Morgunblaðið - 04.12.1963, Blaðsíða 17

17
MOkGUNBLAÐIÐ

í

aa> m I tfúfrl rw,i>‘;w,,,,,,i" f I

1 MiSvlkudagur 4. des. 1963
•fan á.
Að sumrinu þegair ekki er
hugsað til að nota skautasveLl á
Norðurtjörninn, getur aírennslis-
vatnið runnið út í, og gegnum
Norðurtjörnina, til sjávar og
|»annig hjálpað, til þess að halda
henni hreinni.
Með þvi vatnsmagni, sem hér
hefir verið lýst, eru fyrir hendi
um 13 millj. hitaeiningar á klst.
til þess að hita upp sjó frá 10
giráðum í 20 gráður og til þess að
mæta hitatapi á hinni 20 gráðu
heita blöndu, sem þá er gert ráð
fyrir að yrði í baðinu.
Til upphitunar sjávarins fara
2,5 millj. hitaeiningar, og verða
þá eftir um 10,5 millj. hitaein-
ingar til þess að vega á móti
kælingu vatnsins, vegna uppguif-
unar og annars hitataps til lofts-
ins.
Yfirborð vatnsins yrði, eins og
áður er sagt um 30.000 fenmetrar.
En hitastig þess, miðað við þá
reynslu, sem fengizrt hefir af úti-
laugum hér á landi í kringum 20
gráður á celcius, þrjá hlýjutsbu
mánuði ársins. Miðað við þetta
■tóran vatnsflöt moga samfcvæmt
erlendum reglum baða sig í einu
tólf þúsund og fimm hundruð
manns.
En með 140 lítra vatns- og
ejávarrennsli á sekúndu, eins og
gert er ráð fyrir, er endurnýjun-
in svo mikil, að hún myndi leyfa
eð 60 þús. manns böðuðu sig á
degi hverjum.
í>essi mikla vatnsendurnýjun
(ca. ein fylling á 3 dögum) gerir
baðið ákaflega hreinlegt, og er
varla þörf á að tæma laugina til
hreinsunar, nema vor og haust.
Eins miun tæpast þurfa að nota
klór. Sést bezt af þessu, hversu
ríflegt baðið er, miðað við nú-
verandi íbúatölu Reykjavxfcur og
pmhverfis.
Gera má ráð fyrir að lang-
mestur hluti baðgesta væru yfir-
Jeitt börn og unglingar, a.m.k.
virka daga. En um helgar, og ut-
an vinnntíma, virka daga, yrði
einnig aðsókn fullorðinna tals-
verð. Þá má og gera ráð fyrir,
að konur og böm myndu sækja
baðið veralega um miðbik og
eíðari hluta daigs.
Með þvi að lofthiti er hér yfir-
leitt lágur, eða tæpast yfir 10
gráður að sumrinu, er það til-
tölulega sjaldan sem almenning-
ut gietur notið sólbaða, svo
liokkru nemi.
Við erlenda baðstaði er hins
vegar sólar- og lofthiti það mik-
ill, að baðgestir geta notið mik-
fllar útivistar og hvíldar, að af-
loknu svölu og hressilegu sjó-
baði.
Þykir það hin bezta endumær-
!ng og hvild, sem hugsast getur,
að Iáta sól og loft leika um lik-
amann, að afloknu svalandi bað-
inu.
Þessar aðstæður er ekki hægt
að skai>a hér á landi, nema með
því eina móti að xiota rafmagns-
hitaða geislaofna til að verma
líkamann.
Rafmagnsgeislaofnar þ e s s i r
geta verið svipaðir venjulegum
rafmagnsofnum að gerð, aðeins
verði þeim komið fyrir á háum
•úlum, þannig að þeir varpi
geislahita sínum ofan á sandinn
og baðgestina.
Mætti koma ofnum fyrir I röð-
tim eftir endilangri baðströnd-
inni, eða hluta hennar og t. d.
þannig, að þeir liktust sólhlífum
þeiim sem mikið tiðkast við bað-
Btaði i suðlægum löndium. Gætu
þeir þá orðið, ekki aðeins til
gagns heldur og til prýði, bæði
að degi og eins þegar kvölda
tekur, þvi þá mætti einnig nota
þá til lýsingar. Að svo komnu
hugsast ofnar þessir vera um 10
að tölu, með 10 metra millibili,
en þvermál hvers þeirra um 5
metrar. Er þá gert ráð fyrir að
hver ofn vermi hringflöt uim 10
metra að þvermáli.
Ef slíkum rafofnum væri kom-
Ið fyrir við ströndina, tel ég að
unnt væri að nota baðið mun
lengur á ári hverju, með því að
það mætti þá að ósekju verða
allmiklu kaldara en ella. En hin
örfandi áhrif sjóbaðsins yrðu
þeim mun meiri, sem það væri
•valara, auk þess sem baðgestun-
um væri gert mögulegt að njóta
aólarljóss og útilofts meir en áður
befur tikaz.t hér á iandi.
Ég hef borið hugmynd þessa
um geislahitun á baðströndinni
undir þekkta brezka sérfræðinga,
er töldu hana mjög álitlega. Einn
ig ræddi ég við þá um gosbrunn-
inn, upplýsing hans að kvöldinu
dreyfingu vatnsins og afrennsli,
og féllust þeir á tilhögun þá sem
að framan er lýst.
Mér hefir eigi unnizt tími til
að afla upplýsinga um það,
hversu mikið rafmagn myndi
þurfa til geislaofnanna en hygg
að það muni vera um 50 kw á
ofn eða samtals uim 500 kw,
miðað við 10 ofna.
Rafmaignið ærtti að vera auð-
fáanlegt, a.m.k. sumarmánuðina,
og kostnaðarlítið, svipað og hita-
veituvatnið, þá tíma dagsins seim
ekki er verið að matreiða, því
að aðra tíma dagsins er raf-
magnssalan aðeins litið brot úr
mesta afkasrti rafveitunnar. —
Kostnaður við geislahitunina yrði
því aðallega stofnkostnaður og
viðhald. Hið sama gildir um
kostnaðinn vegna upphitunar
laugarinnar, að hann er mest-
megis stofnkostnaður og viðhald.
Þá skal síðast nefna, að korna
þyrfti upp við baðstaðinn bað-
húsi, þar sem unnt væri að hafa
fataskipti og fara í hreinsandi og
hressandi böð. Mætti gieyma föt-
in í fatapokum, eins og bezt hef-
ir gefizt í Bandaríkjunum, en
koma verðmætum í sérstaka
vörzlu.
í húsi þessu mætti einnig gefa
kost á gufuböðum, leirböðum,
eða öðrum þeim böðum sem hent
ug þættu. i>á mætti og hafa þar
hvíldarherbergi. í byggingunni
væri óhjákvæmilegt að framreiða
veitingar, bæði mat og drykk.
Þannig skyldi baðklæddum gest-
um unnt að kaupa sér mat og
hressingu á ströndinni, en öðr-
um baðgestum væri veitt í aðal-
veitingasal hússins, er hefði góða
útsýnisglugga út að vatninu. Ef
ihentugt þætti mætti láta álmu
af vatninu skerast inn í húsið
og koma þar fyrir pálmasal, með
veitingasvölum allt í kring. —
Mætti þá hafa þar dýfingar, sund
og skrautsýningar eftir ástæðum.
Ég skal ekki fjölyrða meir um
einstök atriði í gerð þessarar
byggingar, sem hugsast reist vest
anvert við Syðritjörnina, skammt
austan við Bjarkargötuna, ef bað-
ið yrði á þessum stað.
Hér skal nú birt áætlun um
kostnað við framangreindan bað-
stað, en þar sem hún er orðin 16
ára gömul má margtfalda upp-
hæðimar nokkrum sinnum!
Af fraimangreindu sést, að
helztu kostnaðarliðirnir eru tæm
ing og uppfylling baðskálarinn-
ar. Ef til vill má þó sleppa taem-
ingunni, sem er ekki nauðsynleg.
Hugsanlegt er að uppfylling sé
ekki eins dýr og þama er áætlað
Og kann jafnvel að muna all-
verulegu — eða allt að helmingi.
Að öllu samantöldu tel ég ólík-
egt að kostnaðurinn þurfi nokk-
urntíma að fara fram úr ca. 8
millj. krónum. Þá er þó ótalið
baðhúsið með veitingasölum, sem
er 70 metra langt, 20 rnetra breitt
og þrjár hæðir, sem myndi kosta
um 6 millj. Er þá gert ráð fyrir
að það rúmi á neðstu hæð um
3500 baðgesti í einu.
★
Heildarkostnaður við alla fram
kvæmd yrði þannig ca. kr. 14
milljónir. Verkið, sem um getur
að frarnan, má auðvitað fram-
kværna í áföngum.
Eftir að áætlun þessi var sam-
in var mér bent á að e.t.v. mætti
fá lóð fyrir baðstað í vatnsmýr-
inni, sunnan við Tjörnina og
sunnan og austan við það svæði,
sem nú er verið að fylla upp,
íraman við Háskólann.
Ef svæði þetta yrði valið,
mætti sleppa við allan uppgröft
og mestalla uppfyllinigu. Yrði þá
fyrst ákveðin lega og lögun baðs-
ins, en síðan yrði uppfyllingunni
haldið áfram umhvertfis það.
Loks væri borið þunnt lag atf
ofaníburði í fyrirhugaðan botn
baðskálarinnar og þar á eftir
lagður leirbotn og skál, er lyft-
Lst með iitlum halla til allra
hiða, svo sem 2 metra. Loks kæmi
50 om sandlag ofan á þessa skál,
eins og áður var lýst. Með því að
reisa baðstaðinn þarna, sparaðist
að mikhi leyti uppfylling botns
ims.
Gallarnir við að setja baðstað-
inn þarna eru hinsvegar að
mínu áliti þeir, að erfitt yrði að
koma fyrir nægilega myndarlegu
bað- og veirtingahúsi á þessum
stað bæði vegna flugvallarins og
útsýnisins til Hágkólahvertfisins.
En um þetta atriði ættu sérfræð-
ingar bæjarins að geta getfið hald
góðar upplýsingar.
Loks liggur þessi staður ekki
alveg ein vel við hjarta bæjarins
og fyrri staðurinn en ég tel það
hafa hina mestu þýðingu, að bað-
staður borgarbúa verði sem allra
aðgengilagastur, til þess að hann
verði sem allra fjölsóttastur og
komi þannig að sem mestu gagni,
fyrir sem flesta.
Má í því sambandi nefna, að
það tíðkast nú æ meir, að bað-
staðir séu reistir í skemmtigörð-
um í miðjum borgum. Loks má
búa til vötn í vatnsmýriimi, án
'þess að um baðstað sé að ræða,
og er slíkt kostnaðarlítið. Þá kem
ut og til greina staður neðanvert
við Öskjuhlíð, eins og núverandi
borgarstjórn hetfur benit á.
Baðstaður eins og hér hefir
verið lýst, myndi verða einhver
dýrmætasti heilsubrunnur hin-
um uppvaxandi æskulýð borgar-
innar og virðist mér það hið
mesta menningarmál að koma
honum upp hið fyrsta.
Vér íslendinigiar hötfum hvorki
nægilegan lofthita eða sjávarhita,
til að hér geti dafnað almennt
baðlíf. En vér höfum nú þegar
beislað bæði varma og raforku
í stórum stíl og getum hagnýtt
oss þessi náttúruöfl landsins,
með tiltölulega litlum viðbótar-
kostnaði, til þess að auka veru-
lega við lífsþrótt, heilbrigði og
gleði ailmennings.
★
Hér að framan hefur verið lýst
rtillögum Gísla Halldórssonar
verkfræings um byggingu og
fyrirkomu.lag upphitaðs sjóbaðs-
staðar í Reykjavík.
Tiilögur þessar byggðust á
rannsóknum og verkfræðilegum
athugunum og eru fullkomlega
raunhæfar. Þær vöktu á sínum
tíma (1947) mikla athygli bæjar-
búa, þótt ekki yrði úr fram-
kvæmdum. Mun bygging íþrótta-
svæðisins í Laugardalnum hatfa
iþótt nægilega mikið átak þótt
ekki væri ráðisrt í að byggja bað-
stað um leið.
Það ber þó að athuga að grund
vallar mismunur er á íþrótta-
svæði og hvíldarsvæði. Á sund-
laug og baðstað.
Bæði ungir og gamlir, konur
og karlar gætu notið hressingar
í hinum hlýja sjó og við varma
írá rafgeislaofnum, við baðstað
iþenna, þannig að líkast vsari því
sem komið væri suður á Majoroa,
en loftið þó svalandi og hressi-
legt að anda því að sér.
Baðstaður þessi yrði lang-
stærsti upphitaði sjóbaðstaður I
heimi og fyrir marigra hluita sak-
ir einstæður.
í bókinni „A ferð og flugi“
segir svo í forspá frá árinu 2000,
þegar höfundur kemur fljúgandi
frá Kaliforníu til Reykjavíkur:
„Úr lofti tekur maður fyrsrt
eftir blikandi vatnsspegli í mið-
biki bæjarins. En fannhvítur
vatnsstrókur stendur upp úr
miðju vatninu, líkt og geysisgos,
og frá honum fossaföll til ailra
hliða.
Er þetta hinn upphitaði sjó-
baðstaður borgarbúa með Geysis-
gosbrunninum, sem víðkunnur er.
Við baðstaðinn sést fjöldi fóiks
vera að báði og leik.
í kringum vatnið blasa við
grænar 'grundir og skrúðgarðar,
en um.gjÖrðina, mynda fannhvítir
skýjakijúfar 12—16 hæða. Hótel
Vínland við annan enda vatns-
ins, en Ráðhúsið við norðurend-
ann, eru glæsilegar bygging-
I ar.. “
BRÁÐABIRGAÁÆTLUN (1947):
Kostnaður við að dæla burtu leðjunni:
Ratfmagn ca. 70 kw x 350 x 0,50
kr./kwt......................... Kr.
500 m 8” pípur á 100 kr/m..... —
Rafleiðsla ................. —
Dæla........................... —
Aukalegt ...................... —
4 menn í 2 mánuði.............. —
Ýmislegur kostnaður
Bygging skilveggja milli tjam-
anna ..........................
Bygging baðskálar
Uppfylling (innif. grötftur,
og losun) ...................
70000 rúmm. á kr. 50/per rúmm.
10.500 rúmm. af leir á 75 kr. m3
20000 rúmm. af skeljasandi
á 75 kr...............
Útjöfnun, völtrun o. fl., fyllintgu,
leir og sandi .............
Ýmislegur kostnaður ófyrirséður
Heitavatnslögn o. fl.
Bygging gosbrunns .............
Pípuleiðslur ýmsar ............
Lokar ýmsir ...................
Dælur og mótor o. fl...........
Dæluhús .......................
Mæliáhöld Og sjálfvirk áhöld ..
Vinna við pípulögn o. fl.......
12.000,-
50.000,-
5.000,-
30.000,-
10.000,-
25.000,-
Sjólögn
1600 m af 8” pípu á 100 kr/m. ..
Vinna við að leggja leiðsluna ..
Dæla og mótor ................
Dæluhús ......................
Uppsetning ...................
Púkk o. fl....................
Afrennsli
300 m. frárennslispípur
á kr. 50/m..................
Vinna við lögnina.............
Púkk o. fl. ..............
Tengingar ....................
Rafmagnsgeislaofnar ásamt lögn
og uppsetningu, samtals 500 kw,
áætlað .......................
— 100.000,- Kr. 232.000,-
Kr. 150.000,- — 150.000,-
Kr. 3.500.000,-
— 790.000,-
— 1.500.000,-
— 310.000,- — 500.000,- — 6.600.000,-
Kr. 35.000,- — 50.000,- — 25.000,- — 50.000,- — 50.000,- — 25.000,- — 100.000,-
Kr. 335.000,-
Kr. 160.000,- — 200.000,- — 50.000,- — 30.000,- — 25.000,- — 10.000,- 475.000,-
Kr. 7.517.000,-
Kr. 15.000,- — 20.000,- — 10.000,- — 10.000,- 55.000,-
250.000,-
Samtals kr. 8.042.000,-