Morgunblaðið - 23.05.1964, Blaðsíða 28

28
MORGU N BLAÐIÐ
Laugarctagur 23. maí 1964
f JOSEPHINE EDGAR:
8
FBA1 SYSTIR
Daginn sem þau komu frá
Brighton, pantaði Fía vagninn
og við ókum saman út í Black-
heath. Á leiðinn hlustaði hún
þegjandi á grátbænir mínar að
mega vera kyrr.
Svo sagði hún lágt: — Hlust-
aðu nú á mig, Rósa. í>ú átt að
eiga öðruvísi ævi en ég hef átt.
Mamma okkar var dama, og það
skalt þú líka verða. Þessi veröld
er sniðin við hæfi karlmann-
anna, og því máttu aldrei
gleyma. Ævi konu fer alveg eftir
því, hvernig mann hún fær. Þú
ert falleg og ég vil líka, að þú
talir fallega, komir vel fram og
sért greind. Þú ert enn ekki nema
krakki, en eftir svo sem fimm
ár, er komið að því, að þú farir
að velja — og ég vil, að þú sért
fær um að velja, og þ>urfir ekki
að taka fyrsta bezta manninn,
sem í boði er.
Við staðnæmdumst við stort
hús úti við heiðina, með stórum
grasbletti fyrir framan og skilti,
sem bar það með sér, að þetta
væri skóli Mandeville-ungfrúnna
— dag- og heimavistarskóli fyrir
ungar hefðarmeyjar. Okkur var
vísað inn í stóran forsal. Hópur
af stélpum í dökkbláum kjólum
kom fram, með miklum hávaða,
og ein þeirra rauðhærð og frekn
ótt, rak út úr sér tunguna að
mér.
Okkur Fíu var vísað inn í sal,
þar sem ungfrúrnar tóku á móti
okkur. Þær horfðu á fötin og
hringana á systur minni, og hlust
uðu vafalaust á framburðargall-
ana í máli hennar með nokkurri
törtryggni. En svo tók hún upp
drjúga hrúgu af fallegum, nýjum
bankaseðlum, og þegar hún bauð
fyrirframgreiðslu fyrir fyrsta
misserið, var ekkert til fyrir-
stöðu. Þær komu sér saman um,
að ég skyldi setjast þarna að taf-
arlaust, og að koffortið mitt
skyldi senda til skólans, síðar um
daginn.
Ég horfði á Fíu aka burt, og
tárin runnu niður andlitið á mér
er ég hugsaði til Soho og veit-
ingahúsanna, og Hyde Park og
Brendans með alla hestana. Ég
var einmanalegri en ég hafði
nokkurntima verið á ævinni.
Ég dvaidi í skólanum, þar sem
Fía hafði komið mér fyrir, í fjög
ur ár, og allan þann tíma kom ég
aldrei í Drovnystræti, þar sem
hún bjó með Dan Brady.
í skólafríunum leigði Fía fall-
egan lítinn kofa, nálægt Epsom
og þar var ég vön að vera, ásamt
Minnu frænku, sem átti að líta
eftir mér. Stundum kom Mar-
jorie Morrison að heimsækja
mig, og stundum fór ég heim til
hennar, þar sem hún bjó hjá
föðursystur sinni í nýju fjölbýl-
íshúsi í Bloomsbury. Marjorie
var rauðhærða stelpan, sem
hafði rekið út úr sér tunguna að
mér, fyrsta daginn, sem ég kom
í skóla Mandeville-ungfrúnna.
Þessi íbúð þeirra var alltaf
sneisafúll af illa klæddum en há
menntuðum konum, serp sam-
kjöftuðu aldrei, en voru alltaf
með eitthvað í nösunum, sem
þær kölluðu kvenréttndi, og þær
voru alltaf að stofna til funda og
semja bænaskrár út af þessu.
Marjorie var skrítin stelpa
Fyrsta sinn, sem við töluðum
saman var við kvöldverðinn,
fyrsta kvöldið mitt í skólanum.
Ég var með heimþrá eftir Soffíu,
Minnu frænku og Brendan, og
jafnvel saknaði ég hrossahláturs
ins í Dan og sólbrennda andlits-
ins. Marjorie leit á mig. — Ég
er lausaleikskrakki — hvað er
athugavert við þig?
Ég starði á hana, móðguð, en
hún hélt sér við efnið: — Það er
eitthvað athugaverit við okkur
állar, sem hérna erum, annars
værum við í einhverjum fínum
skóla, fyrir það verð, sem við
verðum að borga hérna.
Ég hugsaði mig um, og datt
í hug, að það gæti dugað sem
galli á mér, að systir mín hefðj
verið knæpusöngkona, áður en
hún giftist. Freknótta andlitið á
um, á þessu stigi málsins, þótti
þeim samt sem þeir væru óað-
skiljanlegur hluti vinstravængs-
ins.
Þannig voru þá að kvöldi hins
12. dags marzmánaðar tveir
keppandi flokkar í Taurishóll-
inni, sem verkamenn í verkfalli
og hermenn gátu leitað til um
foruitu: Velferðarnefnd Dúm-
unnar og Framkvæmdanefnd so-
vétsins. Út á við hafði Velferð-
arnefndin meiri sigurmöguleika,
þar eð Dúman var heimsþekkt
nafn, en Ex-Com ekki. Mikilvæg
ir hópar ríkisins — opinberir
starfsmenn, smákaupmenn og
stórkaupmenn, hershöfðingjarn-
jafnvel nokkuð af óbreyttum her
mönnum — voru því aðeins fús-
ir að taka þátt í byltingunni, að
Dúman yrði æðsta ráð. Og auk
þess kom þetta gamla mál frá
1905 upp aftur; mensjevíkarnir,
þ. e. Ex-Com, voru ófúsir til að
taka á sig ábyrgð af stjórn rík-
isins, þar eð þeir voru þeirrar
— Nei! Hefur nú duglegi drengurinn hennar möinmu
klárað grautinn sinn.
Marjorie ljómaði og hún sagði,
að þetta væri sjálfsagt alveg
nægileg ástæða. Frá þeirri
stundu var Fía orðin hetja í
hennar augum — ekki svo mjög
vegna ljómans af leiksviðinu
sem af hinu, að hún vann fyrir
sér sjálf.
— Hvernig gat hún afsalað
sér svona dásamlegri ævi og
frelsi fyrir einn karlmann? gat
hún spurt. Og hún bar orðið
„karlmaður' fram eins og það
þýddi allt karlkynið í öllu land-
inu, semeinað í einum erkidjöfli,
sem gerði ekki annað en að veiða
kvenþjóðina í snöru sína.
Hún var dóttir eins frægs
þæstaréttarlögmanns, og hefði
ekki systir hans komið til skjal-
anna; hefði stúlkan vafalaust far
ið í munaðarleysingjahæli. En
hin ægilega piparkerling hafði
náð í hana og tekið hana að sér
og alið hana upp sem sína eigin
dóttur. Þær elskuðust heitt og
voru frámunalega hamingjusam-
ar í þessu sérvizkulega um-
hverfi, og kella nefndi föður
hennar aldrei annað en „skrírrisl
ið, sem afneitar sínu eigin holdi
og blóði“.
Seinna þegar ég hitti hann, sá
ég, að hann var ekki annað en
stífur oddborgari, sem var á glóð
um um, að æskusynd hans kæmi
fyrir almenningssjónir, og þá var
hann ekki síður hræddur við
Flóru, systur, sína.
Mér fannst Flóra, frænka Mar
jorie hafa mjög svipaðar hug-
myndir og Fía systir mín, en þær
framkvæmdu bara hugmyndir
sínar, hvor á sinn hátt. Þegar ég
sagði frá því, að Fía hefði geng-
ið að eiga Dan í þeim einum til-
gangi að bæta hag sinn, og að
stúlka í hennar stöðu ætti ekki
annars úrkosta, gat ég beinlínis
séð fyrirlitningarneistana hrjóta
úr grænu. augunum 1 Marjorie.
Þegar konur hefðu fengið kosn-
ingarétt,' settu þær ekki að leggj
ast svo lágt, sagði hún.
Ég varð að viðurkenna, að hún
hefði að mörgu leyti á réttu að
standa, enda þótt ég væri róm-
antísk í hjarta mér og léti mig
dreyma um ást. En þegar Fía
kom til okkar, skrautbúin og
hlaðin skartgripum, í eigin
vagni, með gjáfir til okkar, og
fór með okkur út í sveit til há-
degisverðar, lét jafnvel Mar-
jorie sigrast. Þegar -við ókum
heimleiðis í ilmandi ábreiðunum,
var Fía vön að segja okkur frá
leikhúsunum, sem 'hún hafði far-
ið í, smásögum um hneyksli hjá
leikhúsfólki og fínu fólki, frá
Drovnystræti og Minnu frænku.
Einu sinni eða tvisvar spurði
ég hana um Brendan, og hún
svaraði kæruleysislega: —- Ég -sé
hann sama sem aldrei. Hann er
allur í þessum hrossum.
Einu sinni leit hún lymskulega
á mig og sagði: — Þér lízt vel
á hann, er það ekki, Rósa?
BYLTINGIN í RÚSSLANDI 1917
AIAN MOOBEHEAD
skoðunar, að borgarastjórn yrði
að fara á undan sósíalistabylt-
ingunni.
En allmikill fjandskapur var
með þessum flokkum, og hvorug
ur treysti hinum. Dúmunefndin
óttaðist, að sovéttið yrði bráð-
lega nógu sterkt til þess að bola
henni frá völdum. Hún óttaðist,
að sovéttið kynni að ýta undir
verkamennina og hermennina,
að láta allan aga lönd og leið, og
rífa niður síðasta snefilinn af
reglulegri ríkisstjórn. Hún
hræddist marxismann eins og
fjandann sjáifan, en mennirnir í
Ex-Com voru marxistar, næst-
urn allir með tölu.
Ex-Com fyrir sitt leyti óttað-
ist, að Dúmunefndin sæti á svik
ráðum við byltinguna, mundi
semja við Nikulás, pína landið
til að halda áfram ófriðnum í
lengstu lög, en steingleyma kaup
inu mannanna og átta stunda
vinnudeginum.
Þannig unnu hvorir móti öðr-
um, frá fyrstu byrjun. Dúmu-
nefndin, sem réð yfir ríkissjóðn-
um, neitaði kröfu Ex-Com um
tíu milljón rúblur (sem hún þó
greiddi síðar). En Ex-Com fyrir
sitt leyti, tók að gefa út auglýs-
ingar og tilskipanir til hersins
og verkalýðsins, fram hjá Dúm-
unni, og styrkti stórum aðstöðu
sína með tilskipun um, að tí-
undi hluti verkalýðsins skyldi
vopnaður og gerast heimavarn-
arlið, sem kæmi í stað veslings
keisaralögreglunnar. Þegar voru
rauðir varðmenn, með vélbyssur
og annan vopnabúnað, og rauð
merki í hattinum, teknir að sjást
á strætum úti. Ex-Com notaði
líka annað vopn, sem síðar vann
sér hefð í alþjóðamálum — neit
unarvaldið. Ex-Com hvorki
eyddi né studdi raunverulega
Dúmunefndina — heldur lofaði
henni aðeins að halda völdum
til að sýnast, koma fram með
lagafrumvörp og síðan beitti það
neitunarvaldinu gegn þeim lög-
um, sem ekki féllu því í geð.
En á þessum erfiða tíma gat
hvorugur flokkurinn án hms
verið. Á strætunum í Petrogiad
var allt á ringulreið, sem breidd-
ist hratt út um landið. Og, sem
verra var: báðir flokkar óttuð-
ust, að byltingin færi út um þúf
ur, að Nikulási tækist að safna
nægu andbyltingariiði, snúa
heim til Petrograd og mala þá
alla mélinu smærra. Á þessari
stundu var Dúman í allt eins
mikilli byltingu gegn keisaran-
um og sovéttið og Excrom voru.
Á þriðjudag, 13. marz, var að
minnsta kosti1 orðið ofurlítið
kyrrara á strætum borgarinnar.
Nokkrir dátar héngu með hálf-
um huga úti fyrir skálum sín-
um, aðrir höfðu strokið, enn
aðrir söfnuðust í smáhópa og
greiddu atkvæði með handaupp
réttingu um það, hvort þeir
skyldu gera uppreist eða ekki,
en að öllu samanlögðu mátti
segja, að enginn tryggur her-
flokkur væri lengur til í borg-
inni 1)
KALLI KÚREKI ->f~ ->f- Teiknari; FRED HARMAN
BUTTH PIRSTTHIM& IST&HTSPLINTS OW
THAT LES-.-'THEM SSS ABOUTGíTTIN’
YOU BACK TOTH'RANCH f IF YOU WASW’T
SO CLUMSY, THIS’D N6VER OF HAPPENEO'
J
YOU DEUBERAT6LY &AVE Me A KILLER HOCSE'
NOW I CAN’T WALK OR R:P£' I’LL DlE 0UTHER6
______________ IM THE WILpggNESS',-------
YOÚLL HAVETO jf NEAREST AMBULAWCE IS A MULg
LEAVE ME HERE,( WAé-OH AT TH’ARMY POST, A
MD BRIW&- AN \ HUWDREP MILES FROM HERE'
AM&ULA/Oce AWDj W£ SOTTA DOSOMETHIN’ELSEf
A POCTOR.' j—TS------------^----\ I-------
SHUT >
UP SO’S
ICAN
THIMK?
— Þér verðið að skilja mig eftir
héma og ná mér í sj úkrabiíreið og
lækni!
— Næsti sjúkrabíll er asnakerran
við herstöðina sem er hundrað míl-
ur vegar héðan. Við verðum eiHHvað
annað að taka til bragðe
— En fyrst og fremst verðum við
að setja spelkur við fótinn .... og
síðan getum við snúið okkur að því
að koma yður aftur. heim á búgarð
inn. Ef þér hefðuð ekki verið svona
klaufskur hefði þetta aldrei þurft að
koma fyrir.
— Þér létuð mig fá manndráps-
hest, viljandi. Og nú get ég hvorki
riðið né gengið Ég verð úti hér á
eyðimörkinni.
— Þegið þér nú rétt á meðan, svo
ég geti hugsað!
1) Samkvæmt tölum síðar út-
gefnum af hermálanefnd Dúmu-
nefndarinnar, magnaðist upp-
reistin í hernum, sem hér segir:
Fjöldi
Dagur Kl. uppreistarm.
11. marz síðd. 600
12. — Morgun 10.200
Hádegi 25.700
Kvöld 66.700
13. — Morgun 72.7000
Hádegi 112.000
Kvöld 127.000
14. — Morgun 144.000
Hádegi 170.000
Hópur herforingja varðist enn
í Astoria-gistihúsinu, en Khaba-
lov hershöfðingi í flotamálaráðu
neytinu hafði alveg gefizt upp
— því að uppreistarmenn í
Péturs og Páls-kastalanum
höfðu gert honum orð um, að
þeir mundu þeina fallbyssum
sínum að byggingunni ef hún
yrði ekki rýmd innan tuttugu