Morgunblaðið - 30.11.1963, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ
i
Laugardagur 30. nóv. 1963
GAVIN HOLT:
IZKUSYNING
— Þér getið verið aiveg rólegar. Ég ber aldrei slúðursögur, ég
bý bara til nýjar.
Þegar út kom, var ég næstum
búinn að renna beint á Claud-
ine og majórinn. En á síðasta
augnabliki kannaðist ég við káp
una stúlkunnar og hörfaði aftur
inn í dyrnar. Eg hafði búizt við,
að þau gengju eftir götunni, sam
an eða hvort í síniu lagi, en þau
höfðu þá stanzað alveg við dym
ar, og þegar ég stóð þarna óséður,
voru þau ekki nema nokkur fet
frá mér, en veggjarhornið á milli.
Þau virtust í þann veginn að
skilja, og ég gerði mitt bezta að
reyna að líta út eins og slæping-
ur, sem hefði ekkert sérstakt fyr
ir stafni.
Benton Thelby talaði:
— Hafðu engar áhyggjur,
heyrði ég hann segja. — Láttu
mjg alveg um það, og þá verður
allt í lagi. Farðu bara og varaðu
Wally við. Segðu honum, að ég
skuli hringja undir eins og ég er
búinn að ganga frá öllu. Við verð
um að vera viss um það í þetta
sinn. Ekkert fálm út í bláinn.
Hvenær þarftu að vera komin í
þessa sýningu á morgun?
— Klukkan tvö, sagði hún. —
Við byrjum sýninguna klukkan
þrjú.
— Þá get ég ekki hitt þig fyrr
en annað kvöld. Sú gamla fer úr
skrifstoíunni sinni klukkan fjög
ur eins og vant er. Skelltu kjóln
um og loðkápunni í skápimn hjá
henni Linu, svo skal ég lauma
þeim út. Thelby glotti við til-
hugsunina. — Hún er þægilega
innréttuð, þessi skrifstofa, sagði
hann, og enginn verður neins
var.
— Eg er ekkert hrifin af þessu,
Benny, sagði stúlkan, kvíðin.
— Þú verður það, þegar pen-
ingarnir fara að koma veltandi
til okkar, sagði hann og glottið
varð að hlátri. — Þetta er engin
hætta ef þú bara ferð varlega,
en það verðurðu líka að gera.
Og varaðu þig á henni Josette
Lacoste. Hún er bölvuð ótukt og
undirförul eins og fjandinn
sjálfur. Ef hana færi eitthvað
að gruna, væri hún vís til að
hlaupa með það í Clibaud. Og
þá myndi sú gamla frétta það og
þá væri úti um mig. Hún mundi
sparka mér frá sér auralausum.
— Það er það, sem ég er hrædd
ust við. Mér gerir það ekkert til.
Eg hef engu að tapa.
Hann hló að henni. — Eg
ætla mér nú ekki að tapa neinu.
Jæja, skrepptu nú og segðu
Walfy fréttirnar. Eg verð að
þjóta aftur í skrifstofuna.
Þau fóru nú út undan veggn-
um og hún kvaddi hann. Til von
ar og vara fór ég lengra inn í
dyraganginn, en samt gat ég
heyrt svar hans: — Bless á með
an Sally. Reyndu að vera hress
og hvergi hrædd.
Sally! Þarna kom það.
Þegar ég kom fram í sólskinið,
var hún að ganga skáhalt yfir
götuna, áleiðis tii Bond Street
Hinn hrausti majór hafði horf-
ið, en þó ekki með kaðalgaldrin-
um, sem Indverjar kunna. Þarna
var sem sé mjó smuga yfir í
Dallysstræti, og mér varð lítið
fyrir að álykta, að hann hafði
horfið þangað. Eg hugsaði nú
ekkert frekar um hann í bili —
horfði ekki einu sinni inn í smug
una, um leið ég ég gekk fram
hjá henni. Sólin gerði loga úr
rauða háirnu á Sally, og Sally
var það, sem ég hafði mestan
áhuga á í bili.
Auðvitað hefði ég átt að geta
hugsað mér, að öll þessi nöfn
væru uppgerð: Claudine, Jos-
ette, Adrienne, Ginette. Fyrir-
tæki, sem kallar búðarstúlkuna
konar við þær Lizzie og Susi-ar,
ver.deuse, verður að gera sams-
sean það hefur í þjónustu sinnL
V.
Þetta var ágætis gönguveður.
Sally stikaði einbeitt í áttina tii
Piccadilly og virtist ekki hafa
áhyggjur af neinu í heiminum
út yfir yfirlitinn sinn. Hún leit
inn í einar tvær búðir og ég leit
þá inn í aðrar búðir. Svo sneri
hún tii hægri inn í hliðargötu,
og ég náði að horninu nákvæm
lega nógu snemma til að sjá
hana hverfa inn í skrifstofubygg
ingu. En lengra en að horninu
mátti ég ekki fara. Þó að ég sé
sæmilegur í eltingaleik, gat ég
samt ekki gert mig ósýnilegan,
og að fara að elta nokkurn inn
í svona litla byggingu, var sama
sem að gera allt að engu. Og að
minnsta kosti var ekkert upp úr
því að hafa, því að ég gat ekki
elt stúlkuna í lyftunni, eða fylgt
henni svo fast eftir, að ég sæi
í hvaða skrifstofu hún færi. Nei,
ég varð að láta mér nægja götu
númerið hjá þessum dularfulla
Wally. Seinna var hægt að rann
saka húsið nákvæmar, ef á þyrfti
að halda. í bili var ég sáttur á
að láta þetta gott heita og eftir
láta Sally Mayfair. En svo datt
mér í hug, að ég gæti eins vel
athugað, hvað hún tæki fyrir
næst, svo ég faldi mig. í dyra-
ganginum á móti og beið.
Eftir fáar mínútur kom hún út
aftur, og ég var feginn að hafa
ekki verið of bráðlátur, því að
sjálfur Wally var með henni í eig
in persónu. Að minnsta kosti
þóttist ég viss um, að þetta væn
hann og enginn annar, og þá
hefði ég lokið mikilvægum þætti
Enda þótt ég viðurkenni póli-
tíska þýðingu almenningsálits,
sem þannig kemur fram, hex' ég
ekki séð mér fært að fara eftir
því í rannsókn minni. Mér virt-
ist það óheiðariegt gagnvart ráð
herranum, sem um var að ræða.
Því að það þýðir sama sem, að
ef hann verður fyrir svona sögu-
sögnum, þá leggist á hann sú
skylda að sanna sakleysi sitt —
sem getur verið erfitt fyrir
hvern sem er — auk þess sem það
er andstætt því, sem við teljum
rétt vera. Það er fullsiæmt að
heimta af nokkrum manni, að
hann svari ákæru, sem byggð er
á sögusögnum — ákæru þar
sem enginn er ákærandinn, þar
sem engin smáatriði etru fram
færð, þar sem vitnin bera oftar
en ekki það, sem þau hafa heyrt
aðra segja, og þar sem ekki er
hægt að víxlspyrja þau. Og þó
væri ennþá verra, ef einstak-
lingur þyrfti að afsanna orðróm,
iþegar enginn vitnisburður kem-
ur fram gegn honum.
Þegar svo er ástatt hef ég haft
þessa rannsóknarferð: Ef til
minnar vitundar kemur upplýs-
ing eða efni, sem bendir til
hættu fyrir öryggið, þá þarf
ég fyrst að athuga, hvort það
sé nægilega mikilvægt til að fá
nánari reiður á því. Ef svo virð
ist, verð ég að hitta þann, sem
fyrir orðrómnum hefur orðið og
heyra, hvað hann hefur um hann
að segja. Eftir að hafa hlustað á
hann, verð ég að íhuga, hvort
hægt sé með réttu að segja, að
þarna komi fram upplýsingar,
sem bendi til þess, að öryggi
þjóðarinnar hafi verið eða muni
verða stofnað í hættu. í stuttu
máli: eru upplýsingarnar þann-
verks míns. Þá hefði ég ekki ein
ungis komizt að þjófnaðaráformi
Thelbys majórs, heldur og komið
auga á mikilvægan meðvitara,
eða þá milligöngumann, og gæti
þekkt hann aftur síðar, hvenær
sem værL
Þetta var laglegur og velbúinn
ungur maður. Svo vel og smekk
lega klæddur, að hann gæti hafa
skipt við skraddarann minn.
Hann leit alls ekki út eins og
neinn glæpamaður, en eins og
Lombroso eða einhver annar
spekirtgur hefur bent á, þá er
ekki til neitt sérstakt glæpa-
mannaútlit. Eg hef sjálfur séð
morðingja, sem maður hefði
ekki hikað við að trúa fyrir
barnsvöggu, ef dæma hefði átt
eftir svipnum einum. Og þegar
ég leit á Wally, varð ég hrygg-
ur. Og þó enn hryggari þegar
ég leit á Sally. Það gat vel ver-
ið, að hún væri bæði kjaftfor
og uppstökk, en mér fannst samt
ekkert illt vera til í henni. Hún
hafði aðeins látið ginnast að
fjárvoninni hjá Benny, fantinum.
En skepna og kúgari? Því gat
ég bara ekki trúað. Hún var
hugsunarlaus sakleysingL sem
fantur hafði náð í net sitt og á
morgun mundi hún ánetjast hon
um fyrir alvöru. Þá hefði hún
ekki annað upp úr því en skömm
ina, auk brottrekstrar úr atvinnu
sinni.
En hvernig yrði hún rekin,
þegar hún hafði þegar sagt upp?
Eg hætti að hugsa um þetta en
horfði á hana. Wally talaði með
alvörusvip og hún stóð þarna í
dyrunum og hlustaði á hanin.
Svo komu þau út á gangstéttina
og horfðu eftir götunni til beggja
handa. Sally hristi höfuðið,
Wally yppti öxlum og strauk
hendi yfir beran kollinn, rétt
eins og hann héldi, að hárið á
honum væri að fara úr lagi. Svo
gekk hann með henni að horn-
inu. Þau litu enn til beggja
handa á Bond Street. Og enn
ig vaxnar, að ég mundi í dómara
sæti leggja þær fyrir kviðdóm?
(IV) Innihald þessa hluta
skýrslunnar.
Eg hef reynt að rainnsaka all-
ar sögusagnir, sem mér hafa bor
izt samkvæmt þessum megin-
reglum. Og ég verð að láta í ljós,
að í engu tilvikinu hef ég fund-
ið ástæðu til að halda, að öryggi
rxkisins hafi verið stofnað í
hættu. Hér hefði ég viljað ljúka
starfi mínu, en ég finn, að ef ég
43
gerði það gæti ég átt á hættu að
vera sagður reyna að leyna sann
leikanum, og þá gæti verið hætta
á því að sögusagnirnar héldu
áfram að ganga, ef þær eru ekki
hraktar. Þessvegna hef ég í þeim
greinum, sem hér koma á eftir,
gert grein fyrir gangi rannsókna
minna. En ég hef viljandi sleppt
öllum grunsemdum, sem ekki eru
nægilega studdar upplýsingum,
og eins ósiðsemi og vítaverðri
hegðun, sem ekki er hættulegt
örygginu, því að ef ég færi að
elta það allt yrði rannsókn mín
að galdranornaveiðum, svipuð-
ust McCarthynefndinni í Banda-
ríkjunum, þar sem fólk er for-
dæmt fyrir umliðnar syndir, sem
betra væri að gleyma og fyrir-
gefa. Eg held, að slíkar rann-
sóknir á einkalífi manna væru
andstyggð í auguxn flestra með
þjóð vorri.
var höfuð hrist og öxlum yppt.
Svo hlógu bæði og skildust síð-
an hlæjandL
Já, vitanlega voru þetta hvort
tveggja forhertir þrjótar, sem
létu sér ekki allt fyrir- brjósti
brenna. Líklega mundu þau
enda sem gluggaþjófar. Eða kann
ski var eitthvað í þessu öllu,
sem ekki vildi koma heim og sam
an?
Eg horfði á Wally hverfa inn
í gren sitt. En þegar ég flýtti
mér eins og ég gat niður á hom-
ið aftur, sá ég, að mér lá ekk
ert á. Sally labbaði í hægðum sín
um, eins og hún hefði alla eilífð
ina til umráða, horfði inn í hvern
búðargiugga, og einu sinn kom
hún meira að segja að sama
glugganum aftur, til að athuga
nánar eitthvað, hem hafði geng
ið í augu henni.
Það var erfitt að elta hana,
þegar hún fór svona að, og loks
Eg sný mér því að athuga sögu
sagnirnar í smáatriðum. En ég
hef látið ógert að nefna nöfn
þeirra einstaklinga, sem fyrir
sögusögnunum hafa orðið; og
ætti það ekki að skipta neinu.
Þeir, sem hafa heyrt sögusagnirn
ar eða haft þær eftir, munu hæg
lega geta þekkt persónurnar eft
ir lýsingu, og ég vona að þeir
lesi líka það, sem hrekur sögu-
sagnirnar. Þeir sem ekki hafa
heyrt sögurnar eiru betri eftir.
Þeir þurfa ekkert að lesa.
25. KAFXI
SÖGUSAGNIR SPROTTNAR
BEINT AF PROFUMOMÁLINU
Þessar sögusagnir spruttu flest
llr af því, að Stephen Ward hitti
marga menn, sem áberandi voru
í opinberu lífi. Suma hitti hann
í Cliveden, suma við störf sín
sem beinalæknir (þar sem hamn
var talinn mjög fær), og suma
við það að teikna andlitsmyndir
af fólki. Enda þótt hamm hitti þá
þannig fyrir tilviljun, var hann
í viðræðum sínum síðar meir,
vanur að tala um þá eins og þeir
væru nánir vinir hans. Ungu
stúlkurnar, sem hanm hafði í
kringum sig, voru hreyknar af
að vera með mamni, sem hefði
svona fín sambönd. Og þegar þær
síðar meir voru að segja dagblöð
unum sögur sinar, vcnru þessi
nöfn gagnleg til að gera þær út-
gengilegri.
Miklar sögusagnir gengu rétt
áður en ég hóf rannsókn mína.
Hinn 18. júní 1963, birti framskt
blað langa grein, sem það kvað
vera frá London og hafði fyrir-
sögnina: „Enn hafa ekki allir
fastagestir í sundlaug dr. Wards
komst ég að þeirri niðurstöðu, að
það hefði enga þýðingu. Hún var
sýnilega á leið til Clibaud aft-
ur, og ég gat ekki átt það á
hættu að láta taka eftir mér, svo
að ég beygði inn í tóbaksbúð og
lét hana halda áfram. Þegar ég
kom út aftur, með nýja og vand
lega valda pípu í vasanum, var
hún horfin sjónum. Eg hafði
tíma til að fá mér eitt glas 1
viðbót og leggja eina eða tvær
spurnimgar í viðbót fyrir af-
greiðslustúlkuna. Eg flýtti mér
í krána. Eg beygði hratt fyrir
hornið, en þá stanzaði ég smöggt.
Sally!
Ef hún flaug ekki beinlínis á
mig, þá vamtaði að minnsta kosti
ekki mikið á það. Hún tók sér
stöðu beint fyrir framan mig, og
hún var folcvond, að það var
eims og loðnan risi á kápunni
henmar.
— Til hvers eruð þér að elta
mig? spurði hún.
verið kaffærðir". í greininni
kom blaðið með allar sögusagn-
irnar, sem þá gengu, hæfilega
kryddaðar. Þessu blaði er dreift
í Bretlandi og immihald þess varð
kunnugt. Þegar eftir að ég hóf
ramnsókn mína, skrifaði ég ráðs
manni þess og innti hann eftir
staðreyndum, sem greinim byggð
ist á, og bað um að verða settur
í samband við Lundúmafréttarit
ara þess. En ég hef ekkert svar
fengið. Eg hef nú ekki í hyggju
að leggja neitt sérstaklega upp
úr þessari illkvittnislegu grein,
en hinsvegar hefur hún inni að
halda svo þægilega upptalmingu
á sögusögnunum, að ég mun
birta hér úrdrátt úr hemnL
(I) „Ofsalega ásökunin"
Þetta franska blað ásakaði for
sætisráðherramm og amnam nafn
greindan ráðherra um pólitískt
afbrot, sem sé „að breiða yfir
Keelermálið“. Þessi ásökun var
algjörlega tilhæfulous. En það er
ekki aðalatriðíð. Þegar blaðið
barst til Englamds, sögðu sumir,
sem það hofðu lesið, að þetta
væri „ofsaleg ásökun" gegn þess
um nafngreinda ráðherra (en
kannski hafa þeir verið limir i
frönskunni). Áheyrendur þeirra
lögðu þetta þannig út, sem um
kymferðismál hefði verið að
ræða, eins og venjulega er gert,
og sögðu, að ráðherra hefði gerzt
sekur um ósiðlegt athæfi við
smádrengi. Þannig komst sagan
af stað. Þetta var fáránleg ásök
um, eins og allir vita, sem ráð-
herrann þekkja. Og vitanlega
var hún gjörsamlega tilhæfulaus
en hún sýnir vel, hvernig sögu
sagnir geta sprottið upp.