Morgunblaðið - 30.11.1963, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
r
Laugarfogur 30. nóv. 1963
UNGUR bandairískur ferða-
maður vakti undrun Hollend-
inga um daginn. Þeir voru að
halda upp á 50 ára afmæli
„Friðarhallarinnar“ í Haag
og voru að vonum allsboltix
við það tækifæri. Þar gaf
meðal annars á að líta gyllt-
ar litsteinamyndir, fögur mál-
verk af látnum dómurum,
táknrænar, hvítar marmara-
AlþjóSadómstóllinn á rökstólum.
Dómstóll þjóðanna
styttur og leyndardómsfullar
myndir dregnar á veggina. En
hinn bandaríski gestur virtist
hafa mestan áhuga á að
skoða tékkávisun upp á eina
milljón og 500.000 dollara,
sem Andrew Carnegie hafði
áritað og gefið til að reisa
höllina. Gesturinn var þó lik-
lega ekki skyldur honuim? Jú,
reyndar, svaraði gesturinn,
Henry Carter Carnegie. —
Thomas, langafi hans, var
bróðir Andrews Carnegie.
Sjálfur er Hem-y Carnegie 28
ára að aldri.
Það var þó fleira en ættar-
áhugi, sem dróg hann til Frið-
arhallarinnar, bætti Henry
Camegie við í skyndi. Hann
er lögfræðingur, en höllin er
aðsetur Alþjóðadómstólsins í
Haag. „Maður fær það á til-
finninguna, að það sé ekki ó-
áþekkt að standa frammi fyr-
ir þeim rétti og Hæstarétti
Bandaríkjanna", sagði Car-
negie.
Áhugi Carnegie á Alþjóða-
dómstólnum er sameiginlegur
möngum lögfræðingum. Á ó-
róatímum gefur Alþjóðadóm-
stóllinn mannkyninu einna
beztar vonir um frið og reglu
í heiminum. En það getur þó
verið ýmsum erfiðleikum
bundið. að þær vonir ræti&t.
Þótt dómstóllinn væri stof-n-
aður, til að setja niður deilur
með þjóðum, þá hefur hann
enga lögreglu til að fram-.
fýlgja dómum sínuim, og auk
þess getur hann ekki fjallað
um deiluimál, nema báðir
deiluaðilar viðurkenni dóms-
vald hans. Það er því ekki
undrunarefni, hversu fá deilu
mál hann hefur jafnað, heldur
hitt, að á 18 árum hefur hann
kveðið upp 13 úrskurði, sem
hafa haldið velli.
Ýmsir dómsúrskurðir
Alþjóðadómstóllinn er arf-
taki annars eldri dómstóls
með svipuðu nafni. Eftir fyrri
heimsstyrjöldina, settu Banda
menn á fót fastan dómstól um
alþjóðlegan rétt, og kom hann
saman í síðasta sinn stuttu eft
ir seinni.heimsstyrjöldina. Af-
salaði hann sér þá dómsvaldi
E.A.BEEG
Verkfærin
sem endast
BIT-TENGUR eru með
(érstöku lagi sem gefur
eukinn kraft ...
berg's
•$•:• SPORJÁRN
:•:•§
BERG'a
boltaklippur
•X*?

berg’s
[:$:• KOMBINASJÓNS-TENGUR
Agætur
eldhóshnifur

sínu á lögformlegan hátt, til
þéss að rýma fyrir Alþjóða-
dómstólnum núverandi, sem
stofn.settur var af Sameinuðu
þjóðunum.
Alþjóðadómstóllinn er skip-
aðúr 15 dómurum, af mismu-n
andi þjóðerni. Þeir eru kosnir
af Sameinuðu þjóðunum til 9
ára tímabils og hafa 25.000
dollara í laun, skattfrjálsa.
Til að tryggja sjálfvirkni
dómsskipunarinnar, er ráðn-
inigatímanum svo hlutað, að 5
dómendur ganga úr dómi
þriðja hvert ár. Líkt og í
Hæstarétti Bandaríkjanna,
ræður meirihluti dómenda úr-
slitum, en hverjum dómenda
er frjálst að skila séráliti. —
Dómstóllinn gegnir tveimur
mismunandi hlutverkum. —
Hann setur fram „ráðgefandi
skoðanir", þegar þess er ósk-
að af Allsherjarþingi Samein-
uðu þjóðanna, Öryggisráðinu,
eða einhverri annarri hinna
mikilvægari deilda Sam-ein-
uðu þjóðanna. Og — sem
æðsti dómstóll þjóða, sker
hann úr deilumálum milli
þjóða, sem lagðar eru fyrir
hann af viðkomandi stjórn-
um.
Fram til þessa tíma, hefur
aðeins einn af úrskurðum
hans viðkomið Bandaríkjun-
um. Það var flókin deila milli
Bandaríkjanna og Frakklands.
sem snerist um rétt franskra
yfirvalda í Marokkó til að
þrengja að bandarískum inn-
flutningi þangað, skattleggja
bandaríska borgara þar og
draga bandaríska borgara fyr-
ir rétt í Marokkó. Alþjóða-
dómstóllinn féllst á sumar af
kröfum Bandaríkjanna, en
hafnaði öðrum. Af öðrum úr-
skurðum dómstólsins má
nefna:
1. Noregi var veittur réttur
til að færa út fiskveiðiland
helgi sína, þrátt fyrir mót-
mæli Breta.
2. Columbíu var ekki talið
skylt að framselja Perú
hinn vinstrisinnaða stjórn-
málaleiðtoga, Victor Ra-ul
Haya de la Torre, sem
hafði leitað griðastaðar í
sendiráli Colombíu í Lima.
3. Bretar urðu að ganga til
samninga við Grikki og
sæta úrskurði gerðardóms
í skaðabótamáli, sem grísk
berg’>
•::•::: sláturhnifur
Htd ttutta bil milli kjilka og midpúnktt tanga* *:»X*
fjnnar gcrir har.dtakið 10 finnum kraftmciral $•:•:
► n ji:§:
> 8AHCO framteiðsla ííx
Umbob: Þórður Sveinsson & Co. hf.
ur skipaeigandi hóf gegn
Bretum.
4. Portúgölum var dæmdur
réttur til að fara um ind-
verskt land til yfirráða-
svæða sinna í Indalndi.
5. Eyjar á Ermarsundi til-
heyrðu Bretum, ekki
Frökkum.
6. Umdeilt landamærásvæði
á Niðurlöndum, tilheyrði
Albaníu ollu á herskipum
þeirra.
Yfir 30 ríki — þar af ekk-
ert kommúnistaríki — hafa
skuldbundið sig til að játast
undir skilyrðislaust dómsvald
Alþjóðadómstólsins um hvert
það ágreiningsefni, sem rísa
kann í framtíðinni. Þeirra á
meðal eru: Bretland. Frakk-
land, Kanada, Indland, Japan,
margar hinna smærri þjóða
Vestur-Evrópu og S-Ameríku.
Bandaríkin ganga hins vegar
ekki svo langt. Þau áskilja
sér rétt til að ákvarða sjálf,
hvaða mál hljóti eðli sínu
samkvæmt að heyra undir inn
anríkisdómsvald Bandarikj-
anna, en ekki Alþjóðadóm-
stóllinn.
Þetta breytingarákvæði,
sem kennt er við öldunda-
deildarþingmanninn Conally
frá Texas, takmarkar aðild
Bandaríkjanna að Alþjóðadóm
stólnum. Og samkvæmt gagn-
kvæmni og „gjalda líku líkt“
reglum alþjóðlegra laga, þá
veitir Conally-ákvæðið hverri
þjóð, - sem á í deilum við
Bandaríkin, rétt til að áskilja
sér' slíka innanríkislögsögn
um viðkomandi mál. þótt
Bandaríkin vilji skjóta mál-
inu til Alþjóðadómstólsins.
Friðarhöllin í Haag, þar sem
Alþjóðadómstóllinn situr.
Belgum, ekki Hollending-
um.
7. Hindúamusteri á landa-
mærum Thailands og Cam
bodia tilheyrði Cambodia,
og Thailendingar urðu að
draga til baka vopnaðan
varðflokk. sem þeir höfðu
staðsett þar.
í öllum þessum tilvikum þá
hlýddi sú þjóð, sem málinu
tapaði, úrskurði. dómstólsins.
Samkvæmt stofnskrá Samein-
uðu þjóðanna eru meðlimir
þeirra skyldir að hlíta úr-
skurðum dómstólsins, og
þeim verður ekki áfrýjað.
Einnig er kveðið svo á í stofn
skránni, að ef þjóð uppfylli
ekki þær skyldur, sem Al-
þjóðadómstóllinn leggur henni
á herðar, geti hinn málsaðil-
inn kvartað til öryggisráðs-
ins, sem geti þá „gripið til að-
gerða til að framfylgja dóms-
úrskurðinum". Aðeins 1 eitt
skipti hefur þjóð ekki farið
eftir úrskurði dómstólsins, og
var það raunar fyrsti úrskurð
ur hans. Albanía neitaði að
greiða Bretum tildæmdar
skaðabætur, vegna skemmda,
sem tundurdufl undan strönd
Vaxandi öryggi í heiminum
Þegar maður íhugar, hvern-
ig Alþjóðadómstóllinn eæ upp
byggður, þá er erfitt að koma
auga á, hvað fylgjendur Con-
ally-ákvæðisins eru hræddir
við. Núverandi forseti dóm-
stólins, Bohdan Winiarski frá
Póllandi, er að vísu kommún-
isti, að nafninu til, en. hann
hefur aðeins eitt atkvæði af
15, og forsetatímatoil hans
rennur út í febrúar næstkom-
andi. Eini kommúnistinn til
viðbótar, er dómari frá Rúss-
landi. Hinir1 dómararnir eru
frá Bandaríkjunum, Bret-
landi, Frakklandi, Ítalíu,
Grikklandi. Aratoíska sam-
bandslýðveldinu, Japan, For-
mósu, Ástralíu, Mexíkó,
Perú, Panama og Argentínu.
1 febrúar munu dómendur
frá Panama og Argentínu
víkja fyrir nýlega kjörnum
dómendum frá Pakistan og
Senegal.
Margir bandarískir lögfræð
ingar, sem eru hlynntir sem
víðtækastri lagagerð um al-
þjóðleg málefni, hafa mælt
eindregið með því, að Banda-
ríkin felldu úr gildi Conally-
ákvæðið. Við 400 alþjóðlega
samninga, frá því er seinni
heimsstyrjöldinni lauk, hafa
samningsaðilar skuldbundið
sig til að hlíta úrskurði Al-
þjóðadómstólsins um ágrein-
ingsefni, sem kynnu að rísa
um samninginn. Á síðustu ár-
um hafa Frakkland og Ind-
land fellt úr gildi sin ,.Con-
ally-ákvæði“.
Árið 1945 gaf lögfræðinga-
nefndin, sem vann að stofnun
dómstólsins, eftirfarandi yfir-
lýsigu: „Þess er fastlega
vænzt, að dómsvið Alþjóða-
dómstólsins muni smátt og
smátt stækka. Þar sem sú von
virðist smátt og smátt vera að
rætast, þá ættu íbúar heirns
að geta sett vaxandi traust á
lög og rétt“.
(Úr ,,Time“)
Bátur til sölu
Vélbáturinn Emma II VE 1, 42 smálestir að stærð,
er til sölu með eða án veiðafæra. Sömuleiðis fiski-
hús. Allt í 1. flokks standi. Verð og skilmálar mjög
hagstæðir. Nánari upplýsingar gefur:
EIRÍKUR BJÖRNSSON, Hótel Skjaldbreið
Herbergi nr. 7 eða Ingólfur Eiríksson, Vest-
niannaeyjum. Sími 761.
VILHJÁLMUB ÁRNASON hrl
TÓMAS ÁRNASON hdl.
LÖGFRÆÐISKRIFSTOFA
IbiuiarbankahúsiiHi. Simar Z463S 09 16307
PILTAR,
EF ÞlÐ EIGIP UNNUSTUNA
ÞÁ Á'ÉG HRINOANA /WV /
fy7rf<9/? /Js/mrqsion\ (
/fo'atefraef/ S \