Morgunblaðið - 07.12.1963, Síða 12

12
f RCUNBLAÐIÐ
r Laugardagur 7. des. 1963

Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavíb.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigu-rður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
(Jtbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 80.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 4.00 eintakib.
NY VEGALÖG
í DEIGLUNNI
R
Nýfæddum börnu
með trékubbum
fkisstjórnin hefur nú lagt^
fyrir Alþingi frumvarp til
nýrra vegalaga. Er vissulega
kominn tími til þess að endur-
skoða gildandi lög um þetta
efni. Átta ár eru liðin síðan
það var gert síðast. Sá háttur
hefur jafnan'verið á hafður
að endurskoða vegalög á nokk
urra ára fresti.
Hið nýja vegalagafrum-
varp er samið af milliþinga-
nefnd, sem Ingólfur Jónsson,
samgöngumálaráðherra, skip-
aði árið 1961. Hefur nefndin
unnið mikið og merkilegt
starf, safnað margvíslegum
upplýsingum um vegamál og
vegaframkvæmdir nágranna-
þjóða okkar, og skilað frum-
varpi, sem felur í sér ýmsar
nýjungar og tillögur til bóta.
Kemur nú til kasta Alþingis
að fjalla um þetta mál. Er
ekkert eðlilegra en að mis-
munandi skoðanir komi fram
á ýmsum þeim nýmælum,
sem í frumvarpifiu felast. En
vonandi tekst að samræma
sjónarmiðin, þannig að mál-
ið fái greiða og góða af-
greiðslu í þinginu.
Það sem mestu máli skiptir
er, að í þessu frumvarpi er
lagt til, að nýir tekjustofnar
tryggi stóraukið fjármagn til
vegabóta og gatnagerðar í
landinu. Með aukinni bifreiða
eign landsmanna og þar af
leiðandi aukinni umferð er
vegakerfi þjóðarinnar orðið
algerlega ófullnægjandi. Það
er líka staðreynd, að heilir
landshlutar eru ýmist alveg
án akvegasambands, eða búa
við mjög ófullkomið samband
við meginakvegakerfi lands-
ins flesta mánuði ársins.
Bifreiðin er eina samgöngu-
tæki íslendinga á landi. Þess
vegna er ákaflega þýðingar-
mikið að vegir um landið séu
sæmilega greiðfærir og þann-
ig haldið við að þeir verði að
fullu gagni,
LÍFÆÐ FRAM-
LEIÐSLU OG
FÉLAGSLÍFS
Akfærir þjóðvegir voru í árs-
lok 1901 7700 km. Akfær-
ir sýsluvegir voru þá um 2000
km., akfærir hreppavegir 660
þá Þdldir um 570 km. í árslok
1961 voru akfærir vegir þann-
ig tæplega 11000 kílómetrar.
En ástand þessara vega er
ákaflega misjafnt. Víðs vegar
um land eru vegir vægast sagt
í ömurlegu ástandi, þrátt fyr-
ir það að auknu fjármagni
hefur verið á síðustu árum
veitt til nýbygginga þeirra og
viðhalds. Er óhætt að full-
yrða að vegirnir hafi ekki ver-
ið færir um að taka við hinni
stórauknu umferð, sem leiddi
af vaxandi bifreiðaeign þjóð-
arinnar.
Árið 1950 áttu íslendingar
samtals 10700 bifreiðir, árið
1955 15600, árið 1960 21600 og
árið 1965 *er gert ráð fyrir að
bifreiðaeign landsmanna
verði komin upp í 35500 bif-
reiðir. En bifreiðaeignin nú
mun vera um eða yfir 30 þús.
bifreiðir. Árið 1970 er gert ráð
fyrir að bifreiðaeignin verði
orðin 44 þúsund bifreiðir.
Af þessu sést að nauðsyn
á því að bæta vegina er ákaf-
lega brýn. Bifreiðin er eina
samgöngutæki okkar á landi,
eins og áður er sagt, og sam-
göngurnar eru beinlínis lífæð
framleiðslu og félagslífs í öll-
um landshlutum.
Það er merkilegt nýmæli í
þessu frumvarpi, að nú er lagt
til að veittur verði verulegur
stuðningur við gatnagerð í
kaupstöðum og sjávarþorp-
um.
Tilgangurinn með hinum
nýju vegalögum og nýjum
tekjustofnum til þess að
standa undir vega- og gatna-
gerð í landinu er að sjálf-
sögðu að bæta samgöngur
þjóðarinnar á landi og stuðla
þannig að bættri aðstöðu fyr-
ir atvinnu- og félagslíf til
sjávar og sveita. Góðar og
fullkomnar samgöngur eru
eitt af frumskilyrðum blóm-
legs athafnalífs og heilbrigðs
félags- og menningarlífs þjóð-
arinnar. Þess vegna ber að
fagna þessu nýja frumvarpi
til vegalaga, sem ríkisstjórn-
in hefur nú lagt fyrir Alþingi.
MIKLAR FRAM-
KVÆMDIR -
TRAUSTUR
FJÁRHAGUR
C'járhagur Reykjavíkurborg-
* ar er traustur og miklar
framkvæmdir standa yfir á
vegum borgarinnar. Þessar
staðreyndir komu greinilega
í Ijós í ræðu þeirri, sem Geir
Hállgrímsson, borgarstjóri,
flutti við fyrri umræðu fjár-
hagsáætlunar borgarinnar í
fyrradag. Stórfelldar fram-
kvæmdir hafa á þessu ári stað
ið yfir við gatnagerð og út-
ENGINÍí getur í dag sagt að
hann vilji setjast að fyrir fullt
og allt í Afríku, sagði 30 ára
gömul ensk hjúkrunarkona,
j Cara Sehofield nýlega í viðtali
i í dönsku blaði. — Við getum að-
I eins verið svo lengi, sem þeir
; þurfa á hjálp okkar að halda.
Þá verðum við að fara í burtu
og skilja þá svörtu eftir eina.
Alþjóðlegar vinnubúðir
í 18 mánuði hefur Cara Scho-
field unnið kauplaust á .vegum
„Alþjóðlegra vinnubúða sjálf-
boðaliða“ í Ghana. Er hún kom
við í Kaupmannahöfn á dögun-
um var hún að koma af þingi
„Alþjóðlegra vinnubúða sjálf-
boðaliða", sem haldið var í Hels
ingsfors. Var þingið með vilja
halcfið þar á sama tíma og
kommúnistamótið. Átti að reyna
að ná samböndum fyrir utan
pólitískan vettvang.
— Þegar við höfðum vinnu-
búðir í Rússlandi fannst greini-
lega að Rússarnir voru búnir að
fá áhuga á hugmynd okkar eftir
fjögurra vikna samstarf, og að
fólk getur unnið saman og verið
vinir, burt séð frá litarhætti,
trúarbrögðum og stjórnmála-
skoðunum.
Líkamleg vinna
Þegar Cara Schofield dvaldist
í Ghana vann hún að mestu
leyti fyrir stjórn landsins. Til-
gangurinn var m. a. að kenna
íbúunum að fólk getur hæglega
unnið líkamlega vinnu jafnvel
þótt það hafi hlotið einhverja
menntun.
víkkun hitaveitukerfisins. í
skólamálum og heilbrigðis-
málum er einnig unnið að
stórframkvæmdum. Áformað
er að halda þessum fram-
kvæmdum áfram á næsta ári,
og er gert ráð fyrir verulegri
hækkun á fjárveitingum til
verklegra framkvæmda á f jár
hagsáætlun borgarinnar fyrir
næsta ár.
Greinilegt er að þær kaup-
hækkanir, sem orðið hafa á
árinu, valda borgarsjóði
milljónatuga útgjaldaaukn-
ingu. Þess. vegna hefur m.a.
þurft að hækka taxta hita-
veitu og rafmagnsveitu. Hafa
fulltrúar allra flokka í bæj-
arstjórninni gert sér Ijóst, að
slík hækkun er óhjákvæmileg
vegna hinna auknu útgjalda.
Hafa bæði borgarráð og borg-
arstjórn samþykkt hana með
samhljóða atkvæðum.
Hinn trausti fjárhagur
Reykjavíkurborgar hefur
gert það mögulegt að halda
stöðugt uppi stórfelldum
framkvæmdum og umbótum
í þágu almennings í bænum.
Forysta borgarmálefnanna
hefur verið traust og örugg.
Þess vegna er Reykjavík
blómleg borg, sem býður íbú-
um sínum upp á margvísleg
þægindi og góða aðstöðu í lífs
baráttunni, þótt margt standi
að sjálfsögðu enn til bóta, hér
eins og annars staðar.
— Stór hluti íbúanna telur,
eftir að hafa séð hvernig þeir
hvítu lifðu, að kunni maður að-
eins að lesa og skrifa, þurfti
maður aldrei að vinna líkamlega
vinriu. Þá er maður orðinn of
fínn fyrir þess háttar. Vegna
þessa er vinnukrafturinn í hin-
um alþjóðlegu vinnubúðum að
miklu leyti stúdentar — einfald-
lega til þess að sanna fyrir hin-
um innfæddu að menntun hindr-
ar fólk ekki í því að vinna.
Fæðingarnúmskeið
Þá var það einnig hlutverk
vinnubúðanna að kenna inn-
fæddu konunum að gæta barna
sinna á réttan hátt, — og fæða
á réttan hátt. Þeir, sem ekki
þekkja til hafa e. t. v. haldið að
fæðing væri hinn einfaldasti og
eðlilegasti hlutur fyrir konu frá
landi eins og Ghana. En hinar
útlendu hjúkrunarkonur urðu
hvað eftir annað að halda nám-
skeið í fæðingarhjálp fyrir hinar
innfæddu konur. .
— Við urðum einnig að koma
konunum í skilning um að ekki
má skera á naflastrenginn með
ryðguðum hníf, — og að ávallt
eru notuð dauðhreinsuð verk-
færi við fæðingu. Algengasta
dánarorsök nýfæddra þarna er
stífkrampi.
— Konurnar þurftu einnig að
læra hvernig nýfæddum börnum
er þvegið. Við urðum að segja
þeim að þau eru áldrei skúruð
og skrúbbuð með hörðum og
ósléttum trjábút. Ég man eftir
einu skipti. er ég aðstoðaði við
fæðingu. Þegar barnið var fætt
laugaði ég það varlega. Fjöl-
skyldan lét óspart óánægju sína
í ljós. — Einmitt, já, það er þá
vegna þessa sem alltaf er svona
vond lykt af ykkur hvítu mönn-
unum!, sagði hún einum rómi.
Og ég er alveg fullviss um að
þau hafa skrúbbað barnið með
trékubbnum eins og venjulega
um leið og ég var farin.
Hreinlegir — —
Ghanabúar eru ákaflega
hreinlegir. Þeir þvo allan lík-
ama sinn a. m. k. einu sinni á
dag og fara jafnvel marga kíló-
metra leið til þess að ná í bað-
vatnið.
— En þeir eru aftur á móti
ekki eins nákvæmir með að
þurrka sér. Fyrir hina fullorðnu
skiptir það auðvitað engu máli
því sólin þurrkar þá á skömm-
um tíma. Þeir reikna með að
hún þurrki einnig smábörnin, en
á þeim eru alls kyns húðfelling-
ar, sem sólin kemst ekki svo vel
að. Verða þá litlu skinnin afrif-
in og er því nauðsynlegt að
kenna innfæddu konunum að
þerra börn sín vel.
Þrennskonar hjónabönd
í Ghana er hægt að ganga
í hjónaband á þrjá vegu. Annað
hvort er farið í kirkju eða ráð-
húsið eða þá að fólk giftir sig
samkvæmt innlendum siðvenj-
um. Sumar konurnar vilja gift-
ast á alla þrjá veguna og halda
að með því takist þeim betur
að halda í eiginmanninn. — Að-
eins innfæddi siðurinn leyfir
mönnum að hafa fleiri konur en
eina.
— Það eru nú orðnir all marg
ir kristnir í Ghana, en Múha-
meðstrú er nú farin að ryðja
sér mjög til rúms. Held ég að
þvegið
það sé mikið vegna þess að hún
leyfir fjölkværii, segir Cara
Schofield.
Hjónabandið er engin hindr-
un fyrir því að Ghanabúi getl
átt börn hér og hvar í þörpum
og bæjum með öðrum konum
en eiginkonunum. Allar ungar
stúlkur hafa áhuga á að eignast
börn og þess vegna reynum við
að koma stúlkunum í skilning
um hve heppilegt sé fyrir þær
að eiga líka mann. Sumar eigin-
konurnar hafa ekkert á móti því
að maður þeirra fái sér fleiri
konur, — það eru jú þær sem
þurfa að sjá um húsverkin og
hugsa um matinn, og þykir gott
að fá meiri vinnukraft.
— Erfðalögin þar eru allt
öðru vísi en við eigum að venj-
ast, — börnin erfa ekki for-
eldra sína, heldur erfa þau
móðurbræður sína. Það getur
hæglega komið af stað vandræð-
um fyrir þá innfæddu sem hafa
keypt sér jörð og búa fjölskyldu
lífi maður, kona og börn, á
jörðinni. Þeim manni er að sjálf-
sögðu annt um að börnin eignist
jörðina eftir hans dag en ekki
börn systur hans.
En algengast er að konur og
menn búi hver fyrir sig. Maður-
inn kemur aðeins í heimsókn
af og* til og konan hugsar um
þau börn sem þau eignaát.
Næringarskortur
— Hún sendir honum mat á
hverjum degi. Ef hún sýður
t. d. grænmeti og svolítið kjöt,
— þá fær hann kjötið, en hún
og börnin fá það sem eftir er
af grænmetinu. Vegna þessa eru
margir sem þjást af næringar-
skorti og við áttum í miklum
erfiðleikum með að kenrta þeim
um næringargildi fæðunnar.
Vanrækja eldra barnið
Annar næringarsjúkdómur er
mjög algengur í Ghana, „sjúk-
dómurinn sem kemur þegar
annað barnið fæðist“.
— Þegar kona, sem á barn
fyrir, eignast nýtt barn, snýr
hún sér óskiptri að nýja barninu.
Eldra barnið, sem hingað til hef-
ur verið á brjósti, verður að eftir
láta þeim litla brjóstið. Verður
það að lifa af grænmeti og ávöxt
um eingöngu og fær enga mjólk.
Þessi börn verða horuð og
óhraust af kalkleysi, vítamíns-
skorti og umhugsunarleysi. Þesa
vegna urðum við að koma kon-
unum í skilning um að þótt þær
eignuðust nýtt barn hefðu eldri
börn þeirra sömu þörfina fyrir
mjólk. Við kenndum þeim að
nota þurrmjólk og velja það
grænineti sem mest vítamín-
innihald hefði. Einnig komum
við þeim í skilning um að eldri
börn hefðu jafn mikla þörf
fyrir umhyggju þeirra og nýja
barnið.
Taka sjálfir við
Nú, þegar þessar vinnubúðir
með alþjóðlegum vinnukrafti
hafa verið leystar upp verða
Ghanabúarnir sjálfir að taka við
þar sem við hættum. Við höfum
kennt innfæddum konum þannig
að nú geta þær farið að kenna
öðrum.
— Þetta var yndislegur tími,
sagði Cara Schofield að lokum.
— Ég naut þess að vinna með
svörtum fyrir svarta yfirboðara
og mig fýsir að fara til baka.
En Ghana getur nú staðið á
eigin fótum. Næsta skipti er ég
fer eitthvað verður það að-vera
á annan stað, sem befur þörf
fyrir hjálp mína.