —
Mikilvæg ákvörðun.
Að morgni 1. febrúar 1963 at-
hugaði yfirmaður þjónustunnar
þessar skýrslur, og nokkrir æðii
undirmenn hans með honum, og
hann gerði þessa mikilvægu
ályktun: Það er ekki í verka-
hring öryggisþjónustunnar að
rannsaka þessi mál. Ástæður
hans voru þessar:
(1) Hann taldi það hugsan-
legt, að Christine Keeler
hefði verið hjákona Profum-
ar þú ferð inn í skrifstofuna að
taka póstinn þinn. Ef þetta
kemur oftar fyrir, skal ég klaga
þing!
Hávaxna manninum virtist
vera skemmt. Höfuðið á honum
var þunglamalegt á velvöxnum
líkamanum. Hann var laglegur
maður, enda þótt hann væri
þunglamalegur. Hann glotti til
Clibauds, en svaraði engu —
gekk aðeins út.
Clibaud varð náfölur í framan.
Þegar við vorum komnir inn í
lyftuna, skellti hann hurðinni
aftur og rak fingurinn í hnapp-
inn fyrir fyrstu hæð, Við hefð-
um getað gengið þetta á sex sek-
úndum.
Lyftan skalf og vagganði og
stanzaði aftur með miklu glamri.
Hann opnaði innri hurðina og
dvaldi fyrir mér andartak. Hann
os, en taldi það ekki hlutverk
öryggisþjónustunnar að kom-
ast að því, hvort svo væri eða
ekkL Þetta væri persónulegt
mál, sem öryggisþjónustan
ætti ekki að láta til sín taka
(2) Það kæmi öryggisþjón
ustunni við, ef Profumo væri
í félagi um hjákonu við rúss-
neskan flotaráðunaut — ef
það þýddi sama sem að upp-
lýsingar gengju þeirra á
milli fyrir milligöngu henn-
ar. En nú var Ivanov farinn
úr landi, svo að engin hætta
var á ferðum í bili. Og það
var engin ástæða til að halda,
að neinar upplýsingar hefðu
farið á milli, fyrir atbeina
stúlkunnar.
Hvernig sem einkalíf Pro-
fumos kynni að vera, þá var
hann trúverðugur hermála-
ráðherra, og engin ástæða til
að halda, að hann hefði gefið
neinar leynilegar upplýsing-
ar. Eina öryggisatriðið var
það, að eitthvað hefði borizt
frá Ward til Ivanovs. Og hvað
þetta snerti þá hafði Sir Nor-
man Brook aðvarað Profumo
og það var engin ástæða til
að halda, að hann hefði ekki
sinnt þeirra aðvörun.
Því var það, að 1. febrúar 1963
gaf yfirmaður öryggisþjónust-
unnar út þessa mikilvægu fyrir-
skipun:
„Þar til öðruvísi verður
fyrirskipað, skal ekkert sam-
band hafa við hóp Wards, eða
neinn annan utan hans um
þetta mál. Ef aðrir leita sam-
bands við okkur, gerum við
ekki annað en hlusta".
(V) Heimsókn í forsætis-
ráðuneytið.
Að kvöldi 1. febrúar 1963 kom
mikilvæg símahringing frá for-
sætisráðuneytinu til öryggisþjón
©PIB
canmwcEN
sagði: — Ég vil, að þér gerið
yður ljóst, að þetta er stranglega
okkar í milli. Það má ekkert
hneyksli verða og ekkert má
komast í hámæli.
*— Við fáumst ekki við annað
en trúnaðarmál, sagði ég. — En
þetta verður að vera heiðarlegt.
Við vinnum ekki í trássi við lög
regluna.
— Lögreglan kemur þarna
hvergi nærri, fullvissaði hann
mig og hleypti brúnum. — Yðar
hlutverk er að finna sannanir.
Það er allt og sumt. Ef einhverra
framkvæmda verður þörf, sjáum
við um það. Lögreglan fær áreið
anlega ekkert með þetta að
gera.
Hann leit á kjólana, sem voru
á handleggnum á honum og
hleypti aftur brúnum.
ustunnar. Yfirmaðurinn var
farinn, og því fór næsti undir-
maður hans á vettvang. Einka-
ritari forsætisráðherrans sagði
honum frá hringingu frá hátt-
settum manni við blað eitt, sem
tjáði honum, að stúlka nokkur
hefði selt blaði sögu, þar sem
meðal annars væri getið um
Profumo og rússneskan sendi-
ráðsmann. Einkaritarinn sagðþ
að hér væri augsýnilega sama
sagan, sem þeim hefði áður bor-
izt og þeir komu sér saman um,
að fyrsta skrefið ætti að vera
það að ná í Profumo og fá að
vita, hvort nokkuð væri satt i
sögunni. Einkaritarinn kvaðst
mundu tilkynna það forsætisráð
herranum og svo siðameistaran-
um (Nánar um þetta í 8. kafla).
Þess ber að gæta, að tilgangur
einkaritarans var einfaldlega að
segja öryggisþjónustunni af þesa
ari hringingu frá blaðinu og fá
hverjar þær upplýsingar, sem
honum (einkaritaranum) væru
nauðsynlegar til að tjá forsætis-
ráðherranum. Tilgangur hanf
var ekki sá að biðja öryggis-
þjónustuna um skýrslu, eins og
sumir gætu ráðið af orðum for-
sætisráðherrans í neðri málstof-
unni 17. júní 1963. Öryggisþjón-
ustunni skildist ekki, að hún
ætti að gefa neina skýrslu, né
heldur, að neins frekar væri af
henni krafizt í bili.
(VI) 4. febrúar 1963.
önnur mikilvæg ákvörðun.
í millitíðinni hafði einn starff
maður öryggisþjónustunnar út-
búið skýrslu, og hún kom fyrir
yfirmanninn 4. febrúar 1963, og
hann sagði sjálfur, að þessi
skýrsla væri full spámannlegr-
ar skyggni. Hún er mikilvæg og
birtist því hér í heild:
Skyrsla Dennings um Profumo-máliö
COSPER_________________________________________________ios*.
— Þegar ég var áttræður haf'ði blaðamaður viðtal við mig
og þá sagði ég frá öllu saman.