Morgunblaðið - 03.12.1963, Side 6

MORGU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. des. 1963
*
Á frakka og blankskóm
eftir Guðmund Gíslason Hagalín
Þessi mynd var tekin í Ariington kirkjugarðinum í Washing-
ton sl. fimmtudag, er frú Jacq ueline K'ennedy lagði blóm á
leiði manns síns. Fremst á myndinni má sjá eldinn eilífa, sem
brennur við gröf forsetans látna.
SÍÐAN í haust hefur Alþýðu-
blaðið öðru hverju birt greinar
um bókmenntaleg efni eftir Ólaf
nokkurn Jónsson. Þótt margir
menn séu á íslandi, sem heita
þessu nafni, þykir mér líklegt,
að þetta sé sá hinn sami og á
undanförnum árum hefur skrif-
að í ýmsis blöð og tímarit um
bókmenntir, því að Alþýðublaðs-
greinarnar virðast sverja sig í
ættina við önnur skrif þess Ólafs.
Þeim, sem birtar hafa verið í Al-
þýðublaðinu, hefur verið skorinn
þar stakkur af nokkurri viðhöfn,
og læt ég mér til hugar koma,
að höfundinum falli það ekki
miður, því að allt, sem eftir hann
hefur sézt, hefur frekast bent í
þá áttt, að þar fari nú svo sem
maður, sem ekki þykist þurfa að
biðja afsökunar á, að hann sé „á
frakka og blankskóm.“ „Varið
ykkur,“ sagði karlinn, „að ég
labbi ekki ofan á ykkur: ég er á
dönskum skóm!“
Fyrir fám dögum rakst ég í
dóti mínu á Alþýðublað frá 8.
október sl. Ég hafði tekið blaðið
frá og síðan gleymt því. En í því
er grein eftir Ólaf Jónsson, að
vanda mjög virðulega staðsett.
Greinin er ekki löng, en hins
vegar mundu engar ýkjur að
segja, að hún sé lengri en þörf
krefur, því að staðreyndirnar,
sem þar koma fram, eru svo fyr-
irferðarlitlar, að heita má, að
þarna séu frakkinn og blank-
skórnir einir á ferð.
Staðreyndirnar eru þessar —
og ekkert þar fram yfir:
Den norske bokklubben hefur
gefið út bók, sem heitir Nordisk
poetisk árbok. í henni eru sýn-
ishorn norrænna ljóða, sem út
komu í fyrra. Þó er færeysk ljóð-
list sett hjá. Sænsku, dönsku og
norsku ljóðin eru birt á frum-
málinu, en þau, sem ort voru á
finnsku og íslenzku, hafa verið
þýdd. Þau finnsku hefur Nils-
Börje Stormbom þýtt á sænsku
og ívar Orgland þau íslenzku á
nýnorsku. Norska skáldið Paal
Brekka hefur skrifað formála
bókarinnar. Slík bók á að koma
út árlega, og tilgangurinn er
góðra gjalda verður og auðskil-
inn.
En þá eru það frakkinn og
blankskómir, státin sérvizka höf-
undar, sem lýsir sér í smekklausu
og óeðlilegu orðfæri, hlálegum
rökvillum og borginmannlegum
og drýldnum staðleysum.
Greinin heitir „ljóðalestur" —
og gefur þetta heiti rangar og
allt of hátíðlegar hugmyndir um
efni greinarkornsins. Þá er það
orðið „sýnishornabók" og tal höf-
undar um stefnu í „yrkingum",
en trúlega er það orð notað í
samúðarskyni við olnbogabörnin
færeysku. Höfundur kallar út-
gáfu bókarinnar eitt þeirra sam-
norrænu „uppátækja", sem vert
sé að taka með „heilum“ fögn-
uði, og bókmenntalegur „sam-
gangur“ Norðurlandanna hefur
honum virzt of „fátæklegur,“
enda tekur hann það fram, að
„venjulegur" danskur, norskur
eða sænskur lesandi sé oft „sinn-
aður fyrir það,“ sem „kann“ að
vera að gerast úti í „stóru lönd-
unum.“ Bókmenntir Norðurland-
anna eru tvímælalaust „hverjar
fyrir sig útkjálkabókmenntir í
Evrópu, en enginn þarf að bera
kinnroða fyrir hlut Norðurland-
ahna í heild heimsbókemnntanna,
svokallaðra.“ Og takið nú eftir:
„Því skyldi maður ætla, að bók-
menntir Norðurlandaþjóðanna
sættu áhuga, hefðu áhi'if, ættu
markað hver hjá annarri. (Let-
urbr. mín, G. G. H.) í næstu
málsgrein ræðir hann um bók-
menntamenn, sem „eitthvað eru
sinnaðir fyrir samnorrænu." Síð-
ar í greininni tekur höfundur svo
til orða, að hann segist ekki ætla
að „skemmta með skoðanahaldi,“
og þegar hann svo hefur lokið
algeru innskoti, andvarpar hann
og segir: ,Núnú, nóg um ólundar-
efni.“
Bragð er að . . .!
Og nóg mundi nú komið af
dæmum um státna sérvizku i orð-
færi — og málleysur, rökleysur
og smekkleysur, sem trúlega eru
hennar afkvæmi.
En þá eru eftir nokkrar drembi
legar staðleysur.
Þá er greinarhöfundur hefur
vikið að því, að málið tálmi Dön-
um, Norðmönnum og Svíum við
lestur bókmennta nánustu granna
sinna og frænda, segir hann:
„Þetta þykir okkur fslending-
• Þankar
Tveir, setm nefna sig „SIG-
URSTEF“ til samans, senda Vel
vakanda eftirfarandi bréf og
hafa gefið því ofangreint nafn.
Velvakandi hefur ekki aðstöðu
til þess að dæma um réttmæti
ýmissa ummæla þeirra, sem
eru vægast sagt all'hörð gagn-
rýni á vissa veitingastaði. Að
sjálfsögðu er forsvarsmönnum
þeirra staða heimilt rúm til
andsvara hér í dálkunum.
„Um hvítasunnuna síðast-
liðna stakk imgur frarmaks-
samur piltur upp á því við fé-
laga sína að leggja upp í úti-
legu og anda að sér tæru og
heilnæmu sveitaloftinu yfir
helgina. Þjórsárdalurinn varð
fyrir valinu, eins og frægt er
orðið.
Frétt sú, að hópur ætlaði í
Þjórsárdalinn, barst eins og
eldur í sinu meðal ungling-
anna í bænum. Enda lá straum
urinn þangað yfir hvítasunn-
una. Þar bar á ölvun, eins og
gefur að skilja, þar sem ung-
lingar, ekki síður en fullorðið
fólk safnast saman og heíur
ekkert til skemmtunar, sem
getur kallazt, og þá einkennist
allt af eirðarleysi, sem hefði
e_kki orðið, ef skipulagt hefði
um furðu sæta, sem erum læsir
á norsku og sænsku eftir að hafa
lesið svolitla dönsku í barna-
skóla.“ Sleppum því, sem er hjá-
kátlegt við orðalagið, en höllum
okkur að þeirri fullyrðingu, að
íslendingar séu læsir á norsku og
sænsku að loknu námi í barna-
skóla. Sú fullyrðing er fjarstæða.
Menn eru ekki einu sinni læsir
á dönsku að því námi loknu, og
þeir, sem hafa unnið í bókasöfn-
um, hafa sannreynt, að afarerfitt
er að fá þorra manna, sem les
dönsku ,til að lesa bók á sænsku.
Þá telur frakkamaðurinn það
„hæpið tiltæki“ að „láta mann-
inn“ — þ.e. ívar Orgland þýða
íslenzku ljóðin á nýnorsku. Svo
kemst hann þá út í hugleiðingar
um, hvort ekki mundi henta að
prenta þau á íslenzku með prósa-
þýðingum neðanmáls! .... Hon-
um hefur víst fundizt eitthvert
kusk falla á frakkann og blank-
skóna um leið og hann hafði orð-
að þessa hugmynd sína, því að
svo segir hann: „Ef nauðsynlegt
telst að þýða íslenzku ljóðin til
að þau séu lesendum sæmilega
aðgengileg — væri þá ekki rétt
að fá þau þýdd á eitthvert það
mál, sem venjulegum lesanda ut-
an Noregs (og sumum norskum)
er skiljanlegra en islenzka?"
Hann segir ennfremur: „En ný-
norsk mállýzka er því miður
verið, eins og gert var 5 Þóm-
mörkinni, en þá sá Æskulýðs-
ráð um skemmtiatriði. Það gaf
góða raun, og má vonast til,
að svo verði næsta sumar.
© Ekki aukin höft
Sökum drykkiuóláta þeirra,
sem voru ? Þjórsárdai, var
skipuð nefnd, er skyldi rann-
saka málið og koma með til-
lögur til úrbóta. Txllögurnar
komu, og voru á þann hátt, að
höftin voru aukin á sviði á-
fengismála. Er þetta mesta
skyssa hjá nefndinní; með aukn
um höftum verður því meira
farið bak við iög'n, en það
gefur ekki góða raun að selja
lög, sem menn gjarnan brjóta.
Með sama áframha.’d', koma
smátt og sma'í aftur bannáiín
alræmdu yfir ísiendinga.
Myndi því ekki gefa fcetri
raun að slaka svoliuð á höft-
unum, svo að betra yrði að
fylgjast með því, sem fram
vindur, svo að það yx'ði hægt
að gera ákvarðani'' í sambandi
við áfengismá'in.
Fólki innan 21 árs aldurs er
yfirleitt ekki hleypt inn i vin-
veitingastaðina. Hjón, sem git't-
ast xmg, hann t.d. 23 árs, bún
18-20, geta ekki farið saman út
ámóta skiljanleg venjulegum
skandínavískum lesanda og t. d.
íslenzka og færeyska.“
Þegar ég las þennan blankskó-
aða þvætting, datt mér í hug at-
vik frá þeim árum, sem ég ferð-
aðist hverfi úr hverfi í mörgum
fylkjum Vestur- Suður- og Aust-
ur-Noregs og flutti erindi um ís-
land og íslendinga. Einu sinni
að skemmta sér. Væri ekki
réttara að lækka aldurstak-
markið niður x 18 ára. Þegar
fólki irman 21 árs er neitað um
inngöngu á vínveitingastaðina,
er afsökunin; „ví»iiausu“ stað-
irnir eru fyrir ykkur. Þar er
átt við Þórscaíé, Breiðfirðinga-
búð og Alþýðuhúskjallarann. Á
þessum stöðum er svoköiluð
vetrargarðsmenning alisráð-
andi, sem allir kannast við.
Eftir hvern dansleik í Þórs
café er lögregluvörður fyrir
utan, og veitir oft á tíðum ekki
af. Húsakynnin í Breiðfirðinga
búð eru vart mannsæmandi,
og einnig er eldhættan mikil.
Væri því ekki betra, að fólk
sem orðið er 18 ára, fái ínn-
göngu í betri staðina, því þar
umgengst það eldra fólkið og
ætti því að læra að meðhöndla
vín á réttan hátt. Því maítæk-
ið segir: „Hvað ungur nemur,
sér gamall temur.“
• Of mikill þroskamunur
Svo er Lídó ofarlega í nug-
um manna, sem fjalla um
vandamál unglinga. En ætli að
þeir hafi kynnt sér ástandið
þar? Á þeim stað skemmta ung
lingar á aldrinum 16-18 ára
sér, en þangað er ekki bjóð
kom ég síðla dags í smábæ einn,
átti að flytja þar erindi um
kvöldið. Mér hafði verið útveguð
vist í litlu gistihúsi, sem var eign
roskinnar ekkju. Hún kom að
máli við mig og spurði, hvort ég
flytti erindi mitt á norsku. Ég
svaraði því játandi. Hún kvaðst
þá mundu koma og hlusta á mig,
Framh. á bls. 14
andi unglingum allt upp 5 21,
árs að skemmta s-Ar, því að
á þessum árum er þroskamun-
urinn mjög mikill.
Skemmtisibaðurinn Lídó var
ætlaður unglingum til að e>ða
kvöldstund þar við dans og
aðra skemmtun, án áfengis. En
staðurinn hefur misst sinn
fyrri ljóma, vetrargarðsmenn-
ingin hefur haldið innreið sina.
Hvort heldur má kenna ungling
unum sjálfum um það, eða
húsráðendum, er þetta átakan-
legt.
Greinarhöfundar komu f LJdá
rúmlega 11 að kvöidi laugar-
dagsins 2. nóvember og langar
til að nefna nckkur dæmi serrj
betur mættu íara.
a) Sóðaskan ir fram úr hxífL
b) Afgreiðs’.nn með afbrigð-
um léleg við matbanr.n.
c) Allmargir '.xrtust undir á-
hrifum áfengis
© Ófögur lýsing
Bréfarusl, sælgæli og vind-
lingastubbar lágu sem hráviðl
um öll góií Jafnvel kiósett-
pappír var hirgað og þangað
um stigapa'U-, i. Sjaldan var
hreinsað úr öskufc''kkunúm. Ff
einhver æt'j'i að kaupa vi3
matbarinn, sx harux afgreiðslu-
stúlkurnar borðandi framan
við viðskiptavinina og svo
var varla hæft að fara frain
á afgreiðsiu. Þar að auki var
afgreiðslub- .'ðið allsóðalegt, ef
laust ekkert þurrkað af þvL
Ungt fól-r, sem þarna var
slangraði u n eiru' og undir á-
hrifum áfe’ig'S, og var sorg-
legt að sjá nvað tumar stúik-
urnar vonx oiðnar sjúskaðar
Eins og málin standa nú. er
ekkert skrítið, þótt unga ióik-
ið sé losaralegt. ]>að þarf að
gera róttækar breytingar cg
koma því ? kring, að skemmt-
anir miði að því að þroska
unglingana ug kenni þeim að
njóta heilbrigðar skemmturar,
Umhveríið lixfu.r mikil áhrif á
fólk. Væri því ekki úr vegi að
skipa skyntama nefnd til að
ráða bót á þessu vandamáli
allra tíma? Því fyrr, bví betra,
Virðingarfylist,
SIGbKSTEF“.