Morgunblaðið - 23.05.1964, Blaðsíða 21

f'
MORGUNBLAÐIÐ
21
Laugardagur 23. maí 1964
„MELKA“ Gold Express sky rtan er sænsk úrvalsframleiðsla.
Ótrúlega endingargóð. — Flibbi og líningar haldast stíft, þrátt
fyrir marga þvotta.
„MELKA“ trygging fyrir beztu herraskyrtum.
— Kokteiltízkan
H -sxq jb -quiBJj
og ávirðingum vegna drykkju-
skapar. Ég hefi ekki gert það
til að halda slíkum ófremdarsög-
um á lofti, heldur til að komast
að raun um, hvort liðsmenn alko-
holsins hafa nokkuð lært eða
nokkru gleymt. í fyrrnefndum
blöðum getur að líta fréttir af
morðum, sjálfsmorðum, nauðg-
unum, lúalegum árásum á börn,
gamalmenni og skynlausar skepn
ur, innbrotum, ránum og þjófn-
uðum, sem drukknir menn
fremja. Ekki má gleyma um-
ferðarslysunum. Hlutdeild alko-
holsins í þeim þekkja allir.
í þekktasta riti þýzkumæl-
andi lækna (DMW. 15/8’61) seg-
ir í ritstjórnargrein: í Þýzka-
landi stafar 20% af umferðar-
slysum af ölvun við akstur, og
árekstrar vegna ölvunar eru að
jafnaði óvenjulega harðir og
valda því oftar stórslysum og
dauða en árekstrar almennt. —
í sömu grein segir, að þótt alko-
holneyzla sé minni en svo, að
ölvun sjáist á þeim, sem þola
áfengi sæmilega, þá geti hún
spillt ökuhæfni þeirra um 85%.
Alþjóða heilbrigðismálastofn-
unin (W.H.O.) segir í einni frétta
tilkynningu sinni, að helmingur
dauðsfalla vegna umferðarslysa,
stafi af ölvun ökumanna og/eða
vegfarenda.
í dagblöðum okkar sjáum við,
að lögreglan í Reykjavík kærir
500—600 ökumenn á ári fyrir
ölvun við akstur. Margir efast
um, að þar komi öll kurl til
grafar. f fangageymslum lögregl-
unnar í Reykjavík gista a.m.k.
4000—6000 drukknir menn árlega.
Oft er þó talað um, að ekki sé
pláss fyrir alla, sem þörf væri
á að hýsa. Um 400 drykkjusjúkl-
ingar leituðu árlega á náðir
hjúkrunarheimilisins Bláa bands
ins, meðan það starfaði, en auk
þess voru slíkir sjúklingar vist-
aðir í öðrum dvalarheimilum,
sjúkrahúsum og hælum. Blöðin
skýra einnig frá hrikalegum hóp-
drykkjum á skemmtistöðum,
bæði í kaupstöðum og ekki sið-
ur í sveitum landsins. Sum blöð-
in nefna hundruð og önnur þús-
undir drukkinna manna á einu
og sama mótinu. f sambandi við
eitt slíkt mót tala blöðin um
þjóðarsýki og þjóðarskömm, enda
eru lýsingar blaðanna á atferli
þessa fólks svo ferlegar, að hugs-
andi fólk xekur í rogastanz. Ekki
er þagað yfir hinu, að hægt er
að skemmta sér án alkohols. Um
700 bindindismenn sóttu skemmt-
un að Reykholti. Blöðin róma
glaðværð þar. Stórmót sambands
ungmennafélaga eru talin öllum
hlutaðeigandi til sóma.
En það er margt, sem blöðin
ræða ekki. Þau segja sjaldan frá
örlögum drykkjumanna. Dálítinn
forsmekk fékk maður af þessu í
fikýrslum heilsuyerndarstöðvar-
innar og skýrslum um réttar-
krufningar. En flestir hverfa
þeir sjónum samferðamanna þegj
andi og hljóðalaust, saddir líf-
daga, og allir kunnugir búnir að
fá sig fullsadda á þeim. Sálar-
etríð þeirra þekkja fáir. Þegar
af þeim bráir, harma þeir sáran
hlutskipti sitt, en hafa alltof
ejaldan þrek til að breyta því.
Fæstir vita líka um ástandið
á heimilum drykkjumanna.
í greininni Áfengisböl (Mbl.
29/10 ’61) segir Gísli Jónsson al-
þingismaður á þessa leið: Djúp-
ar sorgarrúnir eru ristar í sálu
og sinni foreldra, sem sjá glæstar
vonir bresta, af því að nautnin
varð viljanum yfirsterkari, vald
eyðileggingarinnar sterkara en
vald viljans. Og enn segir hann:
„Misnotkun áfengis er ekki ein-
asta þjóðarböl, heldur er það
líka langmesta bölið, sem þjóðin
á nú við að stríða.“ Lúðvík Jós-
epsson alþingismaður segir (Þjv.
29/10 ’61): „Áfengisbölið kostar
okkar litlu þjóð hundruð millj-
óna á ári hverju og auk þess tjón,
eem aldrei verður metið til pen-
inga. Þúsundir vinnustunda fara
forgörðum, truflanir verða á
rekstri, slys verða á götum, bátar
farast vegna áfengisneyzlunnar."
Böl og eyðilegging alkoholsins
að dómi þessara landskunnu
manna og fleiri annarra merkis-
manna, krefst rannsóknar á því,
hvort hér sé aðeins um orðagjálf-
ur hugsjúkra manna að ræða. Sé
svo ekki, þá þarf hér stórt, skipu-
lagt og markvisst átak, en til
þess þarf að gera sér sem
gleggsta grein fyrir, hversu víð-
tækt vandamálið er.
í Bandaríkjunum telja flestir
fræðimenn (R. Fox, W. Ross,
o. fl.), að alkoholistar muni vera
4 milljónir, en það svarar til
þess, að alkoholistar hér á landi
væru 4 þúsundir. Sanngjarnt
þykir að áætla hverjum alkohol-
ista 5 manna fjölskyldu. Ljóst
er því, að alkoholið er mikið
vandamál í Bandaríkjunum og
vafasamt, hvort það er minna
hér. Við þetta má bæta, að W.
Ross (Psychiatrie f. industr.
physicians) telur, að áætlaður
fjöldi alkoholista sé almennt of
lágur. Hjá nafngreindu risafyrir-
tæki voru 70 starfsmenn taldir
drykkjusjúklingar, en reyndust
við nákvæma rannsókn um 300.
Ross telur, að drykkjumenn mæti
illa, afköst lítil eftir drykkjulot-
ur. Þeir tefja félaga sína. Stór-
aukin slysahælta á vinnustað.
Konur drykkjumanna forfallað-
ar og lélegar til vinnu eftir næt-
urvökur og önnur vandræði. Auð
vitað gildir þetta um alla vinnu
hér á landi og annars staðar.
Þá kem ég að mjög mikilvægu
atriði, en það er hverjir verða
alkoholistar. Ýmsir fræðimenn
hafa haldið því fram, að geðveil-
ur séu undirstaða undir ofdrykkj
unni. Rannsóknir í þessu efni
eru oftast gerðar á úrkynjuðum
drykkjumönnum og því ósjaldan
ruglað saman orsök og afleiðing-
um. Svokallaðir hófdrykkjumenn
og aðrir dáendur alkoholsins hafa
miklað þessar kenningar og ó-
spart haldið á lofti, að þeir einir
verði alkoholistar, sem séu and-
lega bilaðir, skorti siðferðilegt
þrek og séu viljalausir. Þetta
er að minni hyggju háskaleg
skoðun. Annars vegar skapar
það þeim, sem. þessu trúa, hættu-
legt ofmat á sjálfum sér. Þeir
eru engir andlega volaðir aum-
ingjar, þá vantar ekki þrek og
vilja, þeim er engin hætta búin.
Hins vegar er það rothögg fram-
an í drykkjumanninn, sem reynir
að bæta ráð sitt að finna, að
hann sé álitinn að eðlisfari guðs-
volaður aumingi og því í engu
treystandi. Það hefir komið í
minn hlut að eyða ekki óveru-
legum hluta ævi minnar í að
kynnast og sinna fólki með
margs konar hugsýki, ugg og
ótta. Mig hefir oft furðað á því,
hversu margt af þessu fólki hef-
ir sneitt hjá alkoholi. Það hefir
réttilega fundið, að alkoholið
verkar á vanheilindi þess eins og
olía á eld.
Allt frá æskuárum mínum og
fram á efri ár hafa félagar mín-
ir verið að heltast úr lestinni
vegna drykkjuskapar. Þegar ég
lít til baka, man ég ófáa ungl-
inga, sem lögðu inn á mennta-
brautina, en komust aldrei á leið-
arenda, af því að þeir villtust
inn á refilsstigu alkoholsins. Ekki
álít ég, að piltar þessir væru neitt
geðveilli eða verr af guði gerðir
en við hinir. Sérstaklega er mér
einn þeirra minnisstæður. Hann
var sjálfkjörinn foringi okkar og
hafði hvers manns traust og trún-
að. Hann lauk ekki námi. í lok
skólaáranna lenti hann í hópi
drykkfelldra félaga. Alkoholið
batt enda á giftu hans og frama.
Þeir eru fleiri, óskmegir íslands,
sem hafa orðið að lúta í lægra
haldi fyrir alkoholinu, þó að mér
þyki ekki hlýða að rekja sögu
þeirra hér.
Það er fleira, sem mér virðist
benda til þess, að drykkjumenn
geti menn orðið, þó að andleg-
um veilum sé ekki til að dreifa
fram yfir það, sem gerist hjá öll-
um þorra fólks. Hætta á drykkju
skap er ekki hin sama hjá veit-
ingamönnum og kennurum, sjó-
mönnum og bændum, svo að
dæmi séu nefnd. Hún er ekki sú
sama hjá nágrannaþjóöum á
sama menningarstigi og hún hef-
ir til skamms tíma verið ólík hjá
konum og körlum. Einnig má
nefna, að ófáir. drykkjumenn og
jafnvel langt leiddir drykkju-
sjúklingar taka sig á og hætta að
drekka. Mér virðist, að um
drykkjuskap ráði tízka, almenn-
ingsálit og félagsskapur mestu.
Enn fremur vil ég og benda á að
ef eitthvað hefir verið bogið við
skapgerð ofdrykkjumannanna, þá
finnst mér það ekki eiga síður
við um hófdrykkjumennina, sem
þurfa deyfilyf til að geta skemmt
sér og blandað geði við fólk.
Ég hefi reynt að sýna fram á,
að drykkjuskapurinn hér á landi
er allt í senn þjóðarvoði, þjóðar-
böl og þjóðarskömm. Margar til-
lögur hafa komið til úrbóta. Fátt
af þeim verður rakið hér. Alko-
holsinnar álíta happadrýgst að
hafa sem víðast og sem flestar
tegundir af alkoholblöndum á
boðstólum og helzt í litlum um-
búðum. Þá þurfi fólk ekki að
torga eins miklu í senn. Mér virð-
ist, að þeir, sem gæða sér á alko-
holi, kveiki í sér með litlu og
þurfi svo gjarnan meira og meira.
í erlendum skýrslum hefi ég séð,
að þjónum og veitingamönnum
sé ekki síður hætt við drýkkju-
skap en öðrum. Varla er það
blöndunni eða stærð ílátanna að
kenna.
í París heflr til skamms tíma
verið talið, að ein alkoholkrá
kæmi á hverja 180 íbúa. í Reykja
vík ættu þær þá að vera um 400.
Reynslan í Frakklandi er ekki
betri en svo, að gerðar hafa
verið ráðstafanir til að fækka
krám þessum. Alþjóðaheilbrigð-
issttofnunin (W.H.O.) skýrir frá
því (Mbl. 1/2 ’62), að Frakkland
hafi algera sérstöðu að því er
tekur til dauðsfalla af lifrarveiki
þeirri, sem mikil alkoholneyzla á
oftast sök á.
Ekki þýðir að rökræða við
fólk, sem vill ekki skilja, að
þetta er rothögg á kenninguna,
að barar og krár á hverju götu-
horni dragi úr drykkjuskap.
Margir trúa því, að aukið eftlt-
lit og ströng viðurlög séu líkleg
til að draga úr drykkjuskap.
Vafalaust er það að vissu marki
rétt. Refsingum eru þó skorður
settar. Ekki bætti „Stóri dómur“
siðferðið á sinni tíð.
Ýmsir áhugamenn vilja að-
flutningsbann á alkoholi. Vitan-
lega verður að stefna að því, að
alkohol hlíti sömu lögum og
önnur áfengin nautnalyf. Ég trúi
því líka, að svo fari, að allir,
sem hugsa málið í ró og næði
skilji, að alkohol, sem drykkj-
arvara ,er algerlega ósamrýman-
legt stórstígum framförum í heil-
brigðis- og félagsmálum. Ég
hugsa mér, að fjórði hver maður,
sem kominn er til vits og ára,
álíti alkoholneyzlu eins mikla
fjarstæðu eins og tilefnislausa
notkun annarra deyfilyfja. Helm-
ingur þjóðarinnar hefir enga skoð
un á málinu. Ófátt af því fólki,
hefir orðið óhugnanlega fyrir
barðinu á alkoholinu og þykist
þess vegan andvígt því, en held-
ur samt áfram að neyta þess í
samkvæmum og boðum og veitir
þannig drykkjutízkunni brautar-
gengi og þeim fjórða hluta þjóð-
arinnar, sem heimtar sitt alko-
hol, þó að það kosti heill og heið-
ur og hamingju álitlegs hundr-
aðshluta þjóðarinnar. Bann er
tilgangslaust, nema allur þorri
fulltíða fólks sé því heilshugar
fylgjandi. Ölkærir áhugamenn
tönnlast á, að fjarstæða sé, að
hægt sé að útrýma alkoholinu,
það hafi fylgt mannkyninu frá
vöggu þess. Eina ráðið sé att
kenna öllum hófdrykkju. Undar-
leg röksemdarfærsla. Ofdrykkjan
er jafngömul alkoholinu. Sé
hægt að útrýma henni, glldir
sama um alkoholið. Vitanlega fer
það líka veg allrar veraldar eins
og drepsóttirnar, sem fylgt
höfðu mannkyninu frá upphafi
vega, en eru nú undir lok liðn-
ar.
Ef við göngum út frá, að óvið-
ráðanlegur drykkjuskapur sé
sjúkdómur, en ekki siðleysi illa
uppaldra og illa gerðra mann-
tegunda, þá verðum við að taka
Framhald á bls. 23.