Morgunblaðið - 07.12.1963, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
13
r Laugardagur 7. des. 1963
I.
AUÐ JÖRÐ. Grjótið eins og
þreyttar þjóðsagnaverur í
hæðum og slökkum. Jörð dökk
af fölum hafskuggum. í austri
móar fyrir Hamrahlíð. Kemb-
ingur á Esju.
Áburðarverksmiðjan yzt á
tanganum eins og nýskreytt
jólatré. Ljósin kasta frá sér
nýjum óvæntum skuggum,
sem eru harla vel séðir gestir
á þessum slóðum. Laugarnes-
ið hinu megin við Elliðaár-
voginn einnig með bjartan
svip þrátt fyrir hráslaga-
myrkrið, sem liggur eins og
mara á borginni.
Við göngum inn í Gufunes,
drepum á dyr og bíðum eftir
húsbóndanum, setjum upp
kurteisan peysufatasvip til
öryggis. En enginn kemur til
dyra. Smokrum okkkur þá inn
ganginn og berjum fast á
hurðina. Enn nokkur bið. Svo
er hurðin opnuð og við dyra-
stafinn stendur Gunnar
Bjarnason og brosir framan í
okkur. „Eruð þið loksins
komnir, piltar,“ sagði hann,
„gjörið svo vel og gangið inn.“
Kallar síðan á Þorgeir, sem
læðist fram á sokkaleistunum
eins og til að trufla ekki
Gunnar. „Komið þið inn,“
segir hann, „gjörið þið svo
vel.“ En Gunnar flissbrosir.
„Það hefur orðið bið á því að
Með Gnýfara.
Allir bændnr í eöli sínu
Gufunesi sextugur
— Þorgeir i
við kæmum til dyra, það er
von. Við heyrðum ekki til
ykkar. Ég var að tala við hann
Þorgeir."
Við göngum inn í stofurnar.
Önnur nokkurn veginn tóm,
í hinni eru innpökkuð hús-
gögn. „Jú elskan, ég er sko
búinn að leigja ibúðina," sagði
Þorgeir lágum rómi. „Ég ætla
bara að búa í einu herbergi,
það er nóg fyrir mig eins og
komið er.“
Ég horfði ofan f einn kass-
ann. Hann var fullur af dóti.
Ofan á því lár stór brúða með
dökkt hrokkið hár og brún
augu, alvarleg á svip og horf-
ir út í loftið. Einhvern tíma
hefur hún brosað þessi brúða,
hugsaði ég. Einhvern tíma hef-
ur hún mátt muna fífil sinn
fegri. Það. versta sem fyrir
eina brúðu getur komið er
það, að eigandinn vaxi úr
grasi og komist á fermingar-
aldur. Þá lendir hún innan um
dót og tuskur. og hættir að
vera sá fasti punktur tilver-
unnar, sem á öll atlot, allt ást-
ríki. Þannig lendum við líka
einn góðan veðurdag innan
um tuskur og dót þeirrar ver-
aldar, sem vex okkur upp fyr-
ir höfuð, hugsaði ég enn, og
gekk í stofu.
Þeir höfðu komið sér fyrir
og kona Gunnars sagði að það
væri yndislegt að búa á
Hvanneyri. „Sést þaðan til
Reykjavíkur?“ spurði ég var-
færnislega. „Nei, fjallið skygg-
ir á,“ svaraði hún. „Þið verðið
að láta saga af fjallinu,“ sagði
ég. Þá stóð Gunnar upp, fórn-
aði höndum. „Nei,“ sagði hann,
„Reykjavík er ekki allt.“ Og
svo fórnaði hann aftur hönd-
um og fór að tala um Keldna-
holt, þar ætti ekki að byggja
'rannsóknarstöð.
Og ég sem var kominn til
Þorgeirs í Gyfunesi í þeim til-
gangi að eiga við hann sam-
tal, varð að hlusta á ræðu
Gunnars um ókosti Keldna-
holts. Hún var svo mögnuð
að það hefði verið hægt að
flytja hana á næturfundi í
Efri deild, án þess nokkrum
dytti í hug að dotta með öðru
auga hvað þá meir. Og þegar
við nokkru síðar kvöddum
þetta hernaðarástand sagði
Þorgeir: „Þú kemur aftur, en
eins og þú sérð verður ekk-
ert samtal í kvöld, góði.“ Ekki
komst ég nær hjarta Þorgeirs
í Gufunesi eins og á stóð, en
ég var ákveðinn í að láta
verða af því að hitta hann aft-
ur einhvern tíma þegar Gunn-
ar væri kominn upp í Borgar-
fjörð.
Svo kvöddum við Þorgeir
bónda og gengum tiltölulega
hamingjusöm út í skuggana og
grjótið.
II.
Þegar ég kom aftur að
Gufunesi sl. sunnudag voru
steinarnir horfnir og hvítt
hjarn lá eins og lín yfir deyj-
andi jörð, kominn fyrsti des-
ember með fullveldismyrkri
kvíða og ábyrgðar á þessum
viðsjálu tímum. Ég barði að
dyrum en enginn var heima.
Ég fór út, kveikti ljósin á bíln-
um og lýsti heim að fjárhús-
inu. Súrheysturninn reis til
himins eins og tröllslegur
drangur, bak við hann ljósin
í Áburðarverksmiðjunni. Esja
og Hamrahlíðin heldur bjart-
ari í ljósaskiptunum en þegar
ég sá þær síðast frá þessum
stað, sundin með fölu tungls-
ljósi, sem minnti á gamla daga
og rómantíska birtu fögru
veraldar. Ég kallaði „hó, hó“
út í kvöldmyrkrið, hlustaði,
heyrði krafsið í hrossunum og
létt fótatak kindanna, þar sem
þær stóðu í hnapp hinum meg-
in við lækinn og horfðu á mig
spyrjandi augum.
„Hæ, hæ, ég er hér.“
Það grillti í svarta þúst, sem
kom út úr fjárhúsinu, gekk
hratt gegnum hnappinn upp
Fyrri
hluti
að veginum. Ég gekk á móti
þessari þjóðsagnapersónu, alls
óhræddur og kvíðalaus, því ég
vissi að þar var enginn draug-
ur á ferð, heldur Þorgeir bóndi
í Gufynesi, þrekinn og þybbu-
legur en léttur á fæti og
fjaðurmagnaður, og það rann
upp fyrir mér að þarna var
ungur maður á ferð en enginn
fornaldarskröggur. Ég rifjaði
upp hvað mér hafði brugðið,
þegar ég sá hann fyrst í dyr-
unum í ganginum heima í
Gufunesi, hafði búizt við að
hitta gamlan, farlama mann,
því ég mundi ekki eftir að
hann væri aðeins sextugur eða
vildi ekki trúa því, svo langt
var síðan ég hafði heyrt hans
fyrst getið. Ætli það séu ekki
meira en sextíu ár, jú ætli það
ekki.
„Komdu sæll, Þorgeir.”
„Sæll vertu elskan,“ svar-
aði hann. „Ég er í gegningum.
Ég ætlaði að fara að gefa
lömbunum þegar ég heyrði í
þér. Þetta er yndislegt líf. Hún
er skrítin tilveran. Það er
hlýtt að vera hjá kindunum,
og hestarnir góðir vinir. Og
þarna er tunglið. Það er ekki
langt til tunglsins núna, sérðu
hvað það er stórt. Einhvern
tíma förum við þangað, það
verður skemmtilegt. Ég ætla
að fara á honum Gnýfara mín-
um, hann hefur engum spretti
tapað nema fyrir minn klaufa-
skap. Og svo efni ég til kapp-
reiða á tunglinu og Gnýfari
sigrar alla tunglhestana og við
ríðum hnarrreistir heim, og
fáum friðarverðlaunin. Þá
verður Tröllafoss úr tízku.
Sko, þarna er klárinn, ég ætla
að gefa honum tuggu."
Hann gekk til hestsins og ég
í humátt á eftir: Fol, fol, fol,
sagði hann. Gnýfari þekkti
húsbónda sinn og rétti honipn
snoppuna, svipmikill klár, ein-
beittur í andliti og þybbinn
eins og eigandinn. Kindurnar
góndu á mig, þennan ókunna
gest, sumar færðu sig nær,
nokkrar stufcku upp á brjóst-
Íð á mér, þefuðu af mér,
hnusuðu, andardráttur þeirra
hlýr eins og sumarþeyr, og ég
skildi allt í einu þetta fólk
sem hefur unnað fénu sínu og
látið sér líða vel í návist
þess.
„Við skulum koma inn í
fjárhús, áður en kindurnar
éta þig,“ sagði Þorgeir. Og
þangað gengum við með. tík-
ina Sally á eftir okkur, hross
og kindur og kannski ein-
hverjar hagamýs undir
spýtnabraki eða þúfnabörðum,
og ég fór að velta því fyriy
mér, að -nú' fyrst vissi ég
hvernig Nóa gamla var innan
brjósts, þegar hann stóð við
landganginn í Örkinni sinni
og opnaði hana og hjarta sitt
fyrir öllum skepnum verald-
ar.
„Ég er búinn að gefa kind-
unum úti,“ sagði Þorgeir.
„Það er lítið fyrir þær að
krafsa núna, það er klammi.
En hrossin bjarga sér. Ég er
fljótari að gefa úti en inni, og
það verður gott veður í nótt.
Það liggja lognkembur á Esj-
unni.“
Þegar við vorum komnir
inn í fjárhúsið, fór Þorgeir að
gefa á garðana. Lömbin röð-
uðu sér á jötuna. „Elztu roll-
urnar fá líka að vera inni,“
sagði hann, „þáð eru forrétt-
indi að vera gömul rolla, þú
skilur það. Ég .ætla að mála
fjárhúsin á næsta ári og þá
verður bjartara hér. En maður
verður að fara sér hægt. Ég
hef aldrei fengið lán úr bönk-
unum og ég er of gamaldags
til að falsa ávísanir. Þetta er
nú bara svona, góði. Ég fékk
aldrei neitt kreppulán né eyri
úr jarðabótasjóði. Sjáðu til,
maður verður að vera svo-
lítið grobbinn á þessu sviði.
Þetta hefur verið mikið puð.
Lífið er puð og ég ætla að
puða fram í rauðan dauðann
og kannski reyni ég að vinna-
mig inn í himnaríki, hver
veit? En hvað allir hlutir hafa
breytzt! í gamla daga gat eng-
irin komizt áfram nema helzt
með því að vinna á við tvo eða
þrjá klára, nú er þetta bara
svolítið dútl, góði. Fólkið hef-
ur ekki nóg að gera, hvað
heldurðu um það? Öll þessi
innbrot. Og nú eru þeir byrj-
aðir að berja gamlar konur
með flöskum. En hauskúpan
er sterk í íslendingum, ætli
það bjargi okkur ekki? Nei,
ég segi ekki að hún sé full
af góðmennsku, sáttfýsi og
viti, þó dálitlu viti, en hún
er níðsterk, og nú er heimur-
inn aftur orðinn þannig lagað-
ur að sá hefur mesta mögu-
leika, sem hefur sterkasta
hauskúpuna. Ég skildi þessa
menn, þegar þeir voru að stela
sér til matar í gamla daga,
svona rétt eins og hagamýs
eða hundsbelgir, en nú — nei,
guð almáttugur, þetta er að
verða dundur, dútl eða dægra-
stytting. Og aðalatvinna hjá
sumum.“
Hann tók hvert fangið af
öðru og dreifði því í jöturnar.
Þau stækkuðu eftir því sem
hann hugsaði meira um
vonzku veraldar. Ég sagði:
„Þú átt 300 kindur, Þor-
geir?“
„Ætli þær séu ekki á fimmta
hundrað." hvíslaði hann.
„Nú, og svo áttu eina tíu
hesta?“
„Gott betur, þeir eru fjöru-
tíu.“
„Þú ert stórríkur?"
„Ég veit bað ekki. Fn ég hef
Framhald á bls. 17